Την Κυριακή 12 Νοέμβρη, έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 82 ετών ο Βασίλης Κρεμμυδάς, ομότιμος καθηγητής Ιστορίας του ΕΚΠΑ και ιδρυτικό μέλος της Ελληνικής Εταιρείας Οικονομικής Ιστορίας.
Ο Κρεμμυδάς άφησε πίσω του ένα πολύ σπουδαίο έργο που εκτείνεται σε πολλά πεδία, δεν είναι όμως υπερβολή να ειπωθεί ότι υπήρξε ο πιο συστηματικός μελετητής της εποχής η οποία κυοφόρησε το σύγχρονο ελληνικό κράτος. Δεν είναι τυχαίο ότι η διδακτορική διατριβή του είχε ως θέμα το εμπόριο της Πελοποννήσου στον 18ο αιώνα. Η οπτική του Κρεμμυδά για εκείνη την περίοδο είναι ριζοσπαστική και ρίχνει φως στο οικονομικό και κοινωνικό πλαίσιο της περιόδου, πηγαίνοντας πέρα από τους εθνικιστικούς μύθους της «τρισχιλιετούς ελληνικής ιστορίας», της Αγίας Λαύρας και του Κρυφού σχολειού.
Συγκεκριμένα, ο Κρεμμυδάς υπογραμμίζει την ανάδυση της αστικής τάξης στον ελλαδικό χώρο κατά τον 18ο αιώνα, η οποία είχε προχωρήσει τόσο που οι άνθρωποι που είχαν αναμιχθεί στις νέες αστικές οικονομικές ασχολίες ήταν περισσότεροι από τους αντίστοιχους γάλλους τις παραμονές της Γαλλικής Επανάστασης. Χάρη στους Ναπολεόντειους Πολέμους και τις ανάγκες ανεφοδιασμού των εμπόλεμων ευρωπαϊκών χωρών από «ουδέτερα» πλοία, η ναυτιλία, το εμπόριο και τα συναφή επαγγέλματα γνώρισαν πρωτοφανή ανάπτυξη.
Kέρδη
Στις αρχές του 19ου αιώνα, αυτές οι δραστηριότητες ήταν ανθηρές και απέφεραν τεράστια κέρδη στους εφοπλιστές της εποχής και όχι μόνο. Στο βιβλίο του «Η ελληνική επανάσταση του 1821» (εκδ. Gutenberg, 2016), ο Κρεμμυδάς αναφέρει την περίπτωση του τραπεζίτη και τοκογλύφου Νικολή Ταμπακόπουλου από τη Βυτίνα, ο οποίος από το 1816 μέχρι το 1820 μπόρεσε να δανείσει περίπου 2,5 εκ. γρόσια, ποσό που ισοδυναμούσε με την αξία 13 καραβιών, ενώ ταυτόχρονα συντηρούσε έναν «ιδιωτικό στρατό» εκατό ανδρών.
Mετά το τέλος των Ναπολεόντειων πολέμων και την επιστροφή των ευρωπαϊκών πλοίων στις θάλασσες της Μεσογείου, η ελληνική ναυτιλία και το εμπόριο πέρασαν από την άνθηση στην κρίση. Η αύξηση της ανεργίας δεν παρατηρήθηκε μόνο στους ναυτικούς αλλά επηρέασε και όλα τα επαγγέλματα που συνδέονταν με το εμπόριο και τη ναυτιλία, από τους ναυπηγούς και τους ξυλουργούς μέχρι τους χαμάληδες, δηλαδή τους λιμενεργάτες της εποχής. Με άλλα λόγια, η νεογέννητη ελληνική αστική τάξη εκτέθηκε σε μια βαθιά κρίση χωρίς να έχει τη στήριξη ενός κράτους, αφού η Οθωμανική Αυτοκρατορία ενδιαφερόταν μόνο για την είσπραξη των δασμών και των φόρων. Αυτή η εξέλιξη έπαιξε κατά τον Κρεμμυδά σημαντικό ρόλο στην έκρηξη της επανάστασης στη δεδομένη συγκυρία, χωρίς βέβαια να υποστηρίζει ότι ήταν ο μοναδικός αποφασιστικός παράγοντας.
Παράλληλα, πέρα από τη συνεισφορά του στην έρευνα για την περίοδο της επανάστασης του ‘21, ο Κρεμμυδάς ήταν επίσης ένας πολύ σημαντικός και ταλαντούχος «εκλαϊκευτής». Έγραψε βιβλία για παιδιά με τη μορφή παραμυθιών, τα οποία εξηγούν με απλά λόγια την Ιστορία, ειδικά την ιστορία της ναυτιλίας και της μετανάστευσης. Μέσα από το πρίσμα των γνώσεων και της εμπειρίας του, δεν δίστασε να υποστηρίξει ως αυτονόητη την παροχή ιθαγένειας σε όλα τα παιδιά που γεννήθηκαν ή μεγάλωσαν στην Ελλάδα. Στη συνέντευξη που έδωσε στην Εργατική Αλληλεγγύη πριν το αντιρατσιστικό συλλαλητήριο στις 21 Μάρτη 2013, τόνιζε ότι «τα παιδιά που γεννιούνται σε αυτή τη χώρα, κάτω από οποιεσδήποτε συνθήκες θα έπρεπε αυτόματα να είναι Έλληνες πολίτες. Το από πού είναι οι γονείς τους δεν πρέπει να παίζει κανένα ρόλο. […] Το θεωρώ τόσο αυτονόητο τα παιδιά που γεννιούνται και μεγαλώνουν εδώ να παίρνουν την Ιθαγένεια που σηκώνω τα χέρια και δεν καταλαβαίνω τις άλλες λογικές. Εκτός από τη λογική του φασισμού. Ο φασισμός ως γνωστόν δεν θέλει τον ξένο, δεν θέλει τον διαφορετικό» (http://ergatiki.gr/article.php?id=7664).
Συνολικά, το έργο και η προσφορά του Βασίλη Κρεμμυδά αποτελούν μια πολύτιμη παρακαταθήκη για τη μελέτη της Ιστορίας από τη σκοπιά των οικονομικών και κοινωνικών εξελίξεων που καθορίζουν την πορεία της.