Το ντοκιμαντέρ του Αϊτινού κινηματογραφιστή Ραούλ Πεκ (δημιουργού του Όταν ο Μαρξ συνάντησε τον Ένγκελς) αναβιώνει την ιστορία του Μαύρου κινήματος στις ΗΠΑ μέσα από τις σημειώσεις του τελευταίου ημιτελούς δοκιμίου του μεγάλου Αφροαμερικανού συγγραφέα Τζέιμς Μπόλντουιν. Ο Μπόλντουιν είχε ξεκινήσει να γράφει το έργο του με κέντρο τις δολοφονίες τριών μεγάλων ηγετών του κινήματος για τα δικαιώματα των Μαύρων που υπήρξαν και προσωπικοί του φίλοι: Μέντγκαρ Έβερς, Μάρτιν Λούθερ Κινγκ, Μάλκολμ Χ. Τεράστιες οι διαφορές τους στην πολιτική και την οργάνωση αλλά και οι τρεις μαζί συνθέτουν το πανόραμα του αντιρατσισμού τη δεκαετία του ’60 και της παρακαταθήκης που άφησε.
Ωστόσο ο Μπόλντουιν δεν αρκείται σε μια βιογραφική εξιστόρηση. Ο σπουδαίος συγγραφέας, παιδί του Χάρλεμ του μεσοπολέμου, της φτώχειας και των διακρίσεων, από πολύ νέος είχε διοχετεύσει στη συγγραφή την αντίδρασή του στην καταπίεση που βίωνε σαν φτωχός, σαν μαύρος και σαν ομοφυλόφιλος. Ταξίδεψε στο Παρίσι, όπου σε επαφή με την αριστερή διανόηση έγραψε πλήθος από δοκίμια, κριτικές και λογοτεχνήματα. Βασικό του θέμα ήταν η μαύρη ταυτότητα αλλά στα έργα του δεν έβλεπε μόνο τα θύματα του ρατσισμού. Έσκαψε βαθιά στη γενεσιουργό αιτία της ρατσιστικής διαίρεσης της Αμερικάνικης κοινωνίας, όπως διαμορφώθηκε στη δουλοκτησία και στη συνέχεια με τους νόμους του Τζιμ Κρόου, ερεύνησε τη λευκή δεξιά αντίδραση και ολόκληρη την Αμερικάνικη λαϊκή κουλτούρα που χτίστηκε για να υπηρετεί τις διακρίσεις και να διαμορφώνει συνειδήσεις που να τις αναπαράγουν.
Διακρίσεις
Το 1957 επέστρεψε για λίγο στις ΗΠΑ, όπου συμμετείχε ενεργά στο κίνημα για τα δημοκρατικά δικαιώματα. Συνεργαζόμενος με τις οργανώσεις CORE και SNCC, «όργωσε» τον Αμερικάνικο Νότο και μίλησε σε χιλιάδες για τον επίσημο ρατσισμό και την ανάγκη να καταργηθούν οι διακρίσεις. Γνώρισε και συνδέθηκε με τους ηγέτες του κινήματος. Συμμετείχε στη μεγάλη πορεία του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ στην Ουάσιγκτον. Έγινε ένας ιδιαίτερος εκπρόσωπος του κινήματος: Μαύρος, μικροκαμωμένος και εμφανώς γκέι, στοχοποιήθηκε από το FBI, τη CIA (ως αριστερός) αλλά και από κομμάτια του μαύρου κινήματος γιατί δεν πληρούσε τα δικά τους «μάτσο» ιδεώδη. Οι εμπειρίες των ηρώων του είναι ποτισμένες με οργή, μίσος και τον πόνο των μαύρων Αμερικανών της εποχής του. Εξήγησε γιατί το Αμερικάνικο όνειρο έχει ανάγκη να υπάρχουν «Νέγροι» και οραματίστηκε έναν κόσμο όπου οι μαύροι θα ζουν «χωρίς τη συμπόνια των λευκών» και οι λευκοί «χωρίς την επιβεβαίωση της οργής των μαύρων» («Μια άλλη χώρα»).
Το ντοκιμαντέρ του Ραούλ Πεκ δομήθηκε συνδυάζοντας έξοχα τις 30 σελίδες από το ημιτελές δοκίμιο «Remember this house», με κινηματογραφημένες ομιλίες του Μπόλντουιν, με εικόνες από ταινίες εποχής, διαφημιστικά, διαδηλώσεις, τηλεοπτικές εκπομπές. Η αφήγηση του Σάμιουελ Λ. Τζάκσον ζωντανεύει την περίοδο και τους πολιτικούς αγώνες με την οξυδερκή ματιά του Μπόλντουιν στην καρδιά της αλλοτρίωσης του Αμερικανού, που χάνει τη συνείδηση όχι μόνο του κόσμου γύρω του αλλά και της δικής του θέσης μέσα σ’ αυτόν: «Είναι σοκ, όταν στα πέντε σου βλέποντας στο σινεμά τον Γκάρι Κούπερ να σκοτώνει τους Ινδιάνους, συνειδητοποιείς ότι ο Ινδιάνος είσαι εσύ. Είναι σοκ να διαπιστώνεις ότι η χώρα όπου γεννήθηκες, στην οποία χρωστάς τη ζωή και την ταυτότητά σου, δεν έχει κρατήσει ούτε μια θέση για να χωρέσεις κι εσύ».
Και μ’αυτό τον τρόπο, η ταινία κάνει το καλύτερο πέρασμα στο σήμερα. Τα γεγονότα στο Φέργκιουσον και οι πορείες για το Black Lives Matter συνδυάζονται με το παρελθόν για να τονίσουν ότι δεν έχουν αλλάξει και πάρα πολλά εκτός από το ασπρόμαυρο και έγχρωμο φιλμ λήψης. Από αυτή τη σκοπιά, τριάντα χρόνια μετά το θάνατο του Μπόλντουιν, το «Δεν είμαι ο νέγρος σου» είναι η καλύτερη αφορμή να ανακαλύψουμε το έργο του και την επίκαιρη συνεισφορά του στην πάλη ενάντια στην εκμετάλλευση, την καταπίεση και τον ρατσισμό.