Στο τέλος του 1999 δεκάδες χιλιάδες διαδηλώτριες και διαδηλωτές ακύρωσαν την σύνοδο του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου (ΠΟΕ) στο Σιάτλ των ΗΠΑ. Παρά τις απόψεις που υποτιμούσαν τη δυναμική του το “κίνημα του Σιάτλ” πέρασε τον Ατλαντικό και ήρθε στην Ευρώπη. Στην Πράγα, τον Σεπτέμβρη του 2000 ενάντια στην σύνοδο του ΔΝΤ και της Παγκόσμιας Τράπεζας. Και βέβαια, στις συγκλονιστικές διαδηλώσεις ενάντια στους G8 τον Ιούλη του 2001 στην Γένοβα. 

Εκεί η δεξιά κυβέρνηση του Μπερλουσκόνι εξαπέλυσε μια βάρβαρη καταστολή, που οδήγησε στη δολοφονία του 19χρονου διαδηλωτή Κάρλο Τζουλιάνι. Η καταστολή δεν εξαφάνισε το κίνημα. Η άμεση απάντηση ήταν η συγκλονιστική διαδήλωση τριακόσιων χιλιάδων εργατών και νεολαίας στους δρόμους της Γένοβα. Ενάμιση χρόνο μετά, το 1ο Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Φόρουμ στη Φλωρεντία (7-10 Νοέμβρη 2002) έγινε ένας νέος μεγάλος σταθμός του κινήματος. 

Η κυβέρνηση του Μπερλουσκόνι είχε προσπαθήσει όλους τους προηγούμενους μήνες να βάλει εμπόδια στο ΕΚΦ. Προσπάθησε να εμποδίσει τις διεθνείς αντιπροσωπείες να φτάσουν στην Φλωρεντία με διάφορες προφάσεις. Ταυτόχρονα είχε ξεσηκώσει μια υστερική εκστρατεία στα ΜΜΕ για τις “ορδές των αναρχικών” που θα κατέστρεφαν την ιστορική πόλη με τους πολιτιστικούς θησαυρούς της. Όμως, η εκστρατεία έπεσε στο κενό. Εκείνες τις μέρες, η Φλωρεντία ήταν μια πόλη με ανοιχτές αγκαλιές (και υποδομές) για το κίνημα, απαλλαγμένη από μπάτσους και καραμπινιέρους. 

Η διαδήλωση που σημάδεψε το ΕΚΦ επισκίασε οποιαδήποτε παρόμοια κινητοποίηση. Ένα εκατομμύριο περίπου διαδηλωτές πλημμύρισαν την Φλωρεντία στις 9 Νοέμβρη. Σε μια πόλη 400 χιλιάδων κατοίκων, οι πάντες έμοιαζε να συμμετέχουν: από τους ηλικιωμένους που χαιρετούσαν με σφιγμένες γροθιές από τα μπαλκόνια, μέχρι τους μαθητές που κατέβαιναν μαζικά με αυτοσχέδια πανό στη διαδήλωση. Σε μια διαδήλωση που έμοιαζε να μην έχει αρχή και τέλος, ξεκινώντας το μεσημέρι και “τελειώνοντας” αργά τη νύχτα. 

Στις δεκάδες συζητήσεις και εκδηλώσεις του Φόρουμ συμμετείχαν περίπου 60 χιλιάδες αγωνιστές και αγωνίστριες. Η πλειοψηφία τους ήταν από την Ιταλία αλλά υπήρξαν και μαζικές διεθνείς συμμετοχές, με πολυπληθέστερες από την Ελλάδα, τη Βρετανία, τη Γερμανία. 

Στις εκδηλώσεις, τις συζητήσεις και στην ίδια τη διαδήλωση μπορούσε κανείς να συναντήσει τις πιο διαφορετικές απόψεις για το ίδιο το κίνημα και το μέλλον του. Όμως, αυτή η ενότητα δεν σήμαινε ότι το “κίνημα των κινημάτων” όπως περιγραφόταν κάποιες φορές το ΕΚΦ και ό,τι εκπροσωπούσε, προχώρησε χωρίς πολιτικές αντιπαραθέσεις και επιλογές. 

Πόλεμος

Η διαδήλωση του ενός εκατομμυρίου είχε κεντρικό σύνθημα “Οχι πόλεμο στο Ιράκ”. Το ΕΚΦ ολοκληρώθηκε με την συνέλευσή του η οποία υιοθέτησε το κάλεσμα για μια διεθνή μέρα δράσης ενάντια στον επερχόμενο πόλεμο στο Ιράκ, στις 15 Φλεβάρη του 2003. Το γιγάντιο αντιπολεμικό κίνημα των δυο επόμενων χρόνων είχε την αφετηρία του στην Φλωρεντία. 

Δεν ήταν μια αυτονόητη επιλογή. Το Νοέμβρη του 2002, ο “πόλεμος κατά της τρομοκρατίας” του Μπους ήταν σε πλήρη εξέλιξη. Μετά τις επιθέσεις της 11ης Σεπτέμβρη του 2001 στους Δίδυμους Πύργους της Ν. Υόρκης, ο αμερικάνικος ιμπεριαλισμός είχε βρει την ευκαιρία να χρησιμοποιήσει την στρατιωτική του ισχύ για να δείξει ποιος ειναι το “αφεντικό” σε όλους τους υπαρκτούς και εν δυνάμει ανταγωνιστές του. 

Τον Οκτώβρη του 2001 μια ΝΑΤΟϊκή συμμαχία με επικεφαλής τις ΗΠΑ εισέβαλε στο Αφγανιστάν και ανέτρεψε το καθεστώς των Ταλιμπάν. Αυτό ήταν το πρώτο βήμα. Ο επόμενος στόχος ήταν το Ιράκ, το καθεστώς του Σαντάμ Χουσεϊν. Υποτίθεται ότι ήταν ορμητήριο των δραστών της 11ης Σεπτέμβρη και κάτοχος “όπλων μαζικής καταστροφής” που απειλούσαν τον “πολιτισμένο κόσμο”. 

Κυβερνήσεις, ΜΜΕ και πολιτικοί άστραφταν και βροντούσαν ενάντια στον “ισλαμοφασισμό”, που τροφοδοτεί την “τρομοκρατία”. Ο πόλεμος του Μπους και των συμμάχων του ντυνόταν το μανδύα της “απελευθέρωσης των γυναικών απο τη θεοκρατία”, της δημοκρατίας και των δικαιωμάτων ενάντια σε δικτάτορες. 

Υπήρχαν απόψεις μέσα στο κίνημα που αναπτυσσόταν, οι οποίες δεν έδιναν προτεραιότητα στην πάλη ενάντια στον ιμπεριαλιστικό πόλεμο. Κόμματα και κινήσεις και στην Ελλάδα και σε άλλες χώρες υπέκυπταν στις πιέσεις της αντι-ισλαμικής υστερίας, καταδικάζοντας τόσο τον πόλεμο όσο και την “ισλαμική τρομοκρατία”. Τις πρακτικές συνέπειες τις είχαμε δει στα τέλη του Σεπτέμβρη του 2001, στο πρώτο συλλαλητήριο ενάντια στους βομβαρδισμούς στο Αφγανιστάν. Τα μπλοκ του Συνασπισμού και του ΚΚΕ δεν βάδισαν καν προς την αμερικάνικη πρεσβεία. Ο ΣΥΝ κρατώντας ίσες αποστάσεις καλούσε συναυλία στο Σύνταγμα ενάντια στον “πόλεμο και την τρομοκρατία”. Το ΚΚΕ που συμμετείχε στη διαδήλωση που ξεκίνησε από τα Προπύλαια, αποφάσισε να μην συνεχίσει μέχρι την αμερικάνικη πρεσβεία από σεβασμό στο πένθος.

Οι παραπάνω απόψεις διασταυρώνονταν με άλλες που υποστήριζαν ότι η “παγκοσμιοποίηση” και ο νεοφιλελευθερισμός δεν έχουν οργανική σχέση με τους ιμπεριαλιστικούς ανταγωνισμούς και τους πολέμους. Οπως είχε πει ο Μπερνάρ Κασέν της κίνησης ΑΤΤΑC λίγες βδομάδες μετά το ΕΚΦ της Φλωρεντίας “είτε τα Β-52 βομβαρδίζουν είτε όχι, αυτό δεν θα επηρεάσει τη φτώχεια στη Βραζιλία ή την πείνα στην Αργεντινή”. 

Στην πραγματικότητα τέτοιες αντιλήψεις αντιμετώπιζαν το νέο κίνημα ως μέσο πίεσης στις κυβερνήσεις να υιοθετήσουν αντινεοφιλελεύθερα μέτρα και όχι ως την έκφραση της αμφισβήτησης του ίδιου του καπιταλισμού. Η αντιπαράθεση για το αν το κίνημα του Σιάτλ και της Γένοβα ήταν αντικαπιταλιστικό ή απλά αντινεοφιλελεύθερο ήταν αντιπαράθεση για την προοπτική του, η οποία συμπυκνωνόταν στο ζήτημα του πολέμου. 

Υπήρχαν δυνάμεις που έπαιξαν αποφασιστικό ρόλο ώστε το κίνημα να απαντήσει ξεκάθαρα και προς τ' αριστερά στο ζήτημα του πολέμου και το ΕΚΦ να πάρει τα ριζοσπαστικά χαρακτηριστικά που πήρε. Αυτή τη μάχη έδωσε το ΣΕΚ στην Ελλάδα, πρωτοστατώντας στην Πρωτοβουλία Γένοβα 2001, που έστειλε τη μεγαλύτερη διεθνή αντιπροσωπεία στην Φλωρεντία. Μερικές βδομάδες πριν το ΕΚΦ με πρωτοβουλία του ΣΕΚ είχε ιδρυθεί η Συμμαχία Σταματήστε τον Πόλεμο που θα έπαιζε ηγετικό ρόλο στο αντιπολεμικό κίνημα εκείνα τα χρόνια. 

Δρόμος

Στην Ιταλία αποφασιστικό ρόλο στο προσανατολισμό του ΕΚΦ έπαιξε η παρέμβαση του κόμματος της Κομμουνιστικής Επανίδρυσης. Στη διαδήλωση της 9 Νοέμβρη, τα “μπλοκ” του κόμματος οργανωμένα πίσω από τα μεγάλα κόκκινα πανό των περιφερειακών του οργανώσεων ήταν τόσο μαζικά που κυριολεκτικά “δεν έπεφτε καρφίτσα”. 

Αυτό το κόμμα που είχε προέλθει από την αριστερά του παλιού ΚΚ Ιταλίας, είχε κάνει μια ριζοσπαστική στροφή τα προηγούμενα χρόνια. Όταν ο Μπερλουσκόνι είχε εξαπολύσει τη δολοφονική καταστολή στη Γένοβα, ήταν τα μέλη και οι οργανώσεις της “Επανίδρυσης” που οργάνωσαν τη μαζική συμμετοχή στις αντικυβερνητικές διαδηλώσεις και στη συνέχεια πρωτοστάτησαν σε όλες τις μάχες των εργατών και της νεολαίας. 

Τόσο στην προετοιμασία του ΕΚΦ όσο και στη διάρκειά του οι αγωνιστές και οι αγωνίστριες της Κομμουνιστικής Επανίδρυσης ήταν στη πρώτη γραμμή ενάντια στον πόλεμο του Μπους “χωρίς ναι μεν αλλά...” όπως έλεγε ένα ιδιαίτερο δημοφιλές σύνθημα. 

Αυτή η στάση δυνάμωνε την Επανίδρυση. Σύντομα θα έφτανε τα 100 χιλιάδες μέλη, και το 6% στις εκλογές. Ήταν ένα κόμμα που γινόταν το πρότυπο για την Αριστερά σε όλη την Ευρώπη και για το εγχείρημα του ΣΥΡΙΖΑ στη συνέχεια στην Ελλάδα. 

Όμως, ήδη από το ΕΚΦ στη Φλωρεντία φανερώνονταν τα σημάδια των αδιεξόδων που οδήγησαν την Κομμουνιστική Επανίδρυση στην κρίση και τους μιμητές της στους συμβιβασμούς που ζούμε σήμερα. Επέμενε ότι στις συνθήκες του νεοφιλελευθερισμού δεν υπήρχε κανένας λόγος να διαλέξει ανάμεσα στον επαναστατικό και το μεταρρυθμιστικό δρόμο για την αλλαγή της κοινωνίας. Το δίλημμα “μεταρρύθμιση ή επανάσταση” ήταν σύμφωνα με την Επανίδρυση, ξεπερασμένο. 

Ο γραμματέας της, ο Φάουστο Μπερτινότι είχε πει “χαριτολογώντας” σε μια μεγάλη συζήτηση-αντιπαράθεση στο ΕΚΦ ότι στην Ιταλία και αλλού “οι επαναστάτες δεν κατάφεραν να κάνουν την επανάσταση και οι ρεφορμιστές απέτυχαν να φέρουν μεταρρυθμίσεις”. 

Όμως, όταν το εργατικό και το αντιπολεμικό κίνημα έφτασαν μπροστά σε νέα σταυροδρόμια τα επόμενα χρόνια, η Επανίδρυση επέλεξε το δρόμο του “ρεαλισμού” και του κοινοβουλευτικού δρόμου. “Αφού δεν καταφέραμε να ρίξουμε τον Μπερλουσκόνι στο δρόμο τότε η συμμετοχή σε μια κυβέρνηση της “κεντροαριστεράς” μπορεί να φέρει νίκες για το κίνημα” ήταν το επιχείρημα. Η Επανίδρυση μπήκε στην κυβέρνηση Πρόντι το 2005 και φορτώθηκε την εφαρμογή μιας πολιτικής λιτότητας και συμμετοχής σε ιμπεριαλιστικές επεμβάσεις. 

Το ΕΚΦ στη Φλωρεντία, ωστόσο, ήταν ένα γιγάντιο βήμα για την επανεμφάνιση του αντικαπιταλιστικού κινήματος. Για πρώτη φορά μετά από δεκαετίες, οι ιδέες της σύγκρουσης με το σύστημα που γεννάει και τη φτώχεια και τους πολέμους αγκάλιαζαν εκατομμύρια ανθρώπους. Στην Ελλάδα, εκείνες οι εμπειρίες έδωσαν την ώθηση για την ανάδειξη της αντικαπιταλιστικής αριστεράς με την ΕΝΑΝΤΙΑ αρχικά και την ΑΝΤΑΡΣΥΑ στη συνέχεια.