Η Αριστερά
45 Χρόνια Οργάνωση Σοσιαλιστική Επανάσταση

Τον Φλεβάρη του 1972, πριν από 45 χρόνια, κυκλοφόρησε από την Οργάνωση Σοσιαλιστική Επανάσταση (ΟΣΕ), που είχε δημιουργηθεί μόλις μερικούς μήνες πριν (το φθινόπωρο του 1971), το «τεύχος 14 - νέα περίοδος» της Μαμής, μιας εφημερίδας που εκδιδόταν στο εξωτερικό και διακινούνταν παράνομα στη διάρκεια της δικτατορίας στην Ελλάδα.

Η ΟΣΕ δημιουργήθηκε σε μια περίοδο που σημαδεύτηκε από το Μάη του ’68. Οι ιδέες της επαναστατικής ανατροπής ξαναζωντάνευαν μέσα σε μια βαθιά ταξική πόλωση, σε ένα γενικό αναβρασμό που συγκλόνιζε την Ευρώπη και ολόκληρο τον κόσμο: H μεγαλύτερη γενική απεργία της ιστορίας στη Γαλλία, το τεράστιο αντιπολεμικό και αντιμπεριαλιστικό κίνημα που οδήγησε στην ήττα τον αμερικάνικο ιμπεριαλισμό στο Βιετνάμ, το αντιρατσιστικό κίνημα στις ΗΠΑ και στην Ν. Αφρική, η εξέγερση ενάντια στα κρατικοκαπιταλιστικά καθεστώτα στο Ανατολικό μπλοκ, η ραγδαία ριζοσπαστικοποίηση της νεολαίας μέσα κι έξω από τα πανεπιστήμια. Στην Ελλάδα, η επιβολή της δικτατορίας μετά από το μεγαλειώδες κίνημα του 1965 οδηγούσε πολλούς αγωνιστές σε ρήξη με τον ρεφορμισμό της ΕΔΑ και το διασπασμένο ΚΚΕ.

Αναπόσπαστο κομμάτι του Μάη του ’68 ήταν η δημιουργία και η ανάπτυξη σε διεθνές επίπεδο μιας νέας επαναστατικής αριστεράς που ξεκινώντας συνήθως από πολύ μικρές μειοψηφίες, μπόρεσε να παίξει το ρόλο του καταλύτη σε αυτήν την έκρηξη. Σε αντίθεση με την επικρατούσα ρεφορμιστική Αριστερά (που, είτε στην σοσιαλδημοκρατική είτε στην ευρωκομμουνιστική είτε στην σταλινική της εκδοχή, αποζητούσε μεταρρυθμίσεις και κοινωνικά συμβόλαια με τους καπιταλιστές) η νέα επαναστατική αριστερά έβαζε στο στόχαστρο την ανατροπή - στην Ελλάδα, όχι μόνο της χούντας αλλά συνολικά του καπιταλισμού.

Γραμμή της εξέγερσης

Η ΟΣΕ με τις μικρές της δυνάμεις, έπαιξε μαζί με άλλους αγωνιστές της επαναστατικής αριστεράς, βασικό ρόλο στην κατάληψη του Πολυτεχνείου το 1973. Έδωσε τη μάχη για να επικρατήσει η γραμμή της εξέγερσης κόντρα στα σχέδια της  «ομαλοποίησης» που υποστήριζε η ρεφορμιστική αριστερά. Η κατάρρευση της χούντας οδήγησε στη Μεταπολίτευση που ήταν η εισβολή της εργατικής τάξης στο προσκήνιο της ιστορίας.

«Μέσα σε εκείνη την περίοδο ο ρόλος της δικής μας οργάνωσης ήταν να μετατραπεί από μαρξιστικός όμιλος σε μια οργάνωση που προσπάθησε να στηρίξει την έφοδο της εργατικής τάξης» έλεγε χαρακτηριστικά σε ομιλία του στο Πολυτεχνείο το 1997 ο Πάνος Γκαργκάνας (Σοσιαλισμός από τα Κάτω νο 22). « Όταν άρχισε η μεταπολίτευση και το κύμα των απεργιών, πέσαμε με τα μούτρα. Κάναμε στροφή. Οι μάχες που δώσαμε ήταν να στηρίξουμε το χτίσιμο των συνδικάτων, τις απεργίες, τα εργοστασιακά σωματεία μέσα στο χώρο δουλειάς που απλώνονταν σαν τη φωτιά εκείνη την περίοδο. Μέσα σε αυτούς τους αγώνες μάθαμε τι σημαίνει ουσιαστικά η κίνηση της εργατικής τάξης… Το ορμητικό ρεύμα της εργατικής τάξης μπορεί τελικά να ανακόπηκε, αλλά άφησε πίσω ένα ξεκάθαρο επαναστατικό κομμάτι».    

Η ύπαρξη αυτού του κομματιού ήταν εξαιρετικά κρίσιμη την αμέσως επόμενη περίοδο, στη δεκαετία του ’80. Είναι ακριβώς αυτή η περίοδος που ενώ η εργατική τάξη χάρη σε εκείνους τους φοβερούς αγώνες καταφέρνει να πετύχει μια σειρά από κατακτήσεις, πολιτικά σημαδεύεται από την κυριαρχία των αυταπατών ότι υπάρχει ένας εύκολος «ρεαλιστικός» δρόμος για το σοσιαλισμό. Η δεκαετία του ’80 σήμανε την εισβολή των ρεφορμιστών στο προσκήνιο με ξεκάθαρο μήνυμα προς την εργατική τάξη «ψηφίστε και αφήστε το σε μας».

Αυτός ήταν ο δρόμος της «Αλλαγής» του Ανδρέα Παπανδρέου και του ΠΑΣΟΚ που στις εκλογές του 1981 σάρωσε τη δεξιά, έχοντας την άτυπη αποδοχή αυτού του δρόμου από το ΚΚΕ και το ΚΚΕεσ ενώ ολόκληρα κομμάτια της επαναστατικής αριστεράς είτε διαλύθηκαν είτε και ακόμη προσχώρησαν στο ΠΑΣΟΚ. Κάποια άλλα κομμάτια της έπαθαν πλήρη αποπροσανατολισμό. Αποχαιρέτησαν την εργατική τάξη αναζητώντας νέα υποκείμενα αλλαγής: την «άγρια νεολαία», τα αντάρτικα πόλεων, την αυτονομία των κινημάτων, οικολογικών, γυναικείων, νεολαιίστικων κλπ. Μέσα στο ΚΚΕ και το ΚΚΕεσ άρχισε η αναζήτηση για «νέες μήτρες για την Αριστερά».

Απέναντι σε αυτήν την υποχώρηση «χρειάστηκε να δώσουμε μεγάλες μάχες, χρειάστηκε στην δεκαετία του ’80 σε μεγάλο βαθμό να ξαναγίνουμε μαρξιστικός όμιλος» συνεχίζει ο Πάνος Γκαργκάνας.  Άρχισε να εκδίδεται ξανά η Μαμή με τη μορφή περιοδικού προκειμένου να ξαναδώσει μάχες, ιδεολογικές και πολιτικές, πάνω στις βασικές αρχές: Γιατί η εργατική τάξη είναι το επαναστατικό υποκείμενο; Τι είναι ρεφορμισμός; Γιατί ο κοινοβουλευτικός δρόμος δεν οδηγεί πουθενά; Τι είναι διεθνισμός; Είναι εναλλακτική ο «υπαρκτός σοσιαλισμός» των ρώσικων τανκς που το 1980 εισέβαλαν στην Πολωνία;

Σε αυτό το διάστημα αργά, σταθερά και ξεκαθαρίζοντας πάνω σε μια σειρά από ζητήματα, η ΟΣΕ αναπτύχθηκε χωρίς να υποστείλει τη δράση της στο κίνημα: Μέσα στις σχολές με τις φοιτητικές καταλήψεις, μέσα στα σχολεία με την ίδρυση της Μαθητικής Πρωτοβουλίας, ενάντια στον εθνικισμό με πρωτοβουλίες όπως η Επιτροπή για το Στρατό, στα κινήματα αλληλεγγύης στους αγώνες που έδινε η εργατική τάξη στην Ανατολική Ευρώπη. 

Αυτή η διαδικασία άνοιξε νέες δυνατότητες. Το σπάσιμο των αυταπατών για μεγάλα κομμάτια της εργατικής τάξης από το 1985 και μετά (οπότε το ΠΑΣΟΚ προχωράει στο πρώτο πρόγραμμα λιτότητας) σήμαναν την έκδοση, αρχικά σαν εργατικού δελτίου και στη συνέχεια σαν εφημερίδας της ΟΣΕ, της Εργατικής Αλληλεγγύης που κυκλοφορεί σε μηνιαία βάση. Ο μαρξιστικός όμιλος αρχίζει να γίνεται ξανά οργάνωση.

Στις αρχές της δεκαετίας του ’90, τα μέλη της ΟΣΕ χρειάστηκε να δώσουν τη σύγκρουση ενάντια στις κυρίαρχες αντιλήψεις ότι ο καπιταλισμός έχει πετύχει τον θρίαμβό του μετά την κατάρρευση των ανατολικών χωρών. Αλλά και ενάντια στην ανάδειξη της νεοφιλελεύθερης Νέας Δημοκρατίας στην εξουσία ύστερα και από τις κρίσεις της σταλινικής και ευρωκομμουνιστικής αριστεράς το 1989-90. Όταν δηλαδή, ο Συνασπισμός (του ΚΚΕ και του ΚΚΕ Εσ.) αναζήτησε την «κάθαρση» από τα σκάνδαλα του ΠΑΣΟΚ στη συγκυβέρνηση με τη Νέα Δημοκρατία και στη συνέχεια την Οικουμενική κυβέρνηση με το ΠΑΣΟΚ και τη ΝΔ.

Από την Ανατολή στη Δύση

Σε σχέση με το πρώτο σκέλος και σε αντίθεση με όσους θρηνούσαν για την κατάρρευση των κρατικοκαπιταλιστικών καθεστώτων και όσους μιλούσαν για την έλευση ενός «μακρύ νεοσυντηρητικού χειμώνα», η ΟΣΕ υποστήριζε ότι η κρίση που ξεκίνησε στην Ανατολή αργά ή γρήγορα θα περνούσε στη Δύση. Ότι ο ξεσηκωμός της εργατικής τάξης ενάντια στον κρατικό καπιταλισμό στην Ανατολική Ευρώπη θα γινόταν ξεσηκωμός ενάντια στην επίθεση του νεοφιλελευθερισμού και της νίκης της «αγοράς». 

Έχοντας αυτήν την πολιτική η ΟΣΕ ρίχτηκε με όλες της τις δυνάμεις στην υποστήριξη των αντιστάσεων που γρήγορα πήραν εκρηκτικό χαρακτήρα γκρεμίζοντας την κυβέρνηση Μητσοτάκη. Μέσα σε αυτήν τη περίοδο η οργάνωση αρχίζει να αποκτά ένα μέγεθος που της δίνει τη δυνατότητα να παίζει ένα διαφορετικό ρόλο, αυτόν του μαζικού προπαγανδιστή και απλώνεται μέσα από τη δημιουργία τοπικών πυρήνων σε μια σειρά από συνοικίες της Αθήνας και άλλες πόλεις. Η Εργατική Αλληλεγγύη από μηνιάτικη γίνεται μέσα σε δύο χρόνια δεκαπενθήμερη και τελικά βδομαδιάτικη.  

Η ΟΣΕ δοκιμάζει τότε, ξεπερνώντας τα όρια της μαζικής προπαγάνδας, να παίρνει πρωτοβουλίες δράσης χτίζοντας ενιαία μέτωπα ενάντια στους ναζί της Χρυσής Αυγής που μαζί με άλλες φασιστικές συμμορίες άρχισαν να κάνουν αισθητή την παρουσία τους εκείνη την περίοδο. Και ταυτόχρονα δίνει σκληρές ιδεολογικές μάχες, όπως αυτή ενάντια στον εθνικισμό και τον πόλεμο, όταν με αφορμή το βιβλίο που είχε εκδώσει για το Μακεδονικό, μέλη της διώκονται με κατηγορίες περί «εσχάτης προδοσίας», αλλά αθωώνονται χάρη στη συμπαράσταση του εργατικού κινήματος. 

Αυτή η εργατική έκρηξη που έζησε η Ελλάδα το 1990-93 έμελλε να συμβεί σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό σε όλες τις χώρες της Ευρώπης με αποκορύφωμα τη μεγάλη γενική απεργία στη Γαλλία το 1995. Πολιτικό αποτέλεσμα αυτής της ταξικής πόλωσης ήταν η ήττα των νεοφιλελεύθερων κομμάτων και η αντικατάστασή τους από σοσιαλδημοκρατικές κυβερνήσεις – κάτι που έκανε αρκετούς να πιστέψουν ότι το κίνημα και η επαναστατική αριστερά επρόκειτο να εισέλθουν σε μια περίοδο νέας καθοδικής φάσης, όπως τη δεκαετία του ’80.

Σε αντίθεση με όσους συνιστούσαν λίγο ως πολύ την «επιβίωση» μέσα από επιστροφή σε μαρξιστικούς ομίλους ή την επιβίωση μέσα από την αγκίστρωση στο ΠΑΣΟΚ (και αργότερα τον Συνασπισμό), η ΟΣΕ μπορούσε στα μέσα της δεκαετίας του ’90 να βλέπει ότι η φούσκα του «εκσυγχρονισμού» και της εισόδου στην ΟΝΕ που ετοίμαζε ο Σημίτης είχε κοντά ποδάρια. Και έχοντας την ανάλυση ότι ο παγκόσμιος καπιταλισμός δεν είχε καταφέρει να ξεπεράσει την καθοδική πορεία στην οποία είχε μπει από τις αρχές της δεκαετίας του ’70 αντιμετωπίζοντας κάθε νέα κρίση με μια μεγαλύτερη φούσκα που οδηγεί σε μια μεγαλύτερη κρίση. Αλλά και γιατί η εργατική τάξη δεν ήταν διατεθειμένη να δώσει γη και ύδωρ στην Μπλερική και Σημιτική ατζέντα που έβαζε το νεοφιλελευθερισμό από την πίσω πόρτα. 

Για να μπορέσουν να ξεδιπλωθούν άμεσα αυτοί οι νέοι εργατικοί αγώνες, αλλά και για να μπορέσει μέσα σε αυτούς να αναδειχτεί η ανάγκη μιας άλλης προοπτικής, η ΟΣΕ αποφάσισε το Μάρτη του 1997 να προχωρήσει στην ίδρυση του Σοσιαλιστικού Εργατικού Κόμματος. Στόχος, από την μαζική προπαγάνδα μιας επαναστατικής οργάνωσης, να προχωρήσει στο χτίσιμο ενός επαναστατικού κόμματος με ρίζες στους χώρους δουλειάς και ικανού να παρεμβαίνει στην εξέλιξη της ταξικής πάλης.