Την Δευτέρα ο δείκτης Νίκκεϊ έπεσε 6.2% κάτω. Την Τρίτη 10.5%. Πανικόβλητη η κεντρική Τράπεζα της Ιαπωνίας έσπευσε να ανακοινώσει ότι θα ρίξει άμεσα 22 τρισεκατομμύρια φρεσκοτυπωμένα γιέν στην οικονομία, ένα ποσό που αντιστοιχεί σε 265 δισεκατομμύρια δολάρια. Μάταια όμως: μέσα σε δυο μόνο μέρες το χρηματιστήριο του Τόκυο έχασε σχεδόν το 1/5 της αξίας του. To Κραχ στο Τόκυο παρέσειρε όλα τα Χρηματιστήρια, με μεγάλες βουτιές στο Παρίσι, το Βερολίνο και τη Νέα Υόρκη. Και κανένας δεν μπορεί να προβλέψει πού και πότε θα σταματήσει ο κατήφορος αυτός.
Αναμφίβολα, αυτό που πυροδότησε το Κραχ ήταν ο σεισμός. Αλλά οι δυνάμεις της καταστροφής φώλιαζαν εδώ και χρόνια μέσα στην ίδια την οικονομία της Ιαπωνίας. Η Ιαπωνία ήταν μέχρι πρόσφατα, μετά τις ΗΠΑ, η δεύτερη μεγαλύτερη οικονομία του πλανήτη (πέρσι την πέρασε η Κίνα). Η οικονομία της βρίσκεται, από τις αρχές της δεκαετίας του 1990, βυθισμένη σχεδόν μόνιμα στην ύφεση. Το 2010 ο αποπληθωρισμός, το φάντασμα της »μαύρης δεκαετίας» του 1990 επέστρεψε. Για να αντισταθμίσει τις καταστροφικές του επιπτώσεις (όταν οι τιμές πέφτουν καταναλωτές και επενδυτές έχουν την τάση να αναβάλουν τις αγορές τους και η οικονομία κινδυνεύει να βυθιστεί σε μια ύφεση σαν της δεκαετίας του 1930) η Τράπεζα της Ιαπωνίας κατέβασε τα επιτόκια μέχρι εκεί που δεν πάει άλλο: στο μηδέν!
Τον Σεπτέμβρη του 2001, η FED, η κεντρική τράπεζα των ΗΠΑ απάντησε στους κινδύνους που έφερνε η επίθεση στους δίδυμους πύργους με μια γενναία μείωση στα επιτόκια. Το ίδιο κάνουν όλες οι κεντρικές τράπεζες σε κάθε μεγάλη »φυσική» ή μη καταστροφή. Αλλά αρνητικά επιτόκια δεν νοούνται. Με απλά λόγια η Τράπεζα της Ιαπωνίας έχει ξεμείνει από όπλα.
Και η κυβέρνηση, όμως, έχει ξεμείνει από όπλα. Η αντιμετώπιση των συνεπειών του σεισμού χρειάζεται τρισεκατομμύρια γιέν. Η Ιαπωνία, όμως, έχει το μεγαλύτερο δημόσιο χρέος στον κόσμο: φέτος, χωρίς τον σεισμό, οι προβλέψεις έλεγαν ότι θα κλείσει στο 207% του ΑΕΠ. Τον Γενάρη η Standart & Poor υποβάθμισε την πιστοληπτική ικανότητα στο AA-. Η κυβέρνηση της Ιαπωνίας, είπε στην ανακοίνωσή της, θα πρέπει να αντιμετωπίσει τα τεράστια της ελλείμματα που κινδυνεύουν να τεθούν εκτός ελέγχου.
Πρωτοπόρα και στις φούσκες
Τη δεκαετία του 1980, η Ιαπωνία ήταν »πρωτοπόρα» -όχι μόνο στην τεχνολογία και τις εξαγωγές αλλά και στις φούσκες: η φούσκα των ακινήτων του Τόκυο έσκασε το 1990, δεκαεφτά ολόκληρα χρόνια πριν αρχίσουν καν να μιλάνε για »τοξικά χρέη» οι τράπεζες των ΗΠΑ. Το δημόσιο χρήμα και η κερδοσκοπία έπαιξαν βασικό ρόλο όλα αυτά τα χρόνια στην σταθερότητα της Ιαπωνικής οικονομίας.
Κερδοσκοπία σημαίνει, όμως, ρίσκο. Κερδοσκοπία σημαίνει στοίχημα -στοίχημα ότι το Ευρώ θα ανέβει σε σχέση με το δολάριο, στοίχημα ότι η Ελλάδα δεν θα χρεοκοπήσει, στοίχημα ότι η μετοχή της Τζένεραλ Ελέκτρικ θα συνεχίσει να ανεβαίνει. Αυτά τα στοιχήματα δεν είναι ποτέ αθώα. Μερικές φορές είναι και θανατηφόρα. Κάποιες φορές μπορούν να απειλήσουν ακόμα και την ίδια τη ζωή στον πλανήτη. Οπως για παράδειγμα το στοίχημα ότι οι πυρηνικοί αντιδραστήρες στο Φουκουσίμα θα αντέξουν στον σεισμό. Πόσες πιθανότητες, έχει άλλωστε, να γίνει σεισμός 8.9 Ρίχτερ; Μηδαμινές. Ποτέ δεν έχει ξαναγίνει κάτι τέτοιο. Πολλαπλασιάζουμε αυτή τη μηδαμινή πιθανότητα με την αναμενόμενη ζημία. Συγκρίνουμε το αποτέλεσμα με τα αναμενόμενα κέρδη. Και προχωράμε. Απλά πράγματα. Οικονομία της αγοράς. Το καλύτερο σύστημα στον κόσμο.