Πρόσφατα επανακυκλοφόρησε σε μια πολύ ωραία έκδοση το βιβλίο του Γιώργου Σκληρού «Το Κοινωνικόν μας Ζήτημα». Η πρωτοβουλία και η επιμέλεια της έκδοσης ανήκει στον Όμηρο Ταχμαζίδη, ο οποίος σπούδασε Φιλοσοφία και Ιστορία στη Χαϊδελβέργη της Γερμανίας, και σήμερα εργάζεται ως ανεξάρτητος δημοσιογράφος στη Θεσσαλονίκη. Η Εργατική Αλληλεγγύη μίλησε μαζί του:
Ποιος ήταν ο Γιώργος Σκληρός;
Ο Γεώργιος Κωνσταντινίδης γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Τραπεζούντα του Οθωμανικού Πόντου. Ο πατέρας του Ηλίας Κωνσταντινίδης, σπούδασε στην Αθήνα και διατέλεσε καθηγητής στο γνωστό «Φροντιστήριο Τραπεζούντας». Επηρεασμένος από τον αναδυόμενο ελληνικό εθνικισμό στην περιοχή αυτή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας έδωσε στα τελευταία - από τα συνολικά εννιά - δίδυμα παιδιά του που γεννήθηκαν το 1869, τα ονόματα του βασιλικού ζεύγους της Ελλάδας: Γεώργιος και Όλγα. Τα παιδιά της οικογένειας του Ηλία Κωνσταντινίδη απέκτησαν την τυπική παιδεία των αστικών και μεσοαστικών στρωμάτων που εμφανίστηκαν στις μεγάλες πόλεις του Πόντου, κυρίως, από τα μέσα του 19ου αιώνα και μετέπειτα. Αποτελεί, δυστυχώς, ένα από τα κένα της επιστημονικής έρευνας η σχέση κοσμοπολιτισμού και εθνικισμού στα μεγαλοαστικά στρώματα στην περιοχή του Πόντου προς το τέλος του 19ου αιώνα. Για τον Γεώργιο Κωνσταντινίδη μπορούμε να υποθέσουμε ότι η παιδική του ηλικία καθορίστηκε τόσο από το εθνικιστικό κλίμα ελλαδολατρίας που επικρατούσε στην περιοχή, όσο και από στοιχεία κοσμοπολιτισμού που χαρακτήριζαν τα μεταπρατικά ελληνικά αστικά στρώματα της ποντιακής κοινωνίας.
Σε νεαρή ηλικία μετέβη στην Οδησσό της Ρωσίας για να ασκήσει δίπλα στον μεγαλέμπορο γαμβρό του το επάγγελμα του εμπόρου, αλλά πολύ γρήγορα εγκατέλειψε την ενασχόληση αυτή και στράφηκε στις σπουδές της ιατρικής. Το 1904 τον βρίσκει φοιτητή στο πανεπιστήμιο της Μόσχας. Το 1905 έχει ήδη εμπλακεί στο επαναστατικό κίνημα και είναι επηρεασμένος από το μαρξισμό του Γκεόργκι Πλεχάνωφ. Θα πρέπει να θεωρήσουμε ως σίγουρο ότι αυτή την περίοδο πήρε και το προσωνύμιο «Σκληρός», σύμφωνα με τη συνήθεια των Ρώσων επαναστατών της εποχής. Κατά μια πληροφορία, μετά τα επαναστατικά γεγονότα του 1905, το τσαρικό καθεστώς τον καταδικάζει σε θάνατο, αλλά αυτός κατορθώνει να διαφύγει στην Εσθονία. Εδώ συνέχισε, για ένα διάστημα, τις σπουδές του, ώσπου να καταλήξει οριστικά στη Γερμανία και συγκεκριμένα στην Ιένα.
Εδώ, φτασμένος σοσιαλιστής, θα έλθει σε επαφή με έλληνες φοιτητές και θα εμπλακεί στην ίδρυση σοσιαλιστικών ομάδων. Δυστυχώς, δεν έχουμε καμία μονογραφία που να ασχολείται με τη διαμόρφωση της κοινωνικής συνείδησης του Σκληρού από τη στιγμή που εγκατέλειψε την Τραπεζούντα έως την έλευσή του στην Ιένα. Η περίπτωση του Γ. Σκληρού δεν φαίνεται να είναι μοναδική, διότι, την ίδια περίοδο, επηρεάζονται από τις σοσιαλιστικές ιδέες μια σειρά από νεαρούς Έλληνες του Πόντου που μεταβαίνουν, είτε για εργασία, είτε για σπουδές στη Ρωσία.
Για ποιο λόγο προχώρησες στην επανέκδοση του βιβλίου του «Το Κοινωνικόν μας Ζήτημα»;
Έχει ενδιαφέρον να αναλογιστούμε, ότι ο άνθρωπος που μίλησε για πρώτη φορά για την πάλη των τάξεων, για το ρόλο της αστικής τάξης στην επανάσταση του 1821, δεν είχε ζήσει ποτέ στο Ελληνικό Βασίλειο. Η προέλευση και ο τρόπος που σχηματίζει ο Γ. Σκληρός την εικόνα του για τη σύγχρονη Ελλάδα της εποχής του, αποτελεί ένα ακόμη κενό στην έρευνα της πρώιμης σοσιαλιστικής γραμματείας μας. Μπορούμε να υποθέσουμε ότι ο Σκληρός ασχολείται με την ελληνική περίπτωση μετά τη φυγή του από τη Ρωσία και την έλευσή του στη Γερμανία. Αυτό είναι όμως υπόθεση εργασίας και θέμα για ειδική επιστημονική διατριβή.
Ένας λόγος, λοιπόν, της επανέκδοσης είναι η αναζωογόνηση του επιστημονικού ενδιαφέροντος για τον τρόπο με τον οποίο διαμορφώθηκε η κοινωνική συνείδηση στην Ελλάδα. Ένας δεύτερος λόγος είναι πολιτικής φύσεως και έχει να κάνει με αυτό που θα ονόμαζα «αριστερή πολιτική ταυτότητα». Η ταυτότητα αυτή δεν συγκροτείται μόνο σε σχέση με το παρόν, αλλά και με το παρελθόν. Οι ιδέες και οι πρακτικές της Αριστεράς έχουν κάποια ιστορική διαδρομή. Ήταν για μένα μια αρνητική έκπληξη ότι πολλοί νεότεροι Αριστεροί αγνοούσαν την ύπαρξη του βιβλίου, ενώ άλλοι των παλαιοτέρων γενιών εγνώριζαν την ύπαρξή του αλλά δεν το είχαν διαβάσει ποτέ γιατί δεν υπήρχε κάποια έκδοσή του διαθέσιμη.
Ποια η προσφορά του βιβλίου στο ελληνικό εργατικό σοσιαλιστικό κίνημα;
Η προσφορά του Γ. Σκληρού γενικότερα ήταν σημαντικότατη. Θεωρώ ότι ο πρωτεργάτης του ελληνικού μαρξισμού είναι μια παραγνωρισμένη μορφή της ελληνικής Αριστεράς. Θα πρέπει να λάβουμε υπ΄ όψη μας ότι είναι μέχρι το θάνατό του, αρχές του 1920, ο σημαντικότερος Έλληνας μαρξιστής. Με το «Κοινωνικό μας Ζήτημα» ο Σκληρός απελευθερώνει το εργατικό κίνημα από διάφορες μορφές επαρχιωτισμού και μικροαστισμού, παρέχοντάς του τα θεωρητικά εργαλεία και τις έννοιες κλειδιά για να προσδιορίσει την πολιτική του θέση στην κοινωνία της εποχής.
Πολλές από τις απόψεις του σήμερα φαντάζουν απλοϊκές, αλλά αν εντάξουμε το βιβλίο αυτό στην εποχή του και στο κλίμα του σκοταδισμού και του σοβινισμού που επικρατούσε θα αντιληφθούμε το μέγεθος της σημασίας του.
Το βιβλίο «Το Κοινωνικόν μας Ζήτημα» είναι το πιστοποιητικό γέννησης της ελληνικής αριστεράς. Με την επανέκδοσή του υπενθυμίζουμε και την εκατόχρονη προσφορά του ελληνικού μαρξισμού στην ανάπτυξη της κοινωνικής συνείδησης και των κοινωνικών αγώνων στη χώρα μας.