Η Οκτωβριανή επανάσταση δεν ήταν μόνο η καθοριστικότερη στιγμή του νεώτερου κόσμου από την άποψη ότι για πρώτη φορά στην παγκόσμια ιστορία οι «πολλοί», τα κυριαρχούμενα στρώματα και τάξεις στην κοινωνία νίκησαν σε ένα ταξικό πόλεμο, εγκαθιδρύοντας την δική τους πολιτική και κοινωνική εξουσία. Είναι και μια μοναδική, πρωτότυπη και ανεπανάληπτη ως προς τα χαρακτηριστικά της ιστορική δημιουργία, που δεν μπορεί να αναπαραχθεί ως τέτοια -παρά τις αυταπάτες κάποιων- αλλά μόνο κατ΄ αναλογία και ως δυναμική αξιοποίηση της απαίτησης να μην υποκύπτει κανείς στον υποκειμενισμό, αλλά διαθέτοντας μια καλά επεξεργασμένη πολιτική θεωρία -τμήμα της οποίας στο Λένιν ήταν η θεωρία του αδύναμου κρίκου- να επιδιώκει, μια όσο το δυνατόν εναργέστερη και ειλικρινή απάντηση στις ανάγκες της αντικειμενικής κοινωνικής πραγματικότητας.
Πράγματι, η μοναδικότητα της Οκτωβριανής Επανάστασης στηρίχθηκε στην ανάπτυξη της παραπάνω αναλυτικής προϋπόθεσης. Αφού αντιμετωπίστηκαν και αξιολογήθηκαν οι συνθήκες της τότε συγκυρίας, κατέστη δυνατό να εξυπηρετηθούν οι πάγιες απαιτήσεις μιας διαδικασίας που επιζητεί την στήριξή στις μάζες, αναπτύσσει κινηματικές μορφές και προσφέρει πολυσχιδία στους τρόπους δράσης. Είναι πρωτίστως η ανάγκη, πρώτον να υπάρχει στρατηγική με πρωτεύοντες και δευτερεύοντες στόχους, που να ανασχηματίζονται δυνάμει της προόδου στην επίτευξη των ταξικών στόχων, δεύτερον να εξασφαλίζονται συμμαχίες, κοινωνικές και πολιτικές, και να ανανεώνονται δυνάμεις μιας γειωμένης προοπτικής και τρίτον να δημιουργούνται όροι συνθέσεων χωρίς να υπολείπονται του κυρίαρχου στόχου.
Ο πρώτος δομικός όρος αφορούσε στην επανάσταση του Φλεβάρη, αλλά κυρίως τις θέσεις του Απρίλη του Λένιν. Η έκπληξη που σε ορισμένους προκάλεσε, όταν από παράθυρο του ανάκτορου Κσεσίσκανγια, στις 12 Απριλίου 1917 στην Αγ. Πετρούπολη, ο Λένιν μιλούσε στα πλήθη για σοβιετική εξουσία - αφορούσε στην αδυναμία τους (Καμένεβ-Ζηνόβιεφ) να κατανοήσουν ότι επαναστατικό δεν είναι να προσηλώνεσαι αμετακίνητα στις διακηρύξεις, αλλά δυνάμει της πορείας του ταξικού αγώνα να αναπροσδιορίζεις τη τακτική σου με κατεύθυνση την ταξική αναβάθμιση της στοχοθεσίας σου υπό την οπτική του στρατηγικού σου σχεδίου. Γι’ αυτό την ίδια στιγμή οι Μπολσεβίκοι, τον Ιούνιο του 1917, απέτρεπαν τις πρόωρες κινητοποιήσεις, εισηγούνταν την πολιτική του ειρηνικού χαρακτήρα του συνθήματος «όλη η εξουσία στα σοβιέτ», όταν μη διαθέτοντας πλειοψηφία στο σοβιέτ της Αγ. Πετρούπολης έπρεπε να προστατέψουν τους πολίτες από άκαιρες κινητοποιήσεις, όπως εκείνες που, στις 17 Ιουλίου, προκάλεσαν στην πλατεία Βασιλιέφσκι 400 νεκρούς και μάλιστα με εντολή της πανικόβλητης συντηρητικής πλειοψηφίας του Σοβιέτ.
Συμμαχίες
Ως προς το δεύτερο όρο, οι συμμαχίες συγκροτήθηκαν με την αγροτική τάξη και τα κόμματα της, τους εσέρους, (τους οποίους θα καταγγείλει λίγο αργότερα ο Λένιν, στις 27 Σεπτεμβρίου, ως αντεπαναστάτες) σε σχέση με το αίτημα αναδασμού της γης και την ατομική ιδιοκτησία πάνω της, κάτι για το οποίο κατηγορήθηκε. Ωστόσο, σε μια χώρα που εκτός από θύλακες μεγάλης βιομηχανικής συγκέντρωσης και ανάλογων εργοστασίων, όπως το εργοστάσιο Πουτίλωφ των 40.000 εργατών στην Αγ. Πετρούπολη, η υπόλοιπη χώρα είχε να επιδείξει ένα υποβαθμισμένο αγροτικό χώρο, αν και ένα ρωμαλέο αγροτικό κίνημα από την περίοδο των πρώτων αναδασμών της δεκαετίας του 1860, ήταν κάτι που έπρεπε να ληφθεί άμεσα υπόψη.
Χωρίς τους αγρότες αυτούς, μέσω των οποίων έπρεπε να συνδεθεί το εργατικό με το αγροτικό κίνημα, η επανάσταση θα απομονώνονταν στις βιομηχανικές νησίδες και οι πόλεις θα υφίσταντο την σιτοδεία που θα προκαλούσε ο απρόθυμος να παράξει αγρότης. Να μη ξεχνάμε ότι από το Μαίο του 1917 οι αγρότες είχαν ήδη κατάσχει μεγάλο τμήμα της αγροτικής ιδιοκτησίας στη Ρωσία, άρα δημιουργήσει τετελεσμένα.
Ο τρίτος όρος που εξηγεί την νικηφόρα πορεία της Οκτωβριανής Επανάστασης ήταν οι συνθέσεις σε επίπεδο συμφερόντων και ιδεολογίας που έπρεπε να επιτευχθούν στους κόλπους των επαναστατημένων. Και μπορεί να τέθηκε στη βάση αυτή ως μια ασταθής σύνθεση το αίτημα της εθνικής αυτοδιάθεσης - ολοκλήρωσης για το οποίο κατηγορήθηκε σφόδρα η ηγεσία των Μπολσεβίκων (και από την Ρ. Λούξεμπουργκ)-, αλλά χωρίς αυτό, εκ παραλλήλου, με το αντιπολεμικό ντεφετιστικό κίνημα, βαθιά αντεθνικιστικό, δεν ήταν δυνατόν να αγνοηθούν τα εθνικά αίτημα και η χρόνια καταπίεση των εθνικών μειονοτήτων από το τσαρικό καθεστώς. Αν κάποιος έκανε ότι αγνοεί την παράμετρο αυτή, τότε θα άφηνε εκτός διαδικασίας μεγάλες μερίδες της ρωσικής κοινωνίας.
Βεβαίως, όλα αυτά ήταν βαρίδια, που θα μπορούσαν όμως σταδιακά να περιθωριοποιηθούν, υπό την προϋπόθεση ότι θα αντιμετώπιζες την επανάσταση, όπως έλεγε ο Τρότσκι, ως διαρκή διαδικασία, επί τη βάσει του συγκεκριμένου, όπως το συνδιαμόρφωνε αέναα η ταξική πάλη. Γιατί όπως έλεγε ο Λένιν δεν υπάρχει ένας εθνικισμός, αλλά πολλοί, με διαφορές μεταξύ τους που έπρεπε να τις αντιμετωπίζεις πάντα ως υπαρκτές οντότητες, κάποιες από τις οποίες θα μπορούσες να μετασχηματίσεις και κάποιες να τις καταργήσεις. Γι’ αυτό, όπως ο ίδιος έλεγε, οι επαναστατικοί έφοδοι ήταν το πιο εύκολο πράγμα. Το δύσκολο ήταν μετά.
Μιχάλης Λυμπεράτος, πανεπιστημιακός
• Ο Μιχάλης Λυμπεράτος θα είναι ομιλητής στην εκδήλωση για τη Ρώσικη Επανάσταση στα Πετράλωνα στις 4 Μάρτη.