Πικρή γεύση για το τι μπορεί να σημάνει η λέξη «κρίση» στις αγορές πιστωτικών προϊόντων (δάνεια, εταιρικά ομόλογα, παράγωγα κλπ), φάνηκε την περασμένη εβδομάδα όταν τα χρηματιστήρια γκρεμίστηκαν από τα ιστορικά υψηλά τους, εξανεμίζοντας σχεδόν 2,5 τρισεκατομμύρια δολάρια σε τρεις ημέρες.
Η αφορμή για το ξεπούλημα ήρθε από τις ΗΠΑ. Όταν οι κερδοσκόποι των αγορών συνειδητοποίησαν ότι δύο από τις μεγαλύτερες εξαγορές (της Alliance Boots και της Chrysler) με δανεικό χρήμα από private equity κινδυνεύουν να ναυαγήσουν, μετά από προβλήματα που ανέκυψαν στη χρηματοδότησή τους.
Και στις δύο περιπτώσεις, τα ομολογιακά δάνεια που είχαν εκδοθεί δεν κατάφεραν να προσελκύσουν αρκετούς αγοραστές, παρά το γεγονός ότι οι τράπεζες είχαν βελτιώσει τους όρους που προσέφεραν.
Τα ιδιωτικά επενδυτικά κεφάλαια (private equity funds) την τελευταία διετία έχουν επιδοθεί σε ακραίες επιθετικές κινήσεις επιχειρηματικών εξαγορών με δανεικό χρήμα (μέσω της έκδοσης δομημένων ομολόγων).
Συνολικά από την αρχή του έτους έχουν πραγματοποιήσει το 31% των επιχειρηματιών εξαγορών παγκοσμίως η αξία των οποίων φέτος ξεπερνά το αστρονομικό ποσό των 3 τρισ. δολ. (σχεδόν 15 φορές το ελληνικό ΑΕΠ)
Οι «βάρβαροι», όπως αποκαλούνται τα private equity, αποκτούν μια εταιρεία με δανεικά κι αφού τη «νοικοκυρέψουν» (με βίαιες περικοπές κόστους και απασχόλησης) την μεταπωλούν ακριβότερα βγάζοντας έτσι κέρδος.
Αυτές οι κινήσεις αποτελούν βούτυρο στο ψωμί των κερδοσκόπων στα χρηματιστήρια, τα οποία χάρη σε αυτή τη σπέκουλα έχουν καταφέρει να ξεπεράσουν τα επίπεδα της φούσκας του 2000.
Το «πάρτι» των private equity φαίνεται όμως ότι μπορεί εύκολα να μετατραπεί σε σκόνη, βυθίζοντας στη δίνη όλο το εποικοδόμημα που έχει στηθεί γύρω από αυτές τις κινήσεις, όπως έγινε με το προηγούμενο «μπουμ» των εξαγορών το 2000: Αφού η κορύφωση των deals συμβαδίζει με την κορύφωση της κερδοσκοπίας που μπορεί να φέρει το σκάσιμο της φούσκας με μορφή παγκόσμιου «ντόμινο».
Δεν είναι όμως μόνο τα private equity. Τα ριψοκίνδυνα στεγαστικά δάνεια της κατηγορίας subprime στις ΗΠΑ είναι η άλλη εστία ανησυχίας.
Περισσότεροι από 25 πιστωτές subprime έχουν βάλει λουκέτο τους τελευταίους μήνες. Αντιστοιχούν μόλις στο 8% του συνόλου των στεγαστικών δανείων, αλλά μπορούν να επηρεάσουν πολλαπλασιαστικά διότι οι κερδοσκόποι τα έχουν συνδέσει με τις αγορές πιστωτικών παραγώγων -με τη μορφή δομημένων ομολόγων (CDO)- για να μειώσουν το ρίσκο.
Nτόμινο
Άλλά, άλλο είναι το θέλω κι άλλο το μπορώ στον άναρχο κόσμο των αγορών. Η «διασπορά κινδύνου» σε περισσότερους παίκτες, μέσω των CDO, μπορεί εύκολα να μετατραπεί σε «ντόμινο κινδύνου» για τους εμπλεκόμενους.
Οι αγορές δεν ανησυχούν φυσικά για τις κοινωνικές προεκτάσεις του προβλήματος, καθώς το sublending αφορά τη χορήγηση δανείων σε ανθρώπους με βεβαρημένο πιστωτικό ιστορικό, που είναι κυρίως τα ασθενέστερα κοινωνικά στρώματα (αφροαμερικανοί και ισπανόφωνοι).
Ανησυχούν όμως για το γεγονός ότι πίσω από τις εταιρείες subprime κρύβονται μεγάλες ευυπόληπτες αμερικανικές και ευρωπαϊκές τράπεζες (Morgan Stanley, Barclays, Bank of America, Citigroup, Credit Suisse, UBS, HSBC), που έχουν δανείσει τα λεφτά και κινδυνεύουν να δημιουργήσουν μια τεράστια «μαύρη τρύπα» που θα καταπιεί πολλούς.
Το sublending δείχνει πόσο ευάλωτη είναι ευρύτερα η αμερικανική αγορά ακινήτων και τον κίνδυνο που εγκυμονεί τόσο για τα χρέη των τραπεζών και άλλων επιχειρήσεων που έμμεσα ή άμεσα έχουν ωφεληθεί από την αμερικανική φούσκα στα ακίνητα, όσο και για την ίδια την κατανάλωση.
Ένα δείγμα έδωσε το «πατατράκ» της επενδυτικής τράπεζας Bear Stearns, όταν ομολόγησε ότι δύο από τα hedge funds της που επενδύουν στην αγορά subprime ουσιαστικά «δεν αξίζουν δεκάρα», αφού είχαν επενδύσει σε δομημένα ομόλογα (τύπου CDO) τα οποία ήταν συνδεδεμένα με στεγαστικά δάνεια υψηλού κινδύνου.
Όλα αυτά έχουν δημιουργηθεί χάρη στην τεράστια ρευστότητα που έχει εξασφαλίσει το «φθηνό» δανεικό χρήμα. Σε περίπτωση που η στρόφιγγα του φθηνού χρήματος κλείσει ακόμη πιο πολύ, ιδίως αν αυξηθούν τα πολύ φθηνά επιτόκια στην Ιαπωνία και την Ελβετία, τότε υπάρχει κίνδυνος να υπάρξουν δυσκολίες αποπληρωμής και πτωχεύσεις.
Η φούσκα της ρευστότητας έχει δημιουργηθεί από μια προσφιλή τακτική των hedge funds, που ακούει στο όνομα carry trade: δανεισμός, δηλαδή, σε νομίσματα με χαμηλά φθηνά επιτόκια, όπως το γεν και το ελβετικό φράγκο, για τοποθετήσεις σε αξίες με υψηλότερες αποδόσεις.
Η άνοδος του πετρελαίου και ο πληθωριστικός κίνδυνος ενισχύουν την τάση για αύξηση των επιτοκίων διεθνώς, απειλώντας να αντιστρέψουν αυτή την εικόνα.
Γεγονός που μπορεί να φέρει τα πάνω κάτω στο «πάρτι» των private equity, τα οποία δεν αποτελούν μόνο «το απαράδεκτο πρόσωπο του καπιταλισμού», αλλά αποκαλύπτουν πόσο ωμά λειτουργεί το σύστημα στην πράξη πίσω από την ιλουστρασιόν εικόνα.