Την Πέμπτη, 15 Μάρτη, υπογράφεται στην Αθήνα, με την παρουσία του ίδιου του προέδρου Πούτιν, η συμφωνία Ελλάδας, Ρωσίας, Βουλγαρίας για την κατασκευή και εκμετάλλευση του πετρελαιαγωγού Μπουργκάς-Αλεξανδρούπολη. Αναβάθμιση για ποιούς;
Η κυβέρνηση, οι εφημερίδες και τα κανάλια πανηγυρίζουν για την “μεγάλη εθνική επιτυχία”. Η ιδέα του αγωγού γεννήθηκε πριν από 14 ολόκληρα χρόνια. Η υλοποίησή της, όμως, “κόλησε” μέχρι σήμερα στα γρανάζια των διακρατικών ανταγωνισμών, των παιχνιδιών των “επτά αδελφών” του πετρελαίου και της διεθνούς διπλωματίας. Ο “πρώτος γύρος” κατακυρώθηκε, ύστερα από ένα σκληρό παζάρι εκβιασμών και απειλών, στην Τουρκία που είχε αντιπροτείνει τον δικό της εναλλακτικό αγωγό από το Μπακού του Αζερμπαϊτζαν κατευθείαν στο λιμάνι του Τσεϊχάν, στην νοτιοανατολική Μεσόγειο. Ο “δεύτερος γύρος”, όμως, λένε, κλείνει τώρα με την συμφωνία της Πέμπτης, με μια “δική μας” νίκη. Ο αγωγός, υποστηρίζουν, θα αναβαθμίσει τον ρόλο της χώρας μας, μετετρέποντάς την σε έναν από τους σημαντικούς “ενεργιακούς κόμβους” της Ευρώπης.
Ο αγωγός θα αναβαθμίσει, δίχως αμφιβολία, την θέση και τα κέρδη του ελληνικών ενεργιακών, κατασκευαστικών και ναυτηλιακών επιχειρήσεων -με πρώτους και καλύτερους τους όμιλους του Κοπελούζου και του Λάτση, τους πρωτεργάτες της συμφωνίας. Για την συντριπτική πλειοψηφία του κόσμου, όμως, ο αγωγός θα φέρει μόνο την καταστροφή: μόλυνση της θάλασσας, του υπέδαφους και της ατμόσφαιρας, υποβάθμιση του περιβάλλοντος, καταστροφή των παραδοσιακών επαγγελμάτων (γεωργία, αλιεία, τουρισμός) από τα οποία ζούνε αυτές οι περιοχές, την ανεργία και την φτώχεια.
Φιλέτο
Η ιδέα του αγωγού προτοεμφανίστηκε το 1993 -καθόλου τυχαία- από τον Λάτση. Η κυβέρνηση του Μητσοτάκη που ήταν τότε στην εξουσία την υιοθέτησε με ενθουσιασμό. Η Ανατολή είχε καταρρεύσει μόλις πριν από λίγους μήνες και οι πολυεθνικές της Δύσης ακόνιζαν τα μαχαίρια τους για το μεγάλο φαγοπότι. Η Ελλάδα δεν θα έπρεπε να μείνει έξω από αυτή τη γιορτή! Και το καλύτερο φιλέτο ήταν, πέρα από κάθε αμφιβολία, τα τεράστια αποθέματα φυσικού αερίου και πετρελαίου της Κασπίας και του Αζερμπαϊτζαν.
Ο ελληνικός καπιταλισμός σημείωσε αρκετές επιτυχίες μέσα στα χρόνια που ακολούθησαν. Δυο αγωγοί συνδέουν ήδη σήμερα την χώρα μας, μέσα από την Βουλγαρία, με το φυσικό αέριο της Ρωσίας. Ο ένας ανήκει στην ΔΕΠΑ (Δημόσια Επιχείρηση Αερίου). Ο άλλος στην Προμηθέας Γκάζ -μια κοινοπραξία ανάμεσα στον Ομιλο Κοπελούζου και την ρωσική Gazprom. Και οι δύο μεταφέρουν αέριο της Gazprom στην Ελλάδα. Ενας τρίτος αγωγός, που κατασκευάζεται αυτή την στιγμή, θα μεταφέρει αέριο από το Αζερμπαϊτζάν στην Ελλάδα μέσα από την Τουρκία. Το ελληνικό τμήμα θα ανήκει στην ΔΕΠΑ και κατασκευάζεται -τι έκπληξη- από τον Ομιλο Κοπελούζου. Η αρχική ιδέα προέβλεπε μικρές μόνο ποσότητες για τον αγωγό αυτό: 1 έως 2 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα αερίου το χρόνο.
Τον περασμένο χειμώνα, όμως, η Gazprom πρότεινε την αναβάθμιση, με την δική της συμμετοχή και την επέκτασή, μέσω της Αδριατικής, του αγωγού προς την Ιταλία. Η Gazprom έχει κλείσει ήδη πολλές συμφωνίες άμεσης παροχής αερίου με την Γαλλία, την Γερμανία και την Ιταλία. Με τις τιμές της ενέργειας στα ύψη η Gazprom και οι άλλες ρωσικές αδελφές της επενδύουν με μανία στους αγωγούς και τα δίκτυα της Ευρώπης -μια επέκταση που έχει προκαλέσει την αντίδραση της κυβέρνησης του Μπους. Τον περασμένο Απρίλη ο Μπους ανέθεσε στην ίδια την Κοντολίζα Ράις την αποστολή να “πείσει” την ελληνική κυβέρνηση να απορρίψει την πρόταση της Gazprom. Η Ράις αντιπρότεινε να κλείσει η Ελλάδα μια μακροχρόνια συμφωνία αγοράς αερίου από το “διεθνές κονσόρτιουμ” που εκμεταλλεύεται τις πηγές του Αζερμπαϊτζάν και εκπροσωπείται από την βρετανική BP και την νορβηγική Statoil.
“Η Ελλάδα... αντέδρασε στην αρχή ψυχρά στην πρόταση της Gazprom”, όπως έγραφε χαρακτηριστικά εκείνη την εποχή η εφημερίδα Financial Times. “Αλλά”, συμπλήρωνε επικαλούμενη τις δηλώσεις ενός ανώνυμου Ελληνα επισήμου, “η στάση της Ελλάδας θα μπορούσε να αλλάξει αν η Ρωσική κυβέρνηση μπορούσε να εγγυηθεί την μακροπρόθεσμη προμήθεια πετρελαίου για τον προταθέντα αγωγό που θα συνδέει την Μαύρη Θάλασσα και το Αιγαίο”. Με άλλα λόγια, αν στήριζε τον αγωγό Μπουργκάς-Αλεξανδρούπολη.
Ο Πούτιν δέχτηκε. Ο αγωγός θα ελέγχεται από τρεις ρωσικές εταιρίες (Gaspromneft, Rosneft, Transneft) που θα έχουν το 51% των μετοχών, ενώ το υπόλοιπο 49% θα μοιραστεί ανάμεσα στην Ελλάδα και την Βουλγαρία. Καθόλου παράξενο, οι δύο από τις τρείς ελληνικές εταιρίες που συμμετέχουν στο έργο είναι οι Ομιλοι του Λάτση και του Κοπελούζου. Και η ΔΕΠΑ -που ο Καραμανλής είχε ανακοινώσει ότι θα ιδιωτικοποιήσει μέσα στο 2007- υπέγραψε μια συμφωνία με την ιταλική Edison για την κατασκευή του υποθαλάσσιου αγωγού που θα συνδέει, μέσω της Αδριατικής, την Ελλάδα με την Ιταλία.
Στην Αλεξανδρούπολη η επικείμενη υπογραφή της συμφωνίας έχει ξεσηκώσει μια ολόκληρη σειρά από αντιδράσεις: αφιερώματα στον τοπικό τύπο, συσκέψεις φορέων, πρωτοβουλίες δράσης, προτάσεις για την δημιουργία επιτροπής κατοίκων, δημόσιες ομιλίες και συγκεντρώσεις κλπ. Η κυβέρνηση προσπαθεί να ελέγξει τις αντιδράσεις μοιράζοντας υποσχέσεις ότι ο αγωγός θα κατασκευαστεί με βάση τα πιο σύγχρονα στάνταρτ, θα είναι απόλυτα ασφαλής, δεν θα επηρεάσει αισθητικά την περιοχή και ότι άλλο μπορεί να φανταστεί κανείς. Αλλά ακόμα και ένας μαθητής δημοτικού ξέρει ότι αυτά είναι σκέτα ψέματα.
Ατυχήματα
Η κατασκευή του αγωγού θα μεταμορφώσει ριζικά όλη την περιοχή του της Αλεξανδρούπολης και του Δέλτα του Εβρου. Ο αγωγός θα μεταφέρει 35-50 εκατομμύρια τόνους πετρέλαιο τον χρόνο που θα μεταφορτώνονται σε τάνκερ. Θα χρειαστούν προσωρινές δεξαμενές (χωρητικότητας χιλιάδων τόνων), προβλήτες, αντλιοστάσια, υποσταθμοί. Αλλά δεν είναι μόνο αυτό. Με τέτοιες ποσότητες τα ατυχήματα -που το καθένα μεταφράζεται σε χιλιάδες τόνους πετρελαίου στην θάλασσα- δεν είναι απλά πιθανότητα: είναι βεβαιότητα.
Ο ίδιος ο κόσμος στην Αλεξανδρούπολη αντιμετωπίζει με -δικαιολογημένη- δυσπιστία τις υποσχέσεις της κυβέρνησης του Καραμανλή. “Ποιοί θα εγγυηθούν (την ασφάλεια);” έγραφε χαρακτηριστικά ο Δημήτριος Αναστασιάδης, ο Πρόεδρος του Ιατρικού Συλλόγου Εβρου, σε ένα άρθρο του στον τοπικό τύπο. “Οι ιδιωτικές πολυεθνικές κατασκευαστικές; Οι ελεγκτικοί μηχανισμοί του Ελληνικού Δημοσίου; Η Ελλάς έχει καταδικαστεί 23 φορές για ρύπανση του περιβάλλοντος από την Ευρωπαϊκή Ενωση... και εκκρεμούν για εκδίκαση άλλες 21 περιπτώσεις. Η Ελλάς έβαλε βέτο και ήδη αποφάσισε να διέρχονται από το Αιγαίο τα ανασφαλή μονοπύθμενα πλοία, που έχουν απαγορευτεί από όλα τα λιμάνια της Ευρώπης και της Αμερικής”.
Ο Κοπελούζος, σε μια συνέντευξη του στην ίδια εφημερίδα, υποστήριζε ότι τα αβαθή νερά στην εκβολή του Εβρου, είναι ένα πλεονέκτημα για τους κατοίκους αφού θα αναγκάσουν την κοινοπραξία να κατασκευάσει τον σταθμό μεταφόρτωσης μακριά από την ακτή. Ομως τα περισσότερα και χειρότερα ατυχήματα έχουν γίνει από προσαράξεις τάνκερ σε αβαθή νερά. Το χειρότερο, που είχε γίνει στον Πορθμό Πρινς Γουίλιαμς της Αλάσκας “άδειασε” 37.000 τόνους αργού πετρελαίου στην θάλασσα. Η κηλίδα απλώθηκε σε μήκος χιλιάδων χιλιομέτρων στην ακτή απονεκρώνοντας τα πάντα. Ενα ατύχημα σαν και αυτό είναι ικανό να καταστρέψει το Αιγαίο για δεκαετίες.
Για αυτό οι αντιδράσεις δεν έχουν περιοριστεί μόνο στην Αλεξανδρούπολη και τον Εβρο. Στην Πάρο φτιάχτηκε πριν από μερικές βδομάδες μια “Επιτροπή Κυκλαδιτών Για την Σωτηρία του Αιγαίου”.
“Είναι βέβαιο ότι θα έχουμε ατυχήματα στο Αιγαίο” γράφει η προκήρυξη που έβγαλε η Επιτροπή τον Φλεβάρη. “Και ένα ατύχημα σε πλοίο των 300.000 τόνων, που με το άνοιγμά του θα χυθούν στη θάλασσα τεράστιες ποσότητες πετρελαίου, θα σημάνει την πλήρη καταστροφή της κλειστής θάλασσας του Αιγαίου. Θα πληγεί πρώτ’ απ’ όλα ο τουρισμός, που απ’ αυτόν... ζουν χιλιάδες οικογένειες στα νησιά και τις παράκτιες περιοχές όλης της Ελλάδας... Ο τομέας της αλιείας και της ιχθυοκαλλιέργειας θα εξαφανιστεί, καθώς επίσης και τμήματα της γεωργίας πλησίον της μολυσμένης θάλασσας... Και όλα τούτα για να πλουτίσουν ακόμη περισσότερο οι μόνοι που έχουν συμφέρον, οι εφοπλιστές και το πειθήνιο όργανό τους... Αυτοί που προσπαθούν να πείσουν για την αναβάθμιση του πολιτικού ρόλου της Ελλάδας και δεν μας λένε τι θα κάνουν τα εκατομμύρια ανέργων”.