Το βιβλίο του Άλεξ Καλλίνικος «Η Αποκρυπτογράφηση του Κεφαλαίου» παρουσίασε την Παρασκευή 17 Φλεβάρη στο Polis Art Cafe το Μαρξιστικό Βιβλιοπωλείο. Ο χώρος γέμισε από κόσμο όλων των ηλικιών επιβεβαιώνοντας το ενδιαφέρον για τη μαρξιστική θεωρία σήμερα.

Την εκδήλωση συντόνισε ο Κώστας Πίττας, υπεύθυνος του Μαρξιστικού Βιβλιοπωλείου, ενώ το βιβλίο παρουσίασαν ο Χρήστος Λάσκος, οικονομολόγος, εκπαιδευτικός, η Χριστίνα Καρακιουλάφη, επίκουρος καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο της Κρήτης, ο Βασίλης Δρουκόπουλος, ομότιμος καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας και ο Πάνος Γκαργκάνας, διευθυντής της εφημερίδας Εργατική Αλληλεγγύη. 

«Είναι πολύ τιμητική για μένα η συμμετοχή στην αποψινή παρουσίαση γιατί το βιβλίο είναι σπουδαίο», ξεκίνησε ο Χ. Λάσκος, «Όπως είχε πει ο ίδιος ο συγγραφέας σε μια από τις παρουσιάσεις του, είναι ένα πολύ απαιτητικό βιβλίο, θέλει χρόνο, χαρτί και μολύβι, δεν διαβάζεται με τον τρόπο που διαβάζεται πχ το Έτος Ένα του Βίκτορ Σερζ που είναι αφήγηση μυθιστορηματικού τύπου. Είναι επιστημονικά βαθύ αλλά και γι’ αυτό εξαιρετικά ενδιαφέρον. Δεν πρόκειται για εισαγωγή στο Κεφάλαιο, όπως λέει και ο Καλλίνικος, στόχος του είναι να αναπτύξει μια σειρά θεματικές που είναι καθοριστικές για την εξέλιξη της σκέψης του Μαρξ και του Μαρξισμού συνολικότερα. Διερευνά γιατί ο Μαρξ ασχολήθηκε με τη συγγραφή του Κεφαλαίου, ποια προβλήματα αντιμετώπισε και με ποιο τρόπο επιχείρησε να τα λύσει».

Επιρροή

Στη συνέχεια και πριν αναφερθεί αναλυτικά στα κεφάλαια του βιβλίου ο ομιλητής στάθηκε στη «θεωρητική ευγένεια και εντιμότητα με την οποία ο Καλλίνικος προσεγγίζει τους πιο πεισμένους και φανατικούς αντιπάλους της δικής του θεωρητικής επιλογής. Εκθέτει τα επιχειρήματα του αντιπάλου πριν προσπαθήσει να τα αποδομήσει. Η πιο οξεία κριτική συνδυάζεται με το πιο σαφή και ευκρινή σεβασμό σε αυτόν που κρίνει. Είναι ένα τεράστιο πλεονέκτημα για όποιον κάνει αυτή τη δουλειά… Τι μας επιτρέπει το βιβλίο; Μας δίνει τη δυνατότητα να καταλάβουμε πώς εξελίχτηκαν μια σειρά από βασικές συζητήσεις που αφορούν το έργο του Μαρξ. Να ασχοληθούμε με το Κεφάλαιο παρακολουθώντας στον ίδιο χρόνο και την ταραχώδη ιστορία της επιρροής του στα ανθρώπινα πράγματα, για τα 150 χρόνια που μεσολάβησαν από την πρώτη έκδοσή του».

«Το βιβλίο και με έπεισε και με ενθουσίασε γιατί πρώτα από όλα είναι ιστορία για το πώς γράφεται ένα βιβλίο», ξεκίνησε η Χ. Καρακιουλάφη, «Ο Καλλίνικος το τονίζει από την αρχή και σε διάφορα σημεία του βιβλίου, δίνοντάς μας τι κρύβεται πίσω από το συγγραφέα του Κεφαλαίου, ένα συγγραφέα με πολυσχιδές έργο αλλά που ταυτόχρονα είχε και τα όριά του, τους σωματικούς και πνευματικούς του περιορισμούς. Αυτό του δίνει και μια ανθρώπινη διάσταση… Αυτό που κάνει καλό ένα βιβλίο είναι και η δουλειά των μεταφραστών. Θέλω να τους συγχαρώ γιατί μια μετάφραση μπορεί να καταστρέψει ένα καλό έργο αν δεν αποδοθεί σωστά και με τους σωστούς όρους. Θεωρώ ότι έκαναν ένα τιτάνιο έργο γιατί δεν είχαν μόνο να αποδώσουν τα λεγόμενα του συγγραφέα αλλά και να δουλέψουν πάνω στο πρωτογενές υλικό και τις πηγές που είναι άπειρες».

Η ομιλήτρια εστίασε στο κομμάτι του βιβλίου που αφορά στην εργασία και συγκεκριμένα στον εφεδρικό στρατό. «Το με πόση λεπτομέρεια και προσοχή τον όρισε ο Μαρξ, είναι απάντηση σε όσους σήμερα θέλουν να κάνουν μια στείρα αντιπαράθεση ‘απασχολούμενοι-άνεργοι’», είπε, «Ο Μαρξ δεν ταύτιζε τον εφεδρικό στρατό με τους ανέργους, η ανάλυσή του ήταν πολυεπίπεδη και σύνθετη. Μιλούσε για τις μορφές του εφεδρικού στρατού, τη ρευστή, τη λανθάνουσα, τη στάσιμη και βεβαίως για εκείνα τα κατώτερα στρώματα, άνθρωποι που δε θα εργάζονταν ποτέ και ήταν ανίκανοι να δουλέψουν. Μας δείχνει όμως πώς, ανάλογα με τη φάση στην οποία βρίσκεται ο οικονομικός κύκλος, μπορούν να υπάρξουν μετακυλήσεις από τη μία κατηγορία στην άλλη. Η επικαιρότητα της ανάλυσης βρίσκεται στο γεγονός ότι υπάρχει αυτό το πολιτικό παιχνίδι με τα στατιστικά της ανεργίας. Συνειδητά ο Καλλίνικος παρουσιάζει στον εκτεταμένο επίλογό του αυτό το κομμάτι».

Πολιτικό

«Ο Καλλίνικος αποκαλεί το βιβλίο δύο φορές φιλοσοφικό», είπε ο Β. Δρουκόπουλος ξεκινώντας, «Είναι πολύ ευρύτερο, πολιτικό, με πολιτικές αναφορές και διαπιστώσεις και δεν πρέπει να διαβαστεί μόνο ως φιλοσοφικό. Ο Καλλίνικος απευθύνεται και συνδιαλέγεται με τον αναγνώστη, τον κάνει να συμμετέχει στο ξετύλιγμα των ιδεών του και του σκεπτικού του με έναν ιδιαίτερο, οικείο τρόπο. Με όσους διαφωνεί, εκφράζει τις αντιρρήσεις του με ένα πολύ εποικοδομητικό τρόπο και δεν παραλείπει, όταν απαιτείται, να αναγνωρίζει τη συμβολή τους».

Αφού έκανε με τη σειρά του μια λεπτομερή παρουσίαση των κεφαλαίων του βιβλίου, κατέληξε «Το έβδομο κεφάλαιο ‘Σήμερα’ είναι το πιο βατό, αναφέρεται συνοπτικά στις θεωρητικές αναζητήσεις των επιγόνων, τις αναλύσεις των φάσεων της καπιταλιστικής ανάπτυξης και στους αντίστοιχους πολιτικούς προβληματισμούς. Είναι μια έκδοση πολύ επιμελημένη, η μετάφραση είναι ευρηματική, αξιόλογη και πολύ προσεγμένη. Και μου έκανε θετική εντύπωση ότι σε αρκετές υποσημειώσεις του Καλλίνικος, οι μεταφραστές είχαν τη διάθεση, που διευκολύνει πάρα πολύ τον αναγνώστη, να παραπέμψουν και στις όσες ελληνικές μεταφράσεις υπάρχουν. Το βιβλίο είναι δύσκολο και απαιτητικό που υπεισέρχεται πολύ βαθιά στο Κεφάλαιο του Μαρξ που δεν είναι πάντα ευκολονόητο».

«Είναι πολύ σημαντική η στιγμή που έχουμε στα χέρια μας αυτό το βιβλίο», είπε ο Π. Γκαργκάνας, «Προφανώς γιατί είναι τα 150 χρόνια από την πρώτη έκδοση του Κεφαλαίου, προφανώς γιατί είναι τα 100 χρόνια από τη Ρώσικη Επανάσταση, και προφανώς γιατί είναι δέκα χρόνια από τότε που ξεκίνησε η σύγχρονη κρίση, το καλοκαίρι του 2007 είχαμε το σκάσιμο της φούσκας στην αγορά στεγαστικών δανείων στο αμερικάνικο τραπεζικό σύστημα. Είμαστε όμως τυχεροί γιατί είμαστε σε μια χώρα που έχει την μεγαλύτερη αριστερά αυτή την περίοδο, έχει μια κυβέρνηση που αναδείχτηκε ως κυβέρνηση της πρώτη φορά αριστεράς κι έχει μια αντιπολίτευση που τον τόνο τον δίνει η αριστερά πέρα από την κυβερνώσα. Το βιβλίο έχει μια αμεσότητα παρά τις δυσκολίες του γιατί είναι μια παρέμβαση και στη μεγάλη συζήτηση όλων αυτών των 150 χρόνων αλλά και στις σημερινές συζητήσεις για το που βρισκόμαστε και πώς παρεμβαίνει η αριστερά σε όλες τις εκδοχές της… Είναι εφόδιο για αυτό που λέει στην τελευταία φράση του βιβλίου, ότι όλη αυτή η δουλειά είναι ταγμένη σε μια ιστορική προσπάθεια, στην προσπάθεια της εργατικής τάξης να ανατρέψει τον καπιταλισμό».

Στη συνέχεια ο ομιλητής στάθηκε στα κεφάλαια του βιβλίου που αφορούν στις κρίσεις, «ένα επίμαχο θέμα που έχει απασχολήσει και τους μαρξιστές και τους αντιπάλους τους», και στην εργασία καθώς «η συζήτηση για το ρόλο της εργατικής τάξης κι αν παραμένει ο ιστορικός νεκροθάφτης του καπιταλισμού γεφυρώνει αυτά τα 150 χρόνια». Για τα πρώτα, εξήγησε ότι «η συμβολή του Καλλίνικος είναι ότι μας βοηθά να συγκεντρώσουμε τους παράγοντες που οδηγούν στις κρίσεις» και για τα δεύτερα ότι «ο Καλλίνικος αποκαθιστά την έννοια της εργατικής τάξης για να πει ότι παραμένει ως κοινωνική τάξη εξίσου σημαντική, δυνατή και με μεγαλύτερες δυνατότητες. Είναι ισχυρότερο υποκείμενο σήμερα. Με αυτή την έννοια ο βαθμός δυσκολίας του βιβλίου αλλάζει».

Ακολούθησαν ερωτήσεις προς τους ομιλητές και συζήτηση πάνω στα σημεία που πρόβαλαν, για το αν μπορεί ο καπιταλισμός σήμερα να ξεπερνά τις κρίσεις του, για τον εφεδρικό στρατό, για το ρόλο της εργατικής τάξης. 

Η Μαρία Στύλλου παρεμβαίνοντας  στάθηκε στη συγκεντροποίηση του κεφάλαιου που έχει κάνει τις μεγάλες επιχειρήσεις “too big to fail” και δυσκολεύει τη διέξοδο από την κρίση με την καταστροφή κεφαλαίων. Στάθηκε επίσης στις αλλαγές μέσα στην εργατική τάξη και ιδιαίτερα στη συμμετοχή των γυναικών που πέρασαν μαζικά στην παραγωγή. Σε αντίθεση με τις αντιλήψεις που την κατακερματίζουν, η πραγματική πορεία δείχνει την ενότητα της τάξης σε όλη τη διαδικασία διεύρυνσής της.

Ο Λέανδρος Μπόλαρης στη δική του παρέμβαση θύμισε ότι το σύστημα ποτέ δεν κατάφερε να βγει από τις κρίσεις του μόνο με εντατικοποίηση της εκμετάλλευσης της εργασίας.

Κλείνοντας οι ομιλητές είχαν την ευκαιρία να επανέλθουν σύντομα στη σημασία της δουλειάς που έκανε ο Άλεξ Καλλίνικος και ο Πάνος Γκαργκάνας τους ευχαρίστησε όλους για μια βραδιά που προσπάθησε να είναι αντάξια αυτού του τόσο σημαντικού βιβλίου.