“Η απεργία της ΕΑΣ δεν είναι απλά μια μεμονωμένη εργατική σύγκρουση. Είναι μια πολιτική μάχη, που από την έκβασή της θα εξαρτηθούν συνολικά οι πολιτικές εξελίξεις. Μια μάχη που από το αν θα κερδίσει ή όχι, θα καθοριστεί σε μεγάλο βαθμό το αν θα μπορεί να περνά τα μέτρα της η Νέα Δημοκρατία, ακόμα και το αν θα παραμείνει σαν κυβέρνηση. Το «ή ταν ή επί...ΕΑΣ» σημαίνει ότι η κυβέρνηση έχει πλήρη επίγνωση της κόντρας που παίζεται”.
Η εκτίμηση του ΣΑΚ Νο 2 το Σεπτέμβρη του 1992 για την απεργία των εργαζόμενων στα λεωφορεία της Αθήνας ήταν μειοψηφική την περίοδο που γραφόταν. Η δεκαετία του '90 είχε ανοίξει με την κατάρρευση των καθεστώτων της Ανατολικής Ευρώπης και το “θρίαμβο του καπιταλισμού”. Η άρχουσα τάξη διεθνώς είχε περάσει στην αντεπίθεση -όχι μόνο οικονομικά και πολιτικά αλλά και ιδεολογικά. Οι προεκλογικές αφίσες της Νέας Δημοκρατίας το 1990 είχαν σα φόντο το γκρεμισμένο τείχος του Βερολίνου: ο καπιταλισμός νίκησε, έλεγαν.
Κι όμως ένα χρόνο αργότερα από εκείνο το άρθρο, το Σεπτέμβρη του 1993, ο Μητσοτάκης κατέρρεε αποδεικύοντας ότι η εργατική τάξη είχε τη δύναμη να ανατρέψει μια κυβέρνηση που θεωριόταν ανίκητη μόλις τρία χρόνια πριν. Το ΣΑΚ είχε καταφέρει να παίξει το δικό του ρόλο σε αυτή την εξέλιξη. Και αντίστοιχη ήταν η πορεία του στη συνέχεια.
Εκτός από την πτώση Μητσοτάκη στην Ελλάδα, το 1993 είχε σημαδευτεί από κινητοποιήσεις στην Air France στη Γαλλία, απεργία μεταλλεργατών στη Γερμανία, γενική απεργία στην Ιταλία. Η περίοδος αυτή “έκλεισε” στα τέλη του 1995 με τον “καυτό Δεκέμβρη” στη Γαλλία. “Για πάνω από ένα μήνα οι απεργίες παράλυσαν τα πάντα: τα τρένα έμειναν ακίνητα στους σταθμούς, τα γράμματα στοιβάχτηκαν στα κέντρα διαλογής, τα σχολεία και τα νοσοκομεία έκλεισαν. Πανικόβλητη η δεξιά κυβέρνηση της Γαλλίας αναγκάστηκε να τραπεί σε άτακτη υποχώρηση. Το '95 θα μείνει στην ιστορία της Γαλλίας σαν μια από τις πολύ μεγάλες στιγμές του εργατικού κινήματος, δίπλα στο '36 και το '68”, έγραφε το ΣΑΚ Νο 18, αφιερωμένο στο απεργιακό κίνημα του Δεκέμβρη.
Οι απεργοί και οι διαδηλωτές μετρούνταν όχι σε χιλιάδες αλλά σε εκατομμύρια εκείνο το Δεκέμβρη στο Παρίσι. Η ταμπέλα “απεργία” ήταν αναρτημένη για τέσσερις ολόκληρες βδομάδες παντού: στους σιδηροδρομικούς σταθμούς, τα σχολεία, τις τράπεζες, ακόμα και τα συνοικιακά καταστήματα ήταν κλειστά. Για το ΣΑΚ, η απεργία στη Γαλλία ήταν σημείο καμπής για το εργατικό κίνημα παγκόσμια. Μια μεγάλη εργατική τάξη, στην καρδιά του ευρωπαϊκού καπιταλισμού, είχε αρνηθεί να αποδειχτεί τις θυσίες που προσπαθούσαν να τις επιβάλλουν και είχε κερδίσει. Το πιο σημαντικό ήταν ότι ο γαλλικός Δεκέμβρης έκανε σκόνη τα ιδεολογήματα του “θριάμβου του καπιταλισμού” διεθνώς, εκτιμούσε το περιοδικό.
Καταλήψεις
Η Ελλάδα δεν ήταν εξαίρεση όπως απέδειξαν οι αγώνες ενάντια στην κυβέρνηση Σημίτη τα επόμενα χρόνια. Η απεργία διαρκείας των καθηγητών το 1997 σε συνδυασμό με τις φοιτητικές και μαθητικές καταλήψεις την ίδια και την επόμενη χρονιά ενάντια στις εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις του Αρσένη, οι συγκρούσεις στα εξεταστικά κέντρα ενάντια στον διαγωνισμό του ΑΣΕΠ, όλες οι εργατικές μάχες όπως της Ολυμπιακής ενάντια στα “πακέτα εξυγίανσης” ή η απεργία διαρκείας στην Ιονική ενάντια στην ιδιωτικοποίηση ήταν μάχες που έγιναν κέντρο στις σελίδες του περιοδικού.
Τα πολιτικά συμπεράσματά του ήταν επίσης κρίσιμα. “Η σύγκρουση των συνδικάτων με την κυβέρνηση Σημίτη δεν είναι μια σειρά από συνδικαλιστικές μάχες. Χιλιάδες εργαζόμενοι μπαίνουν σε διαδικασίες πολιτικής ανταρσίας και έρχονται σε ρήξη με τις δεξιές ρεφορμιστικές ηγεσίες του «εκσυγχρονισμού». Τα ιδεολογήματα πάνω στα οποία στήριξε την ηγεμονία του ο Σημίτης βρίσκονται σε κρίση. Οι αντιλήψεις ότι ο μαχητικός συνδικαλισμός είναι «ξεπερασμένος», ότι η εργατική τάξη και τα συνδικάτα «έχουν αποδυναμωθεί», ότι η σύγκρουση με τους καπιταλιστές είναι «ασύμφορη περιπέτεια» - όλα αυτά σπάνε και στα μυαλά και τη δράση όλο και περισσότερων εργατών”, έγραφε το ΣΑΚ Νο 27.
Σιάτλ
Το Νοέμβρη του 1999 η μαζική ανταρσία “χτύπησε” την καρδιά του καπιταλισμού, τις ΗΠΑ. Στις 30 Νοέμβρη χιλιάδες ακτιβιστές συγκεντρώθηκαν στο Σιάτλ -την “πρωτεύουσα” της Microsoft και της Boeing- για να διαδηλώσουν ενάντια στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου. Η αστυνομία τους χτύπησε αλύπητα. Αλλά στο τέλος νίκησαν: το συνέδριο του ΠΟΕ διαλύθηκε. Ήταν μια τεράστια νίκη, που επρόκειτο να αλλάξει, μέσα στους επόμενους μήνες, ριζικά την εικόνα του πλανήτη.
“Η τεράστια διαδήλωση ενάντια στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου στο Σιάτλ στις 30 Νοέμβρη του 1999”, έγραφε το τεύχος του ΣΑΚ Νο 34, “συμβολίζει μια στροφή μεγάλης πολιτικής σημασίας. Δέκα χρόνια πριν, η κατάρρευση των σταλινικών καθεστώτων συνοδεύτηκε από τη θριαμβολογία των υποστηρικτών της αγοράς που συνοψιζόταν στη φράση του Φράνσις Φουκουγιάμα «Το τέλος της Ιστορίας». Η δεκαετία του '90 σημαδεύτηκε από αύξηση της φτώχειας και της ανισότητας, προκλητικά κέρδη για τους πλούσιους, χτύπημα του κράτους πρόνοιας, περιβαλλοντική καταστροφή παγκοσμίως. Η αντίδραση σε όλα αυτά ήταν μια εξέγερση που είχε σαν στόχο το σύστημα που το 1989 υποτίθεται ότι κατάφερε να νικήσει και να επιβληθεί. Όπως έγραφε το βδομαδιάτικο γερμανικό περιοδικό Der Spigel, η νέα χιλιετία ξεκίνησε με μια εξέγερση ενάντια στον καπιταλισμό”.
Ποιοτική αλλαγή
Δε συμφωνούσαν όλοι με αυτές τις εκτιμήσεις. Για την ακρίβεια, το ΣΑΚ ήταν από τις λίγες φωνές μέσα στην αριστερά που κατάλαβαν τη σημασία του Σιάτλ και τη γέννηση του αντικαπιταλιστικού κινήματος. “Το Σιάτλ αντιπροσωπεύει μια ποιοτική αλλαγή στην ανάπτυξη αυτής της αντικαπιταλιστικής συνείδησης, Και η μαζικότητα και ο χαρακτήρας των διαδηλώσεων ήταν κάτι καινούργιο...”, συνέχιζε το ίδιο άρθρο. Γι' αυτό και μπήκε από την πρώτη στιγμή στη μάχη για να μεταφέρει τον αέρα του αντικαπιταλισμού στην Ελλάδα και όλη την Ευρώπη.
Η πρόκληση ήταν άμεση. Το Σεπτέμβρη του 2000 γινόταν η σύνοδος του ΔΝΤ και της Παγκόσμιας Τράπεζας στην Πράγα. Ο στόχος “να κάνουμε την Πράγα το Σιάτλ της Ευρώπης” έγινε στόχος του περιοδικού. Το ΣΑΚ Νο 36 ήταν αφιερωμένο στην προετοιμασία της διαδήλωσης. Η πρώτη σελίδα ξεκινούσε με τη διακήρυξη 12 ευρωπαϊκών κομμάτων, κινήσεων και οργανώσεων που έκλεινε με την υπόσχεση: “Δεσμευόμαστε να οργανώσουμε τη μεγαλύτερη δυνατή κινητοποίηση για την Πράγα. Ο καπιταλισμός είναι ικανός με τους πολέμους και την οικολογική καταστροφή να αφανίσει την ανθρωπότητα από τον πλανήτη. Ας ενωθούμε για να απαλλάξουμε τον κόσμο από ένα σύστημα που ωφελεί τους λίγους φορτώνοντας ένα τόσο μεγάλο κόστος στους πολίτες”.
Η μαζικότητα της διαδήλωσης, που ανάγκασε τους αντιπροσώπους της συνόδου έντρομους να κλείσουν τη διαδικασία πρόωρα, άνοιξε το δρόμο στην επιτυχία της διαδήλωσης στη Γένοβα το 2001 που παραμένει η κινητοποίηση-σύμβολο του αντικαπιταλιστικού κινήματος. Η ίδια η διαδήλωση, με τη δολοφονία του Κάρλο Τζουλιάνι, άνοιξε μια τεράστια συζήτηση για το πώς προχωράμε, αν μπορούμε να αντιμετωπίσουμε τη βία του κράτους ή αν πρέπει να εγκαταλείψουμε την τακτική των μεγάλων αντικαπιταλιστικών διαδηλώσεων. Σε αυτή τη συζήτηση, το περιοδικό ήταν ένα πολύτιμο όπλο στα χέρια των ακτιβιστών. Το τεύχος Νο 40 το Σεπτέμβρη του 2001 ήταν αφιερωμένο στο κρίσιμο ερώτημα “Μετά τη Γένοβα, πώς συνεχίζουμε;”
Σύνδεση
Όμως, το ΣΑΚ δεν “περιορίστηκε” στην οργάνωση των αντικαπιταλιστικών διαδηλώσεων. Ταυτόχρονα, έδινε τη μάχη να μπολιάσει με τις ιδέες του αντικαπιταλισμού το εργατικό κίνημα στην Ελλάδα. Οι πανεργατικές απεργίες το 2001, παραμονές της Γένοβα, που έβαλαν στο “ψυγείο” το ασφαλιστικό του Γιαννίτση, κατέγραψαν αυτή τη σύνδεση. “Σε όλους τους εργατικούς χώρους οι πρωταγωνιστές των πανεργατικών απεργιών και των ανταρσιών ενάντια στον Σημίτη είναι ανοιχτοί στις ιδέες του αντικαπιταλισμού. Για πρώτη φορά από τη Μεταπολίτευση υπάρχει η δυνατότητα αυτές οι ιδέες να ξεπερνούν πολύ τον αριθμό των ξεκάθαρων επαναστατών και να αγκαλιάζουν ολόκληρα κομμάτια από τη βάση των ρεφορμιστικών κομμάτων, και του ΠΑΣΟΚ και του ΣΥΝ και του ΚΚΕ. Είναι εφικτό, σε όλους τους εργατικούς χώρους, στα συνδικάτα και στις γειτονιές να υπάρχουν οργανωμένες αντικαπιταλιστικές πρωτοβουλίες και αυτό να δίνει δύναμη στο εργατικό στρατόπεδο στις επόμενες μάχες”, έγραφε το τεύχος Νο 39.
Το μεγαλύτερο, ωστόσο, τεστ για το κίνημα ήρθε με τις επιθέσεις τις 11 Σεπτέμβρη 2001 και τον “πόλεμο κατά της τρομοκρατίας” του Μπους που κατέληξαν στις επεμβάσεις στο Αφγανιστάν και το Ιράκ. “Ο σημερινός πόλεμος”, έγραφε το τεύχος Νο 41 το Νοέμβρη του 2001 “είναι ένας πόλεμος που οι ΗΠΑ είναι αποφασιμένες να τον προχωρήσουν μέχρι το τέλος και το μόνο που μπορεί να τον σταματήσει είναι ένα γερό αντιπολεμικό κίνημα”. Και εξηγούσε “γιατί η τακτική των «ίσων αποστάσεων» ανάμεσα στον Μπους και τους Ταλιμπάν -τακτική που είχε υιοθετήσει ένα μεγάλο μέρος της αριστεράς- ήταν καταστροφική”. Έγινε έτσι καρδιά του αντιπολεμικού κινήματος που συγκλόνισε (και) την Ελλάδα με κορυφαία στιγμή τη διαδήλωση της 15 Φλεβάρη του 2003.
Η οικονομική κατάρρευση και η εξέγερση στην Αργεντινή την ίδια περίοδο ήταν επίσης μια συγκλονιστική εξέλιξη για όλο τον κόσμο. Το τεύχος Νο 42 ήταν ολόκληρο αφιερωμένο στην Αργεντινή. Όπως εξηγούσε (σχεδόν προφητικά) στην εισαγωγή: “Ξαφνικά, μέσα στο όνομα μιας χώρας συμπυκνώθηκαν όλοι οι φόβοι των από πάνω και το νέο πνεύμα της ανταρσίας των από κάτω, παντού σε όλο τον κόσμο. Οι άρχουσες τάξεις φοβούνται την απειλή να μετατραπούν οι πολυδιαφημισμένες οικονομικές επιτυχίες της δεκαετίας του '90 σε ερείπια, μέσα σε μια μέρα. Γιατί αυτό έγινε στην Αργεντινή, σε μια χώρα πλούσια, που εμφανιζόταν σαν πρωτοπορία των «αναδυόμενων αγορών». Πόσα άλλα οικονομικά «θαύματα» μπορεί να έχουν την ίδια τύχη; Κανένας δεν είναι σε θέση να απαντήσει με σιγουριά σ' αυτό το ερώτημα που πλανιέται όχι μόνο πάνω από χώρες που έχουν ξαναβρεθεί στα νύχια του ΔΝΤ, όπως η Τουρκία, η Αίγυπτος και οι πρώην «Τίγρεις της Ασίας», αλλά και πάνω από περιφερειακούς καπιταλισμούς της Ευρώπης, όπως η Ιρλανδία, η Πορτογαλία, η Ελλάδα.
Ημερήσια διάταξη
Φοβούνται, επίσης, την προοπτική να βρεθούν αντιμέτωποι με την οργή των απλών ανθρώπων, που στην Αργεντινή αψήφησαν την απειλή στρατωτικού νόμου και ανέτρεψαν όχι έναν, αλλά δύο προέδρους. Μέσα σε μια νύχτα, η απειλή της λαϊκής εξέγερσης που υποτίθεται είχε εξοβελιστεί σε εποχές μακρινές, πριν από το «τέλος της ιστορίας», γύρισε στην ημερήσια διάταξη”.
“Βόμβα μεγατόνων το ΟΧΙ στο Ευρωσύνταγμα, που στη Γαλλία κέρδισε με 55% και στην Ολλανδία μέσα σε τέσσερις μέρες εκτινάχτηκε στο 63%”, έγραφε το τεύχος Νο 53 και συνέχιζε “Η νίκη του ΟΧΙ είναι η επιβεβαίωση της αριστερής στροφής στην Ευρώπη. Είναι η επιβεβαίωση ότι το καινούργιο κίνημα του Σιάτλ πεντέμιση χρόνια μετά δεν έχει υποχωρήσει, μπορεί και συνδυάζει το αντιπολεμικό με την κόντρα στο νεοφιλελευθερισμό, μπορεί να είναι «νέο» στη σύνθεση αλλά ταυτόχρονα συνδέεται και εμπνέει τα πιο μαχητικά κομμάτια του εργατικού κινήματος. Γι' αυτό και τα πιο δυνατά κομμάτια υπέρ του ΟΧΙ ήταν το 60% της νεολαίας και το 80% των εργατών”.
Αυτή τη ριζοσπαστικοποίηση, που στην Ελλάδα είχε εκφραστεί με τις νικηφόρες φοιτητικές καταλήψεις του 2006-07 και όλους τους εργατικούς αγώνες, έδειχνε το ΣΑΚ σαν την αιτία της εξέγερσης του Δεκέμβρη του 2008, κόντρα στις αναλύσεις περί τυφλού ξεσπάσματος. “Η ριζοσπαστικοποίηση στις ιδέες των φοιτητών και της νεολαίας ξεκινάει από τους ίδιους τους δικούς τους αγώνες”, έγραφε το τεύχος Νο 72, “Η φοιτητική πολιτικοποίηση όχι μόνο δεν κλείνεται σε κάποια χωριστή κατηγορία, αλλά αλληλοεπηρεάζεται με τις μαζικές εργατικές κινητοποιήσεις που σημαδεύουν τη ζωή του Λεκανοπεδίου τα τελευταία χρόνια. Πριν απο τη «γενιά των 700 ευρώ» πέταγαν αυγά στα ΜΑΤ οι απεργοί της ΔΕΗ και σκουπίδια οι απεργοί των Δήμων...Οι μαζικές απεργίες για το Ασφαλιστικό, όχι μόνο οι Πανεργατικές που ήταν τεράστιες, αλλά και οι απεργίες διαρκείας στη ΔΕΗ, στους Δήμους, στην Τράπεζα της Ελλάδας, τροφοδότησαν τις πολιτικές ιδέες με τις οποίες η εργατική τάξη υποδέχθηκε το ξέσπασμα της νεολαίας. Το μίσος γι’ αυτούς που λεηλατούν τα Ασφαλιστικά Ταμεία και τις συλλογικές συμβάσεις των εργατών ενώνεται με την οργή για αυτούς που λεηλατούν το μέλλον της νεολαίας. Η εργατική συμπάθεια για τους εξεγερμένους είναι ισχυρότερη απο την κυβερνητική κινδυνολογία για τους «κουκουλοφόρους»”.
Η έκδοση, τα άρθρα, η διακίνηση του ΣΑΚ όλα αυτά τα χρόνια είχαν ήδη βάλει τη σφραγίδα τους όταν ξέσπασε η οικονομική κρίση το 2009. Με τη δική του συμβολή, το εργατικό και νεολαιίστικο κίνημα μπήκε πιο δυνατό, οργανωτικά και πολιτικά, να παλέψει τα μνημόνια.
Μέχρι σήμερα, το ΣΑΚ δε σταμάτησε να προβάλει την αντικαπιταλιστική προοπτική σαν τη μόνη ρεαλιστική για την έξοδο από την κρίση. “Η πρότασή μας για παύση πληρωμών απευθύνεται στο κίνημα”, έγραφε ήδη από τον Ιούλη-Αύγουστο του 2010 το τεύχος 81, “Απευθύνεται στους απεργούς που κατέκλυσαν την Αθήνα στις 5 Μάη – και θα συνεχίσουν να την κατακλύζουν με κάθε ευκαιρία, παρά τους δισταγμούς, τις υποχωρήσεις και τα εμπόδια που ορθώνουν οι ηγεσίες της ΓΣΕΕ και της ΑΔΕΔΥ. Αρνούμαστε να δεχτούμε οποιαδήποτε θυσία στους μισθούς, τις συντάξεις, την απασχόληση, την παιδεία, την υγεία και οπουδήποτε αλλού. Η κυβέρνηση μπορεί να βρει λεφτά για να καλύψει όλες μας τις ανάγκες αν σταματήσει να πληρώνει, εδώ και τώρα, τόκους και χρεολύσια στους κερδοσκόπους-τραπεζίτες που λυμαίνονται, χρόνια τώρα, τα δημόσια ταμεία. Το κίνημα μπορεί να αναγκάσει την άρχουσα τάξη σε αναδίπλωση – όπως τους αναγκάσαμε να παραχωρήσουν το οχτάωρο ή να αναγνωρίσουν τα συνδικάτα. Όλες αυτές οι κατακτήσεις ήταν αποτέλεσμα του “εκβιασμού” της διαδήλωσης, της απεργίας, της κατάληψης. Κανένα δεν ήταν δωρεά κάποιας προοδευτικής κυβέρνησης”.
Αυτή η πολιτική παρέμβαση έπαιξε ρόλο στην ενίσχυση των εργατικών αγώνων ενάντια στις κυβερνήσεις Παπαδρέου, Παπαδήμου και Σαμαροβενιζέλων και στην αριστερή στροφή που έφερε το ΣΥΡΙΖΑ στην κυβέρνηση. Και επέμεινε ότι “Για να έχει συνέχεια η ελπίδα” όπως ήταν ο τίτλος άρθρου στο τεύχος 109 είναι το κίνημα: “Οι δυνατότητες για να αναπτυχθεί ένα κίνημα που υπερβαίνει τους συμβιβασμούς της ηγεσίας του ΣΥΡΙΖΑ είναι ορατές. Το θέμα είναι να τις αξιοποιήσουμε. Την παραμονή των εκλογών, η Εργατική Αλληλεγγύη στο πρωτοσέλιδό της καλούσε για στήριξη της ΑΝΤΑΡΣΥΑ με το σύνθημα «Για να έχει η ΕΛΠΙΔΑ της ΑΝΑΤΡΟΠΗΣ συνέχεια και την επόμενη μέρα». Η επόμενη μέρα είναι εδώ, ας φροντίσουμε να έχει συνέχεια η ελπίδα”.
Η γιορτή του ΣΑΚ αυτή την Κυριακή 25 Ιούνη στο Σύλλογο Ελλήνων Αρχαιολόγων είναι γιορτή των μαχών μιας εικοσιπενταετίας. Και η προοπτική τους απέναντι στο σύστημα είναι η επανάσταση και ο σοσιαλισμός από τα κάτω.
Ελάτε στις γιορτές