«Το βιβλίο του Τρότσκι “Τα διδάγματα του Οκτώβρη” είναι πολύτιμο. Το έγραψε το 1924, επτά μόλις χρόνια μετά την επανάσταση κι ενώ είχε ήδη γράψει την Ιστορία της Ρώσικης Επανάστασης. Για ποιο λόγο; Για να θυμίσει τον Οκτώβρη μέσα στο ίδιο το μπολσεβίκικο κόμμα.

Από την αρχή το μπολσεβίκικο κόμμα προχώρησε μέσα από μεγάλες διαμάχες. Στις κρίσιμες μάχες, πριν το '17, κατά τη διάρκεια του '17 και σε όλη τη δύσκολη περίοδο μετά, η συζήτηση ήταν ανάμεσα στο κομμάτι των Μπολσεβίκων που έλεγε “μπροστά”, “η τάξη μπορεί να προχωρήσει”, “ο διεθνισμός και η οργάνωση είναι το μέλλον” και στο κομμάτι που έλεγε ότι “ήταν λάθος η επανάσταση, δεν έπρεπε να πάμε για τον Οκτώβρη”, ότι “ήταν λάθος η ανάλυση για την εργατική τάξη, ποια εργατική τάξη, είμαστε γεμάτοι αγρότες”, ότι “δεν δίνει λύση ο διεθνισμός, έχουν χαθεί όλες οι επαναστάσεις”.

Την ίδια συζήτηση κάνουμε και σήμερα μέσα στο κίνημα και την αριστερά, προσπαθώντας να ξαναφέρουμε τη δυναμική και τη στρατηγική του Οκτώβρη. Ποιο είναι το βασικό επιχείρημα στις σχολές και τους εργατικούς χώρους; Το ίδιο με τότε, στις αρχές του προηγούμενου αιώνα. Ότι οι συνθήκες έχουν αλλάξει, ότι ο Μαρξ μπορεί να έγραψε το Κεφάλαιο αλλά η ανάλυσή του για τον καπιταλισμό και την εργατική τάξη είναι πια ξεπερασμένες. Έλεγε για παράδειγμα τότε ο Μπερνστάιν ότι ο καπιταλισμός του Μαρξ δεν ισχύει πια, είμαστε στην περίοδο των μεγάλων τραστ, οι καπιταλιστές συνεννοούνται μεταξύ τους, δεν υπάρχει ανταγωνισμός ανάμεσα στα κεφάλαια, άρα δεν πάμε για κρίσεις και πολέμους, αλλά σε περίοδο ομαλοποίησης. Και αυτές οι θεωρίες ήταν κυρίαρχες στην αριστερά.

Η θεωρία του Λένιν, του Μπουχάριν και του Τρότσκι πριν τον Α'ΠΠ είναι κλειδί για να καταλάβουμε τον καπιταλισμό και σήμερα. Μια μειοψηφία επαναστατών επέμεινε ότι την περίοδο του μονοπωλιακού καπιταλισμού, οι ανταγωνισμοί δεν είναι μόνο οικονομικοί, γίνονται στρατιωτικοί, και ανάμεσα στα κράτη που είναι το αποκούμπι των καπιταλιστών για να μπορέσουν να επεκταθούν. Έτσι φτάνεις στις κρίσεις και τους πολέμους. Η σοσιαλδημοκρατία, που θεωρούσε ότι οι πόλεμοι και οι κρίσεις έχουν τελειώσει, όταν ήρθε ο πόλεμος τον υποστήριξε.  

Το ίδιο ίσχυε και με την ανάλυση του υποκείμενου, της εργατικής τάξης. Και σε αυτό υπήρχε κόντρα. Ο Μαρξ, έλεγαν πολλοί στην αριστερά, μπορούσε να μιλά για εργατική τάξη και τι έπρεπε να κάνει. Τώρα έχουν αλλάξει τα πράγματα και η εργατική τάξη. Πράγματι είχε αλλάξει, είχε μεγαλώσει, ήταν μια τεράστια εργατική τάξη. Σε αυτά στηρίχτηκαν οι Μπολσεβίκοι και αυτά θέλει να θυμίσει ο Τρότσκι.

Το ίδιο ζήτημα αντιμετωπίζουμε σήμερα, 100 χρόνια μετά τη Ρώσικη Επανάσταση και 150 χρόνια μετά την έκδοση του πρώτου τόμου του Κεφαλαίου. Έχει αλλάξει ο καπιταλισμός από την περίοδο της Ρώσικης; Προφανώς. Μιλάμε για παγκοσμιοποίηση, για πολυεθνικές, για θεσμούς και οργανώσεις όπως η ΕΕ που τυπικά μπορούν να καθορίζουν τις συνθήκες. Έχουν όμως μειώσει όλα αυτά τις κρίσεις του καπιταλισμού; Έτσι μας έλεγαν. Και βρισκόμαστε στην μεγαλύτερη κρίση από τη δεκαετία του '30 με πολέμους σε μια σειρά σημεία του πλανήτη. Και δεν έχουν διέξοδο, αντίθετα αντιμετωπίζουν τη μεγαλύτερη αστάθεια. Και η εργατική τάξη έχει ανέβει κατηγορία και παίζει τεράστιο ρόλο για να βαθύνει την κρίση πολιτικά.

Ανάλυση

Τι απέγινε ο Οκτώβρης; Για να απαντήσουμε χρειάζεται να γυρίσουμε στο βιβλίο του Τόνι Κλιφ “Κρατικός Καπιταλισμός στη Ρωσία”. Από τη μία έχει μεγάλη οικονομική σημασία καθώς εξηγεί τι έγινε στο ανατολικό μπλοκ, ότι ήταν καθεστώτα κρατικού καπιταλισμού κι όχι μια άλλη μορφή οικονομίας. Από την άλλη έχει μεγάλη πολιτική σημασία. Μπορούσαμε το 1989 να χρησιμοποιούμε την ανάλυση του Κλιφ και να υποστηρίζουμε ότι αυτό που καταρρέει είναι ο καπιταλισμός σε ένα μεγάλο μέρος του πλανήτη, ότι ο σοσιαλισμός είναι επίκαιρος. Ήταν μεγάλη μάχη μέσα στην Αριστερά. Ένα μεγάλο κομμάτι έφευγε τότε από τη ΚΝΕ, αγανακτισμένο για τη συνεργασία του ΚΚΕ με το Μητσοτάκη, αλλά ήταν αρκετά μπερδεμένο στο τι συνέβαινε. Ενώ το ΣΕΚ -ΟΣΕ τότε- στηριγμένο στη θεωρία του κρατικού καπιταλισμού, μπόρεσε να κρατήσει την στρατηγική της επανάστασης και του Οκτώβρη ζωντανή για όλη την Αριστερά.

Η νίκη της εργατικής τάξης μπορεί να απελευθερώσει τον εαυτό της και όλη τη κοινωνία. Αυτό έγινε στη Ρώσικη Επανάσταση. Δεν ικανοποίησε μόνο τα οικονομικά αιτήματα, ήταν μια νίκη απέναντι στην καταπίεση και το σεξισμό, όχι μόνο με τα διατάγματα, αλλά με πάλη για την απελευθέρωση, στην πράξη. Έτσι σε μια περιοχή αγροτική, με τις πιο καθυστερημένες ιδέες για τις γυναίκες και γενικά για το φύλο και τις σεξουαλικές προτιμήσεις, η επανάσταση μπόρεσε να το πολεμήσει, να πάρει τα πρώτα μέτρα και να αποτελέσει παράδειγμα για όλους. Στην πραγματικότητα οι κατακτήσεις της Ρώσικης Επανάστασης σε αυτό το τομέα έγιναν πρόγραμμα του εργατικού κινήματος σε όλο τον κόσμο. Το '68, το κίνημα για τα δικαιώματα των μαύρων, το γυναικείο κίνημα έπιασαν ξανά το νήμα από τη Ρώσικη Επανάσταση μετά τη σταλινική αντεπανάσταση που αυτά τα είχε θάψει και στην πράξη και σαν παράδοση μέσα στο εργατικό κίνημα και την αριστερά.

Πώς φτάνει ένας κόσμος μετά από τέτοιες εκρήξεις να στηρίζει ρεφορμιστικά κόμματα; Κόμματα δηλαδή που είναι με τη διαχείριση του καπιταλισμού και όχι με την ανατροπή του; Πρέπει να είμαστε ξεκάθαροι ότι οι επαναστάσεις δεν είναι γραμμικές διαδικασίες. Στις επαναστάσεις βγαίνουν καινούργια κομμάτια κόσμου που πριν δε τα λογάριαζε κανείς. Το ίδιο έγινε και στη Ρώσικη, γι' αυτό αρχικά στα σοβιέτ πλειοψηφούσαν οι ρεφορμιστές. Ο ΣΥΡΙΖΑ σήμερα δεν είναι κόμμα μόνο μιας ηγεσίας που αποφάσισε να κάνει κυβέρνηση και να προχωρήσει σε προδοσίες. Πολλοί αριστεροί συνεργάστηκαν μαζί του γιατί έλπιζαν ότι θα κάνει ανατροπές. Αλλά επειδή είναι κόμμα που πιστεύει στις βελτιώσεις μέσα από τη λειτουργία στα πλαίσια του συστήματος και όχι μέσα από την ανατροπή του, φτάνει σε αυτό το σημείο, αγκαλιά με τον Τραμπ, τον Νετανάχιου και το Ραχόι. Οι Μπολσεβίκοι κέρδισαν τον κόσμο που εξοργίστηκε με τους Μενσεβίκους. Το ίδιο μπορεί να κάνει η επαναστατική αριστερά σήμερα. Με αυτό το κόσμο έχουμε να παλέψουμε μαζί όλο το επόμενο διάστημα, για να τσακίσουμε τα μνημόνια, τους νεοναζί, το ρατσισμό και το σεξισμό». 

• Μπορείτε επίσης να διαβάσετε το άρθρο της Μαρίας Στύλλου στο νέο τεύχος του περιοδικού Σοσιαλισμός από τα Κάτω με θέμα “Ο Μαρξ και η Ρώσικη Επανάσταση”.