Ο Λεωνίδας Κοντουδάκης, αυτόπτης μάρτυρας της δολοφονίας Λαμπράκη, μίλησε στο Γιώργο Πίττα για το βιβλίο Σαρτζετάκη και τη δολοφονία Λαμπράκη.
Πώς θα σχολίαζες το βιβλίο του Σαρτζετάκη 54 χρόνια μετά τη δολοφονία Λαμπράκη;
Διάβασα το ρεπορτάζ στην ΕφΣυν από τη συνέντευξη τύπου και σάλταρα, που λένε. Και δεν σάλταρα μόνο για τα λεγόμενα του Σαρτζετάκη, αλλά πιο πολύ για τις γλάστρες που είχε δίπλα του στη συνέντευξη τύπου. Εντάξει, Βενιζέλος, Γκιουλέκας και από τα σκουπίδια μαζεύουν ψήφους. Αλλά Βασίλης Βασιλικός; Κώστας Γαβράς; Και να μην πουν τίποτε; Δεχτήκαν το βιβλίο του Σαρτζετάκη με τις ιστορικές παραχαράξεις που κάνει; Έναν άνθρωπο που η Αριστερά τον τίμησε, τον έβγαλε πρόεδρο της Δημοκρατίας με τις ψήφους του ΚΚΕ και του ΠΑΣΟΚ, να γράφει αυτό το ανιστόρητο αντικομμουνιστικό έργο;
Με αυτά που διάβασα για το βιβλίο έφριξα. Δυστυχώς το φαινόμενο παρατηρείται σε όλη την Ευρώπη και είναι η άμβλυνση των εγκλημάτων του φασισμού, από το Ολοκαύτωμα μέχρι τι έγινε εδώ πέρα με τους συνεργάτες των Ναζί. Δεν μπορείς να εξισώνεις το φασισμό με παρεκτροπές πολιτικών συστημάτων. Ο φασισμός είναι η παγκόσμια ιδεολογία της αποκτήνωσης των ανθρώπων έναντι των συνανθρώπων. Χρησιμοποιώντας την περίοδο του Στάλιν, μια μαύρη σελίδα που την πλήρωσε ο ίδιος ο ρωσικός λαός, ο Σαρτζετάκης, όπως ο Μαραντζίδης, ο Καλύβας και άλλοι, επιδιώκουν να αμβλύνουν τα εγκλήματα που έγιναν όλα αυτά τα χρόνια εναντίον της Αριστεράς. Λέει ο Σαρζετάκης, ότι λίγο-πολύ οι παρακρατικοί που είχαν συγκεντρωθεί στη δολοφονία του Λαμπράκη, είχαν και το δίκιο τους, γιατί είχαν υποφέρει από τους αριστερούς, ότι επί κατοχής είχαν σκοτώσει τον πατέρα του Γκοτζαμάνη…
Μίλησέ μας για τη δολοφονία.
Η εκδήλωση στην οποία θα μιλούσε ο Λαμπράκης θα γινόταν σε μια αίθουσα, στο Πικαντίλυ, αλλά όταν φτάσαμε εκεί, είδαμε ότι η εκδήλωση είχε αλλάξει χώρο, θα γινόταν στην αίθουσα των σωματείων, του ΔΕΣΚ. Ο αιθουσάρχης, όπως έγινε γνωστό δέχτηκε τεράστιες πιέσεις από την ασφάλεια και ακύρωσε το συμφωνητικό, παρά το ότι έπρεπε να πληρώσει ρήτρα.
Οι παρακρατικοί είχαν μαζευτεί ήδη απ’ έξω από τα γραφεία όταν φτάσαμε, τους είχαν ήδη μεταφέρει εκεί, μας βρίζαν, ήταν μιλημένοι. Τους ξέραμε, γιατί από το ‘60 επιτίθονταν στις συγκεντρώσεις μας. Ήταν μισθοφόροι της αστυνομίας, επιστρατευμένοι γι’ αυτές τις δουλειές, άνθρωποι του υπόκοσμου. Όπως και σήμερα με την Χ.Α, όποτε υπήρχε η αστυνομία έκαναν τα κοκόρια, οι τραμπούκοι.
Μπήκαμε μέσα και μετά ήρθε ο Λαμπράκης με ένα καρούμπαλο στο κεφάλι. Στην ομιλία του κάθε λίγο καλούσε χωροφυλακή, εισαγγελέα, υπουργούς κλπ να μας προστατεύσουν. Οι παρακρατικοί πέταγαν τούβλα, είχαμε αναγκαστεί να κλείσουμε τα παντζούρια. Όταν τέλειωσε η ομιλία, κάτω η πόρτα ήταν κλειστή και ο αστυνομικός διευθυντής μας είπε να μην βγούμε έξω μέχρι να μας πούνε να φύγουμε. Μείναμε εν αναμονή. Μπροστά από την έξοδο του κτιρίου είχε σταματήσει ένα ασθενοφόρο. Πρέπει να ήταν ο «φον» Γιοσμάς, πάει με μια ομπρέλα και σπάει το πίσω τζάμι του ασθενοφόρου, το έδιωξε. Η χωροφυλακή δεν ήταν απλώς παρούσα, οι αξιωματικοί μόνο ήταν περισσότεροι από τους τραμπούκους.
Μας έφεραν ένα αστικό λεωφορείο για να μπούμε μέσα. Που να μπούμε, να μας πετάνε τα τούβλα οι τραμπούκοι; Αρνηθήκαμε. Μας είπαν θα φύγετε δόσεις-δόσεις, να μην γίνουν τάχα συγκρούσεις. Η καθοδήγηση το δέχτηκε. Βγήκαμε αυτοσχεδιάζοντας, καμιά δεκαπενταριά νέοι μπροστά, πίσω ο Λαμπράκης με τρεις συνοδούς, από πίσω άλλοι τόσοι.
Δεν είχαμε προχωρήσει λίγα μέτρα, ακούω τη φωνή του Σύλλα Παπαδημητρίου, «από εδώ παιδιά». Μέχρι να γυρίσουμε εμείς είχαν βγει ήδη με το Λαμπράκη να περάσουν το δρόμο. Όλα γίνονται σε δευτερόλεπτα, ακούω το μαρσάρισμα του τρικύκλου, γυρίζω να δω τι γίνεται και βλέπω τον Χατζηαποστόλου και έναν άλλο μεσήλικα από την οπισθοφυλακή να αρπάζονται δεξιά και αριστερά από τα παραπέτια του τρικύκλου.
Ακούω την φωνή της Ειρήνης, «τον σκότωσαν». Ρίχνω πέντε σάλτα και βρίσκομαι πάνω από το κεφάλι του Λαμπράκη. Πάω να τον σηκώσω και έρχεται από πίσω ένας τραμπούκος με ένα σακβουαγιάζ γεμάτο πέτρες και μου μαύρισε το πρόσωπο. Αφήνω το Λαμπράκη και ορμάω να τον πιάσω. Τρέχει, του ανοίγουν οι χωροφύλακες και περνάει μέσα από τον κλοιό τους. Εμένα δεν με άφησαν να περάσω. Ο αξιωματικός με τα χέρια πίσω στην πλάτη και βόλταρε. Και ο Λαμπράκης δίπλα, τέζα. Μετέφεραν τον Λαμπράκη τρεις σύντροφοι σε ένα φολκσβάγκεν που βρέθηκε εκεί παρά την απαγόρευση κυκλοφορίας. Το οδηγούσε ο χωροφύλακας, που, όπως αποδείχθηκε αργότερα ήταν οδηγός του ΓΓ του υπουργού Βορείου Ελλάδος, που αργότερα έγινε και υπουργός της χούντας.
Εγώ γύρισα στον τόπο του εγκλήματος και μάζεψα την τσάντα του Λαμπράκη. Στην Σπανδωνή μέσα, εκεί που παραφύλαγε το τρίκυκλο με τη μηχανή αναμμένη κλπ, υπήρχε κάποιος που κατηύθυνε την επιχείρηση, αυτός ήταν ο μοίραρχος Δ. Κατσούλης, ο διοικητής του 5ου Παραρτήματος Ασφαλείας, πολλοί τον είδαμε. Ο Κατσούλης, ένας φανατικός, προσωπικά εμένα με είχε χτυπήσει στην κηδεία του Στέφανου Βελδεμίρη που τον σκότωσαν παραμονές των εκλογών του ’61 οι χωροφύλακες. Του είχα κάνει μήνυση τότε, αλλά τον αθώωσαν. Το επόμενο πρωί παίρνω τα πράγματα του Λαμπράκη και τα πάω στα γραφεία της ΕΔΑ, μαθαίνω ότι είναι κλινικά νεκρός.
Τι θυμάσαι από την ανάκριση;
Ήταν ο εισαγγελέας Ν. Αθανασόπουλος που είχε την ευφυία -όταν έπιασε ένας χωροφύλακας κατά λάθος τον οδηγό του τρίκυκλου Γκοτζαμάνη που πάλευε με τον Χατζηαποστόλου και τους πήγε στο τμήμα - να διατάξει έρευνα αμέσως στο σπίτι του Γκοτζαμάνη και να βρει εκεί την ταυτότητά του στην «Καρφίτσα». Έτσι άρχισε να ξετυλίγεται το κουβάρι, το όνομα του Γιοσμά κλπ. Ο δε Εμμανουηλίδης που χτύπησε τον Λαμπράκη και αυτός τυχαία ανακαλύφθηκε, χάρη σε ένα δημοσιογράφο, που παρά το ότι δούλευε σε ακροδεξιά εφημερίδα, τον έδωσε.
Μετά, το κουβάρι ανέλαβε ο Σαρτζετάκης. Ένας φωτορεπόρτερ, είχε τραβήξει φωτογραφίες από τις επιθέσεις, και έρχονταν στα γραφεία της ΕΔΑ δημοσιογράφοι, ανάμεσά τους ο Ρωμαίος και ο Βούλτεψης, που είχαν έλθει από την Αθήνα και μας έδειχναν τις μούρες των παρακρατικών και τους αναγνωρίζαμε. Αυτοί τα έστελναν ένα-ένα στο Σαρτζετάκη. Η Χωροφυλακή έκανε ό, τι μπορούσε να περιορίσει την υπόθεση στους τραμπούκους. Ήρθε στη Θεσσαλονίκη και ο διοικητής Βαρδουλάκης. Ο εισαγγελέας του Αρείου Πάγου, και αργότερα πρώτος πρωθυπουργός της χούντας, Κόλλιας, πίεζε επίσης τον Σαρτζετάκη να χωρίσει σε δύο υποθέσεις τους αυτουργούς από τους ηθικούς αυτουργούς. Ο Σαρτζετάκης σαν τυπολάτρης αντέδρασε στον Κόλλια, ότι αυτό δεν γίνεται, και από εκεί προήλθε και η ηρωοποίησή του.
Εμείς το εκλάβαμε τότε ότι θα βάλει το μαχαίρι βαθιά. Αλλά δυστυχώς το μαχαίρι σταμάτησε στον Καπελώνη, διοικητή του αστυνομικού τμήματος Τριανδρίας. Ο Γκοτζαμάνης είχε μαρτυρήσει ότι ήταν αυτός του είχε πει να κατέβει στη Θεσσαλονίκη και να βρει τον Κατσούλη και εκείνος με τη σειρά του μάζεψε στο τμήμα του τους τραμπούκους πριν τη δολοφονία. Αλλά ο Κατσούλης δεν ενοχοποιήθηκε από τον Σαρτζετάκη, παρότι όπως μάθαμε ήταν και ΚΥΠατζής και ίσως θα μπορούσε να μιλήσει στο δικαστήριο από που πήρε τις εντολές κλπ.
Πήγαμε δύο-τρεις σύντροφοι να καταθέσουμε, εθελοντικά. Δεν μας έψαξε κανείς να καταθέσουμε παρ’ ότι αυτόπτες μάρτυρες. Ένα πρωινό πάω στο γραφείο του Σαρτζετάκη, του λέω ήρθα να καταθέσω. Ανήκετε στην ΕΔΑ με ρωτάει, βέβαια του απαντάω. Δεν με άφησε ούτε να καθήσω, δεν σε χρειάζομαι μου είπε. Και να πεις στους δικούς σου να μη μου στέλνουν άλλους. Στο δικαστήριο τελικά πήγα σαν μάρτυρας, όταν το όνομά μου προέκυψε από την κατάθεσή του Σπύρου Σακέτα στον εισαγγελέα εφετών Δελαπόρτα που επόπτευε την ανάκριση. Μάλιστα, η κλήση στο δικαστήριο μου ήρθε όταν ήμουν στρατιώτης, παραμονές της χούντας.
Τι σημαίνει η καθημερινή σου παρουσία στη δίκη της Χ.Α;
Η Χ.Α βρήκε ευκαιρία με την κρίση να επηρεάσει ένα μικρό κομμάτι του λαού, που το μυαλό του φτάνει μόνο μέχρι του να ρίξει την ευθύνη στο μετανάστη που τρέχει να σώσει τη ζωή του. Αλλά δεν έχει μείνει αναπάντητη η πρόκληση. Καταρχήν θέλω να πω μπράβο στην ΚΕΕΡΦΑ που είναι η μόνη οργάνωση που βοηθάει όσο μπορεί και όπου μπορεί το αντιφασιστικό και αντιρατσιστικό κίνημα.
Όταν κατέθετα στη δίκη Λαμπράκη, προπηλακίστηκα από τον εσμό των ασφαλιτών και των φασιστών που είχαν γεμίσει την αίθουσα. Θεώρησα χρέος μου, από τη στιγμή που ξεκίνησε η δίκη της Χ.Α έστω με την παρουσία μου να στηρίξω και να δείξω την αλληλεγγύη μου στα θύματα και τους μάρτυρες. Δεν είσαστε μόνοι, είμαστε εδώ και κουράγιο. Και γι’ αυτό πηγαίνω.
• Ενδεικτική των όσων γράφει ο Σαρτζετάκης στο βιβλίο είναι η άποψη ότι το ΚΚΕ «θα έπρεπε να είχε κατηγορηθεί σύμφωνα με τον Ποινικό Κώδικα για τα κακουργήματα της εσχάτης προδοσίας και της επιβουλής της ακεραιότητος της χώρας αλλά και για το έγκλημα της σύστασης συμμορίας».