Στις 27 Αυγούστου του 1917 ο αρχιστράτηγος Κορνίλοφ κυκλοφόρησε μια διακήρυξη στην οποία έλεγε: «Εγώ, ο στρατηγός Κορνίλοφ δηλώνω ότι η Προσωρινή Κυβέρνηση κάτω από την πίεση της μπολσεβίκικης πλειοψηφίας των σοβιέτ και δρώντας σε πλήρη αρμονία με τα σχέδια του γερμανικού Γενικού Επιτελείου και ταυτόχρονα με την προώθηση εχθρικών δυνάμεων στην ακτογραμμή της Ρίγα, δολοφονεί τον στρατό και διαλύει τη χώρα από τα μέσα». 

Στη συνέχεια δήλωνε με στόμφο ότι, αυτός, ο Κορνίλοφ, προτιμά «το θάνατο στο πεδίο της μάχης και της τιμής» παρά να παραδοθεί στον εχθρό. Το πεδίο της «μάχης και της τιμής» βέβαια δεν ήταν η πρώτη γραμμή του μετώπου. Ήταν η Πετρούπολη, η πρωτεύουσα της επανάστασης. Κι ο στρατηγός Λαβρέντι Κορνίλοφ δεν σκόπευε να πεθάνει εκεί, αντίθετα, σκόπευε να την πνίξει στο αίμα για να «σώσει τη μητέρα πατρίδα» και να γίνει δικτάτορας.

Το «πραξικόπημα Κορνίλοφ» ήταν σημείο καμπής στην εξέλιξη της Ρώσικης Επανάστασης. Συνήθως η σημασία του υποτιμάται ή και εξαφανίζεται στην αστική ιστοριογραφία. Έτσι κι αλλιώς κατέληξε σε αποτυχία και κανείς δεν διεκδικεί τις δάφνες μιας αποτυχίας ή και ενός φιάσκου. Η απόπειρα πραξικοπήματος στην Τουρκία πέρσι ήταν ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα. Για τη μεγάλη πλειοψηφία των ΜΜΕ στην Ελλάδα και τη Δύση γενικότερα ήταν ένα πραξικόπημα που δεν υπήρξε ή ήταν «κόλπο». Έτσι και με το πραξικόπημα του Κορνίλοφ. Η σημασία του και ο ρόλος που έπαιξε στις εξελίξεις εξοβελίζονται στο απλοϊκό σχήμα των παλιών και νέων αστών ιστορικών: στην Ρωσία έγινε μια επανάσταση τον Φλεβάρη και στη συνέχεια οι μπολσεβίκοι την εκμεταλλεύτηκαν για να επιβάλλουν τη δικτατορία τους τον Οκτώβρη. 

Το πλαίσιο

Το καλοκαίρι του 1917 η ρωσική άρχουσα τάξη άρχισε να μετακινείται από τη μέχρι τότε στάση της. Η κατάσταση «δυαδικής εξουσίας» που είχε διαμορφωθεί μετά την Επανάσταση του Φλεβάρη τής φαινόταν όλο και περισσότερο ανυπόφορη. Η «δυαδική εξουσία» ήταν κατά κάποιο τρόπο θεσμοθετημένη στην συνύπαρξη στην Προσωρινή Κυβέρνηση του αστικού κόμματος των Καντέ (συνταγματικοί δημοκράτες) με τα κόμματα της ρεφορμιστικής αριστεράς, δηλαδή των μενσεβίκων και των εσέρων. 

Αυτά τα δυο διέθεταν την πλειοψηφία στα σοβιέτ. Τα σοβιέτ διέθεταν πραγματική δύναμη, δηλαδή ένοπλη. Τα συντάγματα της φρουράς της Πετρούπολης υπάκουαν στις εντολές του σοβιέτ, όχι των διοικητών τους. Στα μέτωπα, οι επιτροπές των στρατιωτών ήταν πανίσχυρες. Στα εργοστάσια το ίδιο: οι εργοστασιακές επιτροπές και τα συνδικάτα έσπρωχναν συνέχεια τα «σύνορα του ελέγχου» σε κάθε επιχείρηση. Όμως, η αστική τάξη δεν είχε χάσει την εξουσία. Ο πόλεμος συνεχιζόταν, η γη δεν περνούσε στα χέρια των αγροτών. Ο συμβιβασμός λειτουργούσε προς όφελος των αστών. 

Οι πιο «φιλελεύθεροι» από αυτούς πίστευαν αρχικά ότι ο χρόνος δούλευε προς όφελός τους. Ο Ραμπουσίνσκι ήταν ένας τέτοιος αστός, μεγαλοβιομήχανος στη Μόσχα. Εχει μείνει φημισμένη η φράση του για το «σκελετωμένο χέρι της πείνας» που θα έπνιγε την επανάσταση. Αυτή τη δήλωση την είχε κάνει τον Αύγουστο στο Συνέδριο Εμπορίου και Βιομηχανίας. 

«Γι’ αυτό το λόγο, κύριοι, πρέπει να περιμένουμε: αυτή η καταστροφή, αυτή η οικονομική καταστροφή είναι αναπόφευκτη, αν δεν έχει ήδη συντελεστεί, και όταν αυτό γίνει σαφές στους πάντες μόνο τότε θα καταλάβουν ότι πήρανε το λάθος δρόμο… Πιστεύουμε ότι αυτό είναι αναπόφευκτο. Όμως, δυστυχώς, είναι αναγκαίο το σκελετωμένο χέρι της πείνας να αρπάξει από το λαιμό τους ψεύτικους φίλους του λαού, τα μέλη των επιτροπών και των σοβιέτ για να το χωνέψουν…».

Ωστόσο, δεν ήταν αυτή η μοναδική επιλογή. Υπήρχε και η επιλογή της «δυναμικής λύσης». Αυτή πήρε μεγάλη ώθηση μετά την προσωρινή ήττα του κινήματος και του κόμματος των μπολσεβίκων στις αρχές του Ιούλη. Οι ένοπλες διαδηλώσεις ενός μεγάλου μέρους της φρουράς και της εργατικής τάξης της Πετρούπολης προκάλεσαν μεν τρόμο στο στρατόπεδο των αστών, όμως η ήττα τους έγειρε προσωρινά τους συσχετισμούς προς τα δεξιά. Το κόμμα των μπολσεβίκων έγινε στόχος διώξεων και μαζί του στο στόχαστρο μπήκαν όλες οι μέχρι τότε κατακτήσεις της επανάστασης. 

Οι Καντέ έσπευσαν να εκμεταλλευτούν τη νέα κατάσταση. Στη δεύτερη Προσωρινή Κυβέρνηση που σχηματίστηκε μετά τα «Ιουλιανά», μπορεί πρωθυπουργός και υπουργός Πολέμου να έγινε ο Κερένσκι, μέλος των εσέρων, αλλά η πραγματικότητα ήταν όπως έλεγε ο Μιλιούκοφ, ο πιο γνωστός ηγέτης των Καντέ, ότι «παρά τη μικρή αριθμητική πλειοψηφία των σοσιαλιστών η υπεροχή στη νέα κυβέρνηση ανήκε σαφώς στους υπερασπιστές της αστικής δημοκρατίας». Ο Τρότσκι θα σημείωνε σαρκαστικά λίγα χρόνια μετά ότι πιο ακριβής περιγραφή θα ήταν: «της αστικής ιδιοκτησίας». 

Τρώγοντας έρχεται η όρεξη, λέει η παροιμία. Για όλο και μεγαλύτερα τμήματα των αστών και του πολιτικού τους προσωπικού, ο κυβερνητικός συνασπισμός γινόταν πλέον αχρείαστο και επικίνδυνο βαρίδι. Η κάστα των αξιωματικών ζητούσε την «επαναφορά της πειθαρχίας» στο μέτωπο αλλά και στα μετόπισθεν. Οι βιομήχανοι δεν θέλανε περαιτέρω «ανάμιξη» στις επιχειρήσεις τους, δηλαδή στο δικαίωμα να απολύουν και να κόβουν μισθούς. Ποιος θα τα εξασφάλιζε αυτά; Μια στρατιωτική δικτατορία. Το ζήτημα που έμενε να λυθεί ήταν το πρόσωπο του «σωτήρα». 

Ο αρχιστράτηγος

Ανάμεσα στις 12 με 14 Αυγούστου η Μόσχα φιλοξένησε τη Κρατική Συνδιάσκεψη, με 2.500 αντιπροσώπους που υποτίθεται εκπροσωπούσαν όλες τις δραστήριες δυνάμεις του έθνους: από τους βιομήχανους μέχρι τις ηγεσίες των σοβιέτ. Η σύγκλησή της ήταν η φαεινή ιδέα του πρωθυπουργού Κερένσκι. Κάθε μέρα που περνούσε τόσο τα μυαλά του φούσκωναν με την αυταπάτη ότι μπορούσε να γίνει ένας νέος Βοναπάρτης που θα υψωθεί πάνω από τις αντιμαχόμενες τάξεις και θα ενώσει τη «χώρα». 

Εκεί έκανε την πανηγυρική του εμφάνιση ο «γιος των κοζάκων αγροτών», ο «πρώτος αρχιστράτηγος του λαού», ο Λ. Κορνίλοφ. Τον είχε διορίσει σε αυτό το πόστο ο Κερένσκι μετά τις μέρες του Ιούλη. Ο λόγος γι’ αυτή την προαγωγή ήταν ότι ο στρατηγός είχε επιβάλει τη θανατική ποινή στους φαντάρους στο νοτιοδυτικό μέτωπο άρα ήταν «στιβαρός ηγέτης». Εγινε αρχιστράτηγος και το πρώτο πράγμα που έκανε -και η κυβέρνηση το επικύρωσε- ήταν η επαναφορά της θανατικής ποινής σε όλα τα μέτωπα. 

Όταν έφτασε στο σιδηροδρομικό σταθμό τον υποδέχτηκε όλη η καλή κοινωνία της Μόσχας. Ενώσεις αξιωματικών, αντιπροσωπείες βιομηχάνων και Καντέ συνωστίζονταν να τον επευφημήσουν και να του σφίξουν το χέρι, δεσποινίδες «καλών οικογενειών» τον έραιναν με λουλούδια και φυσικά οι μπάντες έπαιζαν πολεμικά εμβατήρια. 

Τέσσερις μέρες πριν, η Σύσκεψη Δημοσίων Προσωπικοτήτων είχε εκφράσει με τον πιο έντονο τρόπο την εμπιστοσύνη της στον Κορνίλοφ. Στη σύσκεψη συμμετείχαν όλα τα μεγάλα ονόματα της άρχουσας τάξης: ο Μιλιούκοφ, ο βιομήχανος χρηματιστής Πουτίλοφ, ο βιομήχανος Κονοβάλοφ, ο γνωστός μας Ραμπουσίνσκι, εκατοντάδες ακόμα αξιωματικοί, όπως οι στρατηγοί Γιουντένιτς και Καλέντιν που θα έπαιζαν σημαντικό ρόλο στον Εμφύλιο Πόλεμο, έμποροι, γαιοκτήμονες, βιομήχανοι, δημοσιογράφοι και διανοούμενοι. Έστειλαν μια διακήρυξη στον Κορνίλοφ, που κυκλοφόρησε σε όλες τις εφημερίδες, στην οποία διακήρυσσαν ότι «κάθε επίθεση στον Αρχιστράτηγο είναι προδοσία» και κατέληγαν: «Όλη η σκεπτόμενη Ρωσία» ατενίζει τον Κορνίλοφ «με ελπίδα και πίστη…Με τη βοήθεια του Θεού, θα ανασυγκροτήσετε ένα πανίσχυρο στρατό και θα σώσετε την πατρίδα». 

Οι πάντες καταλάβαιναν τι σημαίνει «ανασυγκρότηση» του στρατού και «σώσιμο της πατρίδας». Κρεμάλες και εκτελεστικά αποσπάσματα. Αυτό το «πρόγραμμα» το παρουσίασε αναλυτικά στον Κερένσκι ο εκπρόσωπος του Κορνίλοφ, ο δεξιός εσέρος και κομισάριος στο στρατό Μαξιμιλιάν Φιλονένκο σε δυο συναντήσεις τους στις 3 και 10 Αυγούστου. 

Στην Πετρούπολη θα κηρυσσόταν στρατιωτικός νόμος και η διοίκηση της Στρατιωτικής Περιφέρειάς της (περιλάμβανε και τη Φινλανδία και την Κρονστάνδη) θα περνούσε στα χέρια του αρχιστράτηγου. Στρατιωτικός νόμος θα κηρύσσονταν επίσης σε όλους τους σιδηροδρόμους, τα ορυχεία και τις βιομηχανίες που εργάζονταν για την «πολεμική προσπάθεια» δηλαδή ουσιαστικά για όλες. Έκτακτα στρατοδικεία θα εξασφάλιζαν την «πειθαρχημένη εργασία». Σε κάθε επιχείρηση θα οριζόταν ένας στόχος παραγωγής και αν δεν υλοποιούταν οι εργάτες που ήταν υπεύθυνοι θα απολύονταν. Δεν χωράει λόγος ότι απεργίες, συγκεντρώσεις, διαδηλώσεις και άλλα τέτοια θα απαγορεύονταν. 

Ο Κερένσκι δεν διαφώνησε με τις προτάσεις που παρουσίασε ο εκπρόσωπος του Κορνίλοφ. Για τη διατύπωσή τους είχε κάποιες επιφυλάξεις. Τις επόμενες μέρες το υπουργικό συμβούλιο θα συζητούσε μια σειρά διατάγματα με πιο στρογγυλεμένες διατυπώσεις που όμως ουσιαστικά κινούνταν στην ίδια κατεύθυνση. 

Η αντίστροφη μέτρηση

Στην ομιλία του στην Κρατική Συνδιάσκεψη ο Κορνίλοφ δεν χρειάστηκε να κάνει αναφορές σε κρεμάλες και στρατοδικεία. Πέταξε μια άλλη «βόμβα». Δήλωσε δημόσια ότι η Ρίγα, πρωτεύουσα της Λετονίας που ανήκε ακόμα στην τσαρική αυτοκρατορία, θα πέσει όπου ‘να ναι στα χέρια του γερμανικού στρατού. Με άλλα λόγια, ο αρχιστράτηγος που θα «έσωζε την πατρίδα» και θα διεξήγαγε τον πόλεμο μέχρι τη νίκη, έλεγε τόσο δυνατά όσο να ακουστεί μέχρι το γερμανικό γενικό επιτελείο ότι ένα σημείο κλειδί του μετώπου ήταν ευάλωτο σε μια επίθεση. 

Η Ρίγα είχε τη φήμη, δικαιολογημένα, του «θερμοκηπίου» και «σχολείου» του μπολσεβικισμού. Για τους στρατηγούς ήταν «μια πληγή απειθαρχίας και αναρχίας». Οι οργανώσεις των μπολσεβίκων είχαν ριζώσει στις μονάδες της -λίγους μήνες πριν είχαν ιδρύσει μια λέσχη για φαντάρους με τη χαρακτηριστική ονομασία «Τρίτη Διεθνής». Η Ρίγα έπεσε στις 21 Αυγούστου. Με την πτώση της οι στρατηγοί πίστευαν ότι απαλλάχτηκαν από ένα αγκάθι στα πλευρά τους και ο Κορνίλοφ και οι συνωμότες του απέκτησαν ένα καινούργιο «επιχείρημα» για το χάος που είχε φέρει η επανάσταση και την ανάγκη «δραστικών λύσεων». Δικαιολογημένα, στα εργοστάσια και τους στρατώνες η πτώση της Ρίγας αποδιδόταν στη συνωμοσία των στρατηγών. 

Με αυτό τον τρόπο ξεκίνησε η αντίστροφη μέτρηση για το πραξικόπημα. Από την προηγούμενη βδομάδα ο Κορνίλοφ είχε δώσει εντολή για τη μεταφορά τριών μεραρχιών ιππικού στην Πετρούπολη, από τις θέσεις τους στο μέτωπο. Η τελική εντολή δόθηκε στις 25 Αυγούστου και οι μονάδες άρχισαν να επιβιβάζονται στα τρένα. 

Οι δυο μεραρχίες ανήκαν στο 3ο Σώμα Ιππικού με επικεφαλής τον στρατηγό Κρίμοφ. Η τρίτη ήταν η διαβόητη «Άγρια Μεραρχία» από τον Καύκασο. Το «αστείο» των στρατηγών ήταν ότι «αυτοί οι ορεσίβιοι δεν νοιάζονται και πολύ ποιον θα σφάξουν». Ο Κρίμοφ στη διαταγή που θα ανακοινωνόταν με την είσοδο στην πόλη δεν άφηνε περιθώρια παρερμηνείας: «Σας γνωστοποιώ ότι τα στρατεύματα δεν θα πυροβολήσουν στον αέρα». 

Η μετακίνηση αυτών των υποτίθεται έμπιστων μονάδων στην Πετρούπολη -και η κήρυξη του στρατιωτικού νόμου- ήταν κομμάτι του σχεδίου που είχαν συμφωνήσει ο Κερένσκι με τον Κορνίλοφ. Ο ενδιάμεσος σε αυτή την συνεννόηση ήταν ο Μπόρις Σαβίνκοφ, ένας παλιός εσέρος που πλέον ανήκε στην πιο δεξιά πτέρυγα του κόμματος και είχε τη θέση του αναπληρωτή υπουργού Άμυνας και του αντιπροσώπου της κυβέρνησης στο Γενικό Επιτελείο. 

Όμως, την τελευταία στιγμή ο Κερένσκι τραβήχτηκε από την συμφωνία. Ύστερα από μια σειρά συμπτώσεων κατάλαβε ότι δεν θα γινόταν αυτός ο «σωτήρας» με τη βοήθεια του «κουφιοκέφαλου» Κορνίλοφ, αλλά αντίθετα, τα ηνία θα τα έπαιρνε ο Κορνίλοφ με τον ίδιο σε μια διακοσμητική θέση. Και μάλιστα προσωρινά: «για καμιά δεκαριά μέρες και μετά θα τον εξαφανίσουμε» όπως είπε ο Φιλονένκο σε έναν συνομιλητή του. Ο Κερένσκι ήθελε να ξεφορτωθεί μια και καλή τους μπολσεβίκους και να «πειθαρχήσει» τα σοβιέτ. Ο Κορνίλοφ ήθελε να ξεφορτωθεί και τα σοβιέτ και την Προσωρινή Κυβέρνηση. 

Γι’ αυτό το λόγο το βράδυ της 26 Αυγούστου ο Κερένσκι ζήτησε από τον Κορνίλοφ να σταματήσει την προώθηση των μονάδων στην Πετρούπολη και τον καθαίρεσε από αρχιστράτηγο. Ο Κορνίλοφ αγνόησε και τις δυο αυτές αποφάσεις. Στο επιτελείο του Κερένσκι επικράτησε πανικός. Όλα έδειχναν ότι ο Κορνίλοφ θα επικρατούσε. 

Ο Λέον Τρότσκι στη κλασσική πλέον Ιστορία της Ρώσικης Επανάστασης περιγράφει την ευφορία που επικρατούσε στο στρατόπεδο της άρχουσας τάξης. 

«Μια καλή ιδέα για τις αισιόδοξες εκτιμήσεις των ηγετών και των υποστηρικτών της συνομωσίας μας δίνει το κωδικοποιημένο τηλεγράφημα που έστειλε ο πρίγκιπας Τρουμπετσκόι [διπλωμάτης, εντεταλμένος στο Γενικό Επιτελείο] στο υπουργείο Εξωτερικών. ‘Εκτιμώντας ψύχραιμα την κατάσταση’ γράφει ‘είναι σαφές ότι όλο το γενικό επιτελείο, η μεγάλη πλειοψηφία των αξιωματικών, και τα καλύτερα στοιχεία του στρατού είναι με τον Κορνίλοφ. Στα μετόπισθεν στο πλευρό του στέκονται όλοι οι Κοζάκοι, η πλειοψηφία των στρατιωτικών σχολών και επίσης οι καλύτερες μάχιμες μονάδες. Σε αυτές τις φυσικές δυνάμεις πρέπει να προσθέσουμε τη συμπάθεια των μη-σοσιαλιστικών στοιχείων του πληθυσμού και στις κατώτερες τάξεις την αδιαφορία, θα υποταχθούν στο παραμικρό χτύπημα του μαστίγιου…’

“Χρειάζεται μαστίγιο”

Ο Τρουμπετσκόι έκφρασε με αυτά τα λόγια όχι μόνο τις ελπίδες του γενικού επιτελείου αλλά επίσης και την στάση των Συμμαχικών αποστολών. Στα αποσπάσματα του Κορνίλοφ που προέλαυναν για να κατακτήσουν την Πετρούπολη υπήρχαν αγγλικά θωρακισμένα αυτοκίνητα με Άγγλους χειριστές -και μπορούμε να υποθέσουμε ότι αυτοί ήταν οι πιο έμπιστες μονάδες. Ο επικεφαλής της αγγλικής στρατιωτικής αποστολής στην Ρωσία, ο στρατηγός Νοξ, αποδοκίμασε τον Αμερικάνο συνταγματάρχη Ρόμπινς γιατί δεν υποστήριζε τον Κορνίλοφ: ‘Δεν με ενδιαφέρει η κυβέρνηση του Κερένσκι’ είπε ο Βρετανός στρατηγός. ‘Είναι πολύ αδύναμη. Αυτό που χρειάζεται είναι μια ισχυρή δικτατορία. Αυτό που χρειάζεται είναι οι Κοζάκοι. Ο λαός χρειάζεται το μαστίγιο. Μια δικτατορία, αυτό χρειάζεται’. 

Όλες αυτές οι φωνές έφταναν στα Χειμερινά Ανάκτορα και είχαν μια έντονη επίδραση στους ενοίκους τους. Η επιτυχία του Κορνίλοφ φαινόταν σίγουρη. Ο υπουργός Νεκράσοφ πληροφόρησε τους φίλους του ότι όλα είχαν τελειώσει και το μόνο που του απέμενε ήταν ο έντιμος θάνατος. ‘Πολλά προβεβλημένα στελέχη του Σοβιέτ’ επιβεβαιώνει ο Μιλιούκοφ ‘προβλέποντας τη μοίρα τους σε περίπτωση νίκης του Κορνίλοφ είχαν ήδη βιαστεί να εφοδιαστούν με ξένα διαβατήρια’.

Και μετά τον Μιλιούκοφ ήρθε και κάποιος σημαντικότερος. Αργά το απόγευμα ο Βρετανός πρεσβευτής Μπιουκάναν παρέδωσε στον υπουργό Εξωτερικών μια δήλωση σύμφωνα με την οποία οι εκπρόσωποι των Συμμαχικών κρατών ομόφωνα πρόσφεραν τις καλές υπηρεσίες τους “στο όνομα της ανθρωπιάς και με την επιθυμία να αποτρέψουν μια ανεπανόρθωτη καταστροφή”. Η επίσημη μεσολάβηση ανάμεσα στην κυβέρνηση και τους πραξικοπηματίες δεν ήταν τίποτα άλλο παρά υποστήριξη και εξασφάλιση των δεύτερων. Στην απάντησή του ο Τερετσένκο έκφρασε, στο όνομα της Προσωρινής Κυβέρνησης, την ‘απόλυτη έκπληξή’ του για το κίνημα του Κορνίλοφ, το πρόγραμμα του οποίου είχε ήδη υιοθετήσει η κυβέρνηση». 

Όταν είχε πέσει η Ρίγα το Χρηματιστήριο είχε αντιδράσει με μια κατακόρυφη πτώση των τιμών. Ήταν μια ψήφος δυσπιστίας στην κυβέρνηση. Στις 28 Αυγούστου, με τα νέα της προέλασης των δυνάμεων του Κορνίλοφ, το Χρηματιστήριο έκανε πάρτι. Οι τιμές των μετοχών εκτοξεύτηκαν. Ήταν μια ψήφος εμπιστοσύνης στον Κορνίλοφ και την επιτυχία του. 

Όμως, οι υπολογισμοί τους ήταν λάθος. Οι «κατώτερες τάξεις» δεν είχαν καμιά διάθεση να υποστούν το παραμικρό χτύπημα του μαστίγιου. Το προμήνυμα είχε έρθει πριν δεκαπέντε μέρες, στην έναρξη της Κρατικής Συνδιάσκεψης της Μόσχας. Οι μπολσεβίκοι είχαν οργανώσει μια γενική απεργία για να «υποδεχθούν» τους αντιπροσώπους. Είχε απόλυτη και αναπάντεχη -ακόμα και για τους ίδιους τους μπολσεβίκους- επιτυχία. Ακόμα και οι σερβιτόροι στο Θέατρο Μπολσόι όπου έγινε η Συνδιάσκεψη είχαν απεργήσει και οι «αξιότιμοι» αντιπρόσωποι έπρεπε να βάλουν μόνοι τους το τσάι τους και να βρίσκουν τα καπέλα τους στο βεστιάριο. Τραμ δεν υπήρχαν και οι εργάτες του γκαζιού βύθισαν τη Μόσχα στο σκοτάδι. 

Ήταν η πρόγευση για το τι θα ακολουθούσε, για τη δύναμη που θα τσάκιζε το πραξικόπημα και θα άνοιγε το δρόμο για τον Κόκκινο Οκτώβρη.

*η συνέχεια στο επόμενο φύλλο της Εργατικής Αλληλεγγύης 

Ο Κορνίλοφ στην Κρατική Συνδιάσκεψη τον Αύγουστο του 1917