Στις διονυσιακές γιορτές και στους θεατρικούς διαγωνισμούς παιζόντουσαν τρεις τραγωδίες και στο τέλος το σατυρικό δράμα του ίδιου συγγραφέα. Ένα έργο ανάμεσα σε τραγωδία και κωμωδία που απάλυνε την ένταση που είχαν προκαλέσει οι απανωτές τραγωδίες. Σατυρικό δράμα λέγεται γιατί ο χορός αποτελούνταν από τους σατύρους. 

Ο Ευριπίδης χρησιμοποιεί το μύθο του Ομήρου από τη ραψωδία Ι της Οδύσσειας. Ο Οδυσσέας και οι σύντροφοί του επισκέπτονται το νησί του Κύκλωπα για να πάρουν τροφή και νερό και να συνεχίσουν το ταξίδι. Έρχονται σαν “ξένοι” στον τόπο του Κύκλωπα. Ο Κύκλωπας τους φυλακίζει και αρχίζει να τους τρώει. Ο Οδυσσέας ετοιμάζει ένα σχέδιο απόδρασης. 

Ο Ευριπίδης δεν εμφανίζει τον Κύκλωπα απλά σαν ένα ανόητο ανθρωποφάγο τέρας. Ούτε εμφανίζει τον Οδυσσέα μόνο ως θύμα αλλά και ως κατακτητή που έρχεται από έναν τόπο που τον έχει κάψει και τον έχει λεηλατήσει. Και ενώ στην αρχή προσφεύγει ως ένας ξένος ικέτης, στην πορεία θυμόμαστε ότι και αυτός είχε γίνει ένα τέρας.

Ο Ευρυπίδης φτιάχνει ένα έργο που τα πρόσωπα δεν είναι θετικά ή αρνητικά, αλλά είναι και τα δύο. Και δεν εμφανίζει ανθρώπους που είτε έχουν δίκιο, είτε άδικο, αλλά ανθρώπους που έχουν και δίκιο και άδικο. Ταυτόχρονα μπαίνει πολύ άμεσα το ζήτημα του ξένου. Ενός ξένου που δεν περιθάλπεται αλλά γίνεται αντικείμενο εκμετάλλευσης. Κάτι που συνδέεται πολύ με αυτό που συμβαίνει στην Ευρώπη σήμερα. 

Ο Κύκλωπας εκφράζει το φυσικό κόσμο, το αφελές αυτονόητο. Λέει “δεν καταλαβαίνω τους νόμους του ανθρώπου. Τους έχετε φτιάξει για να δυσκολεύεστε και όχι για να διευκολύνεστε”. Επίσης λέει “όσο εγώ μπορώ να προστατεύω τον εαυτό μου δεν με αφορά η ύπαρξη ή όχι ενός θεού”. Κατηγορεί τον Οδυσσέα για τον επεκτατικό πόλεμο που έχει κάνει. “Δεν καταλαβαίνω γιατί φύγατε από την πατρίδα σας και πήγατε μέχρι την Τροία για να κάνετε έναν πόλεμο”.

Από την άλλη ο Οδυσσέας εκφράζει και υπερασπίζεται τον πολιτισμό των ανθρώπων, τους νόμους. Ταυτόχρονα είναι και ο ίδιος που έχει κάψει και λεηλατήσει μια πόλη. 

Ο Κύκλωπας εκφράζει τον κόσμο του ισχυρού με μια ζωώδη απολυτότητα, ενώ ο Οδυσσέας το εκφράζει με μια επίφαση πολιτισμού. Υπάρχει κάτι που τους χωρίζει, ότι ο ένας μιλάει για το νόμο της φύσης και ο άλλος για του ανθρώπου, υπάρχει όμως και κάτι που τους ενώνει ολοκληρωτικά γιατί και οι δύο υπερασπίζονται το νόμο του ισχυρού.

Αυτό το τόσο άγριο και αυτοκαταστροφικό στοιχείο του ισχυρού το ταυτίζω περισσότερο με το ανδρικό φύλο. Και αναρωτήθηκα θα μπορούσε ας πούμε να εξυπηρετηθεί αυτή η σκληρότητα από τη γυναικεία φύση. Σκέφτηκα να φτιάξουμε ένα γυναικείο θίασο και ξεκινήσαμε να δουλεύουμε. Δεν προσπαθούμε να παίξουν οι γυναίκες τους άνδρες, ούτε να υποκριθούν το αντριλίκι και το νταηλίκι, αλλά παρουσιάζουμε τον δικό μας γυναικείο Οδυσσέα και τον δικό μας γυναικείο Κύκλωπα βάζοντας τον θεατή να απαντήσει στα ερωτήματα.

Ο Παντελής Δεντάκης μίλησε στον Κυριάκο Μπάνο

• Η παράσταση θα κάνει πρεμιέρα στις 13 Ιούλη στο Θέατρο Δάσους στην Θεσσαλονίκη, ενώ θα ακολουθήσουν δυο παραστάσεις στην Μικρή Επίδαυρο στις 21-22 Ιούλη.