Το Φεστιβάλ Αθηνών ξεκίνησε την 1η Ιούνη με ένα ξεχωριστό έργο, το «Μανιφέστο», μια εγκατάσταση που αποτελείται από 13 δεκάλεπτες ταινίες, οι οποίες προβάλλονται ταυτόχρονα σε ενιαίο χώρο και παρουσιάζουν σημαντικά καλλιτεχνικά και πολιτικά-ιδεολογικά μανιφέστα του 20ου αιώνα. Κεντρικό πρόσωπο η σπουδαία ηθοποιός Κέιτ Μπλάνσετ, η οποία δεν περιγράφει απλά τα μανιφέστα, τα ενσαρκώνει, υποδυόμενη 12 διαφορετικά πρόσωπα. Πώς γίνεται αυτό;
Ο δημιουργός του έργου, Γιούλιαν Ρόζφελντ έκανε την επιλογή από πενήντα περίπου σημαντικά κείμενα μανιφέστων, τα οποία ομαδοποίησε σε 12 ενότητες: από το μανιφέστο του Φουτουρισμού το 1909, στο Νταντά, τον Κονστρουκτιβισμό, τον Σουρεαλισμό, τη μοντέρνα αρχιτεκτονική, τον μινιμαλισμό και την ποπ αρτ, μέχρι την Καταστασιακή Διεθνή (Situationiste) και το Fluxus. Προπομπός και στίγμα τους ωστόσο, είναι το Κομμουνιστικό Μανιφέστο, που ανοίγει την έκθεση στο εισαγωγικό βίντεο με τη γνωστή φράση «κάθε τι σταθερό, διαλύεται…». Έτσι δείχνει τις προθέσεις του έργου, να κριτικάρει την ισχύουσα κοινωνική πραγματικότητα, τον καπιταλισμό. Άλλωστε ένα μανιφέστο αποτελεί εξ’ορισμού κριτική στις εκάστοτε ισχύουσες – παραδοσιακές απόψεις και μαζί κάλεσμα για ρήξη με αυτές, για δράση και επανάσταση που θα φέρει μια νέα εποχή.
Μπορεί το όλο σχήμα να ακούγεται φορτωμένο και δυσνόητο, όμως το αποτέλεσμα είναι εντυπωσιακό και τελικά εύληπτο, καθώς λειτουργεί ανεξάρτητα από το πόσο ο θεατής είναι εξοικειωμένος με το θέμα του κάθε μανιφέστου. Σε αυτό βοηθά το γεγονός ότι σε κάθε ιστορία δεσπόζει ένας διαφορετικός χαρακτήρας (η Μπλάνσετ) που απαγγέλλει το μανιφέστο ενώ πρωταγωνιστεί σε μια σύγχρονη καθημερινή ιστορία. Η ιστορία δεν σχετίζεται άμεσα με το κείμενο που ακούγεται, ίσα-ίσα μοιάζει άσχετη, όμως μετά από λίγα λεπτά παρακολούθησης, ο συσχετισμός γίνεται αντιληπτός, άλλοτε με συμβολικό τρόπο, άλλοτε δείχνοντας ακριβώς το αντίθετο, ή ακόμα και λοιδορώντας αυτό που φαίνεται στην οθόνη. Η χρήση σύγχρονων ιστοριών δεν συγχύζει, αντίθετα υπαινίσσεται ότι οι διακηρύξεις είναι επίκαιρες στο σήμερα.
Στο πρώτο βίντεο ένας ρακοσυλλέκτης περιπλανιέται στα ερείπια ενός εγκαταλελειμμένου κτηρίου στα περίχωρα του Βερολίνου, φωνάζοντας από μια ντουντούκα αποσπάσματα από την «Κοινωνία του θεάματος» του Γκυ Nτεμπόρ. Στη διπλανή οθόνη μεταφερόμαστε σε ένα χρηματιστικό γραφείο. Νούμερα «τρέχουν» γοργά στις οθόνες, το στέλεχος της εταιρίας ανάμεσα στην παρατήρηση των αριθμών και τη χρηματιστηριακή φρενίτιδα απαγγέλλει το Φουτουριστικό μανιφέστο παραπέμποντας στη λατρεία των φουτουριστών για τις μηχανές και την ταχύτητα, μόνο που η ταχύτητα εδώ αφορά επενδυτικές συναλλαγές από απόσταση…
Εργάτρια
Σε ένα άλλο βίντεο το μήνυμα είναι εντελώς αντιθετικό: Παρακολουθούμε το πρωινό μιας εργάτριας σε εργοστάσιο σκουπιδιών, από τη στιγμή που θα ξυπνήσει στο φτωχικό διαμέρισμα, θα πιει καφέ διαβάζοντας εφημερίδα ταμπλόιντ, θα πάρει το μηχανάκι και θα πιάσει δουλειά χειρίστριας σε ένα μηχάνημα. Το μανιφέστο που ακούγεται μιλάει για τα θαύματα της μοντέρνας αρχιτεκτονικής, αυτής που οραματίστηκε κατοικίες και κτήρια για όλη την εργατική τάξη, αλλά εδώ η εκπρόσωπός της τάξης αυτής «ψαρεύει» σκουπίδια στην εσωτερική αυλή μιας χωματερής.
Εντυπωσιακό είναι το βίντεο για το Σουρεαλισμό, όπου η Μπλάνσετ βρίσκεται σ’ένα εργαστήριο και φτιάχνει κούκλες – ομοιώματα προσωπικοτήτων του 20ου αιώνα. Είναι όλοι εκεί: Ο Μαρξ δίπλα στον Φρόιντ, Λένιν, Γκάντι, Χίτλερ, Γιάσερ Αράφατ, Αϊνστάιν, Μαρλένε Ντίτριχ, Λένον και Γιόκο Όνο, Μάρτιν Λούθερ Κινγκ, κ.ο.κ., αλλά και τερατόμορφες υπάρξεις, που κάνουν την όλη σκηνή σαν να βγήκε από εφιάλτη. Ενώ ακούγεται το ιστορικό μανιφέστο του Σουρεαλισμού γραμμένο από τον Αντρέ Μπρετόν το 1938, ο φακός εστιάζει στην τεχνήτρια που δουλεύει στα χέρια της μια ανδρική φιγούρα, στην οποία σταδιακά δίνει την εμφάνιση του εαυτού της, θυμίζοντας τους διαλόγους που έστηναν οι σουρεαλιστές με μάσκες. Η έννοια της διπλής προσωπικότητας επιστρέφει στο μινιμαλιστικό μανιφέστο. Εκεί, μια τηλεπαρουσιάστρια ειδήσεων με προκάτ χαμόγελο διακηρύσσει ότι «κάθε τέχνη είναι ψεύτικη» κατά το «όλες οι ειδήσεις είναι ψέματα», ενώ συνομιλεί με το άλλο μισό της, μια ρεπόρτερ εξωτερικών γυρισμάτων που στέκεται στη βροχή συμφωνώντας μαζί της.
Σε μια περίοδο κρίσης και αναζητήσεων, αλλά και απόψεων που ισχυρίζονται ότι οι «μεγάλες αφηγήσεις» είναι πια ξεπερασμένες, το «Μανιφέστο» αποτελεί μια ευχάριστη έκπληξη. Φέρνει σε πρώτο πλάνο την ιδέα ότι χρειαζόμαστε μανιφέστα, χρειαζόμαστε καλέσματα να τοποθετηθούμε και να δράσουμε και αποτελεί φόρο τιμής στις καλύτερες στιγμές των ανατρεπτικών διακηρύξεων του «αιώνα των άκρων».
INFO:
Πειραιώς 260, έως 19 Ιουλίου, 7μμ.
Εισιτήριο: 5€ευρώ.