Η πρόσφατη μεγάλη πυρκαγιά που κατέκαψε, σύμφωνα με τους πρώτους υπολογισμούς, περισσότερα από 45000 στρέμματα δασικής έκτασης στην Πάρνηθα (εκ των οποίων τα 15000 αφορούν στον πυρήνα του ομώνυμου Εθνικού Δρυμού) ανέδειξε με τον πλέον χαρακτηριστικό τρόπο την ανεπάρκεια και ανετοιμότητα του κρατικού μηχανισμού, τόσο σε επίπεδο κεντρικής όσο και περιφερειακής διοίκησης. Γιατί, εάν το σημαντικότερο δασικό οικοσύστημα στην ευρύτερη περιοχή της πρωτεύουσας αποδείχτηκε απροστάτευτο, τι να περιμένει κανείς για άλλες, πιο απομακρυσμένες από το διοικητικό κέντρο της χώρας, ευαίσθητες, οικολογικά, περιοχές; 

Όμως, πρέπει μέσα από τις στάχτες και τα αποκαΐδια να βρούμε τη δύναμη και την αισιοδοξία και να συμβάλλουμε ο καθένας με τις δυνάμεις του και τον δικό του τρόπο στην αποκατάσταση της καταστροφής. Η Πάρνηθα δεν καταστράφηκε και είναι ακόμη στη διάθεσή μας! Μπορεί ένα μεγάλο μέρος του ελατοδάσους να κάηκε, αλλά η ορεινή φύση θα βρει τρόπους να αναγεννηθεί και η βλάστηση να αναπτυχθεί, αρκεί να την αφήσουμε και να την προστατέψουμε! Είναι προτιμότερο να βλέπουμε το ποτήρι μισο-γεμάτο, γιατί η οργή και η απογοήτευση μπορεί να γίνει κακός σύμβουλος, οδηγώντας στην υιοθέτηση ανούσιων ή και αρνητικών μέτρων ‘πρασινίσματος’ του βουνού, μόνο και μόνο για να ικανοποιηθεί το κοινό αίσθημα. 

Ο Εθνικός Δρυμός Πάρνηθας ιδρύθηκε το 1961, ένας ακόμη κρίκος στην αλυσίδα των 10 Εθνικών Δρυμών που αναγνωρίζει και ωφελεί να προστατέψει το ελληνικό κράτος. Δύο ήταν οι κύριοι λόγοι που οδήγησαν στην ανακήρυξη αυτού του Εθνικού Δρυμού. Ο πρώτος έχει να κάνει με την γειτνίαση ενός τόσο εκτεταμένου δασικού οικοσυστήματος με την πλέον πυκνοκατοικημένη περιοχή της χώρας. Ο δεύτερος σχετίζεται με την ύπαρξη του δάσους της Κεφαλληνιακής Ελάτης. Πρόκειται για είδος ελάτης ενδημικό της Νοτίου Ελλάδας (δηλ. η φυσική του εξάπλωση καταγράφεται μόνο στη Νότια Ελλάδα και πουθενά αλλού στον κόσμο). Του δόθηκε ο χαρακτηρισμός «κεφαλληνιακή» γιατί οι βοτανικοί που πρώτοι περιέγραψαν τα χαρακτηριστικά του αξιοποίησαν δείγματα από τον πληθυσμό του είδους στο όρος Αίνος της Κεφαλλονιάς. Το ελληνικό κράτος, αναγνωρίζοντας την σημασία διατήρησης των πληθυσμών αυτού του ενδημικού δασικού είδους, προχώρησε στην ίδρυση τεσσάρων Εθνικών Δρυμών για την προστασία του (Πάρνηθα, Αίνος, Οίτη και Παρνασσός).

Πρωταρχικό, λοιπόν, μέλημα όλων μας θα πρέπει να είναι η διατήρηση της αυθύπαρκτης αξίας του εν λόγω Εθνικού Δρυμού, δηλαδή η εξασφάλιση των συνθηκών φυσικής αναγέννησης του ελατοδάσους. Ακούγονται συνεχώς φωνές υπέρ της άμεσης αναδάσωσης των καμένων εκτάσεων. Είναι κατανοητή και συγκινητική η οργή και η επιθυμία προσφοράς του κόσμου. Όμως, ενώ το πρόβλημα της πρόληψης και διαχείρισης των δασικών πυρκαγιών είναι πρωτίστως πολιτικό (και προς αυτή την κατεύθυνση θα πρέπει να μην κουραζόμαστε να πιέζουμε και να διεκδικούμε, αλλά παράλληλα να αναγνωρίζουμε και την δική μας ευθύνη), η αποκατάσταση των καμένων εκτάσεων είναι πρωτίστως πρόβλημα επιστημονικό. 

Σημαντικό ποσοστό του πληθυσμού της Αθήνας, αντιμετωπίζει την Πάρνηθα ως χώρο αναψυχής και μόνο. Αναμφίβολα, το βουνό είχε (και θα έχει) και αυτή τη λειτουργία. Αλλά όχι μόνο αυτή! Ένα δάσος είναι πολλά περισσότερα από ένα σύνολο δένδρων! Λύσεις που προτείνονται για φύτεμα ειδών είτε ξένων προς την ελληνική χλωρίδα (π.χ., ακακίες), είτε ιθαγενών (π.χ., μαύρη πεύκη) μπορεί να οδηγήσουν στην ταχεία αναδάσωση του βουνού, αλλά έχουν αμφίβολη επιτυχία ως προς το ζητούμενο, δηλαδή την αποκατάσταση του ελατοδάσους. 

Ξέρουμε ότι οι εκτάσεις των καμένων πευκοδασών θα αναγεννηθούν σύντομα και δυναμικά, υπάρχουν πολλά δεδομένα που το τεκμηριώνουν αυτό. Όμως, τα ελατοδάση καίγονται τόσο σπάνια ώστε να μην έχουμε στη διάθεσή μας  αντίστοιχα δεδομένα. Αυτό που προτείνουμε είναι να αφεθεί η φύση να λειτουργήσει ελεύθερα για μια περίοδο 2 ή 3 ετών και ύστερα να γίνει μια επανεκτίμηση της κατάστασης. 

Εν κατακλείδι, το τραγικό (και αδικαιολόγητο ως προς την γενεσιουργό του βάση) γεγονός της απώλειας σε ανθρώπινη κλίμακα χρόνου και συναισθημάτων-μέρους του ελατοδάσους της Πάρνηθας ας αποτελέσει την αφορμή για επανεκτίμηση της δυναμικής και των λειτουργιών των φυσικών οικοσυστημάτων και τοπίων, μέσα από την διαδοχική παρατήρηση των ρυθμών και των μηχανισμών επανάκαμψής τους. Αρκεί βεβαίως να διατηρηθεί ο σημερινός χαρακτήρας του τόπου και το αμέριστο ενδιαφέρον των πολιτών. 

Η πρόκληση δεν είναι μόνο στους δρόμους της πρωτεύουσας, αλλά και στα μονοπάτια του βουνού. Στα μονοπάτια που μέχρι πριν από 10 μέρες έριχναν τη σκιά τους τα δένδρα, ενώ σε λίγες βδομάδες θα καρτερούν ταπεινά τη στοργή και το ενδιαφέρον μας οι πόες και τα νεαρά άτομα της νέας γενιάς που θα πασχίσει να αντικαταστήσει αυτή που χάθηκε...

Δημήτρης Καζάνης
Διδάκτωρ Βιολογίας

Oργή για την καταστροφή

Την Κυριακή 8 Ιούλη, χιλιάδες κάτοικοι της Αθήνας πολιόρκησαν τη Βουλή, εκφράζοντας την αγανάκτησή τους για το έγκλημα της καταστροφής της Πάρνηθας αλλά και για την ένοχη υποκρισία της κυβέρνησης, που με αόριστες υποσχέσεις επιχειρεί να δικαιολογήσει τα αδικαιολόγητα και να καθησυχάσει την ογκούμενη κατακραυγή.

Ένα πυκνό πλήθος από μέλη περιβαλλοντικών κινήσεων και οργανώσεων αλλά και ευαισθητοποιημένους ανένταχτους παρέμεινε συγκεντρωμένο για ώρες, εκδηλώνοντας τα συναισθήματά του με γιουχαΐσματα και μούτζες που απευθύνονταν σε όσους περιφρονούν τη νοημοσύνη και την ίδια μας τη ζωή.

Η συγκέντρωση της Κυριακής έγινε γνωστή σαν “συγκέντρωση των ανώνυμων sms”, προφανώς σε αντιπαράθεση με τους παραδοσιακούς τρόπους οργάνωσης συγκεντρώσεων και σαν δείγμα επιτυχημένης εφαρμογής της νέας τεχνολογίας. Ωστόσο, χαρακτήρα στη συγκέντρωση έδωσαν τα παραδοσιακά πανό, οι εφημερίδες και οι προκηρύξεις των οργανωμένων πρωτοβουλιών που έδωσαν φωνή σε ένα σιωπηλό, κατά τα άλλα, πλήθος.

Εξάλλου, η συγκέντρωση προπαγανδίστηκε και από μια σειρά ΜΜΕ (Ελευθεροτυπία/ Τεγόπουλος, Σκάϊ/ Αλαφούζος, City Press/ Κύρτσος κ.ά.). Στην “Ε” της προηγούμενης Κυριακής διαβάζουμε: “Μακρυά από πολιτικές σκοπιμότητες απαίτησε την αναδάσωση”, ενώ στο άρθρο με τίτλο “Έκρηξη οικολογικής ευαισθησίας” αναφέρεται ότι “παραμένει σαν κεντρικό στοίχημα για τις Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις να επεκτείνουν την ενημέρωση και να διατηρήσουν ζωντανό το ενδιαφέρον του κόσμου”.

Κι όμως, η πυρκαγιά της Πάρνηθας δεν οφείλεται στην έλλειψη ενημέρωσης και η απάντηση από δω και μπρος δεν είναι απλώς η προσπάθεια να παραμείνει το θέμα στην επικαιρότητα. Η καταστροφή της Πάρνηθας δεν είναι ένα έγκλημα στιγμιαίο αλλά διαρκές, με αυτουργούς το κύκλωμα κυβέρνησης – οικοπεδοφάγων, γι’ αυτό και η απάντηση χρειάζεται να είναι πολιτικότατη και καταδικαστική στην πράξη των πολιτικών που έχουν μετατρέψει την Αθήνα σε μια πόλη που δεν μπορείς να ζήσεις.

Η συγκέντρωση της Κυριακής ήταν μια δυνατή καταγραφή της αγωνίας και του θυμού του κόσμου για τις κυβερνητικές μεθοδεύσεις αλλά η συνέχεια της υπόθεσης δεν μπορεί να αφεθεί στις πρωτοβουλίες και τις (ανεξέλεγκτες) ιεραρχήσεις των Μ.Μ.Ε.

Γ.Γ.