Στη σκιά του Ναζισμού
Ο Στέφαν Τσβάιχ κυνηγήθηκε από τους Ναζί με μοναδική κατηγορία ότι είχε γεννηθεί Εβραίος. Συνελήφθη και απομονώθηκε. Η απόμονωση ως εργαλείο αποδυνάμωσης της ανθρώπινης αντοχής και αξιοπρέπειας. Εκεί λοιπόν στην απομόνωση έπεσε στα χέρια του ένα βιβλίο που περιείχε 150 σκακιστικές παρτίδες μεγάλων σκακιστών. Έμαθε τέλεια όλες τις παρτίδες σπάζοντας με αυτό τον τρόπο την τρέλα της απομόνωσης. Με βάση αυτή την τραυματική εμπειρία ο Στέφαν Τσβάιχ έγραψε μια νουβέλα, την ταχυδρόμησε στον εκδότη του και στη συνέχεια αυτοκτόνησε μαζί με τη δεύτερη συζυγό του, στις 23 Φλεβάρη του 1942, την ώρα δηλαδή που ο γερμανικός στρατός φαινόταν να κυριαρχεί στην Ευρώπη βυθίζοντάς την στην μακριά νύχτα της ναζιστικής κόλασης.
Η υπόθεση εκτυλίσσεται πάνω σε ένα πλοίο που ταξιδεύει από τη Νέα Υόρκη στο Μπουένος Άιρες. Πάνω στο πλοίο βρίσκεται ο παγκόσμιος πρωταθλητής στο σκάκι Μίρκο Τσέντοβιτς. Πρόκειται για ένα άνθρωπο αγράμματο, απόμακρο, σκοτεινό, λιγομίλητο, ψυχρό σαν άγαλμα, που όμως γνωρίζει άριστα να παίζει σκάκι. Ο Τσέντοβιτς είναι στην πραγματικότητα μια ψυχρή υπολογιστική μηχανή, ένας λογικός υπολογιστής, που του είναι αδύνατο να δει τη σκακιέρα in abstracto (αφηρημένα).
Αυτός ο ψυχρός εκτελεστής θα κληθεί να αντιμετωπίσει τον κύριο Μπραντ, ο οποίος βρίσκεται στον αντίποδα του παγκόσμιου πρωταθλητή. Πρόκειται για τον άνθρωπο που έμαθε το σκάκι στην προσπάθεια του να αμυνθεί στην τρέλα της απομόνωσης, που του είχαν επιβάλλει οι εθνικοσοσιαλιστές του Χίτλερ, αμέσως μετά τη συλλήψή του. Πρόκειται για τον άνθρωπο που στην απεραντοσύνη της φαντασίας του έχει όλες τις θέσεις και τις κινήσεις που έμαθε στο σκάκι των 32 πιονιών και των 64 τετραγώνων. Πρόκειται για τον άνθρωπο που σφυρηλάτησε την άμυνά του απέναντι στους ανακριτές του χρησιμοποιώντας τις 150 παρτίδες σκακιού, που βρήκε τυχαία σε ένα βιβλίο.
Ο ψυχρός, ο γυάλινος εκτελεστής απέναντι στο συναισθηματικό κύριο Μπραντ. Η ψυχρή μηχανή αντιμέτωπη με τη φαντασία και τη γεμάτη αισθήματα ψυχή. Ο συμβολισμός είναι ολοφάνερος. Ο Χίτλερ και οι Ναζί απέναντι στους λαούς της Ευρώπης, που αντιτάσσουν τη ψυχή στις σιδερόφρακτες στρατιές της Βέρμαχτ. Μήπως όμως δεν θα μπορούσαμε να κάνουμε και την ίδια αναγωγή σήμερα; Ο καπιταλισμός στη θέση του ψυχρού εκτελεστή που δεν βλέπει παρά μόνο κέρδη. Από την άλλη οι εργάτες, οι αγρότες, η άνεργη νεολαία που αγωνίζονται να σπάσουν αυτή την καταστροφική μηχανή του ανταγωνισμού και του κέρδους.
Το συγκεκριμένο έργο έχει βέβαια και την συναισθηματική ένταση και τη σύγκρουση που δημιουργείται σε έναν άνθρωπο που χρησιμοποιεί το σκάκι για να αποφύγει την τρέλα της απομόνωσης. Επίσης, η ατμόσφαιρα που δημιουργεί ένα πνευματικό παιχνίδι σαν το σκάκι πάνω σε ένα επιβατικό πλοίο μεσούσης της δεύτερης ανθρωποσφαγής του 20ου αιώνα. Τα στοιχεία αυτά τα αφήνω στο θεατή να τα ανακαλύψει. Στην παράσταση, που την σκηνοθεσία υπογράφει ο Γιάννης Γιούλης με βοηθό την Ελένη Καταλιακού και σκακιστικό σύμβουλο τον Ελισσαίο Βλάχο, παίζουν οι: Γιάννης Γιούλης, Διονύσης Θεοδώσης, Δημήτρης Κοντοδήμος, Πάτροκλος Λεβαδίτης, Δήμητρα Παπαδημητρίου, Αγγελική Τσαπάρα, Γιώργος Φώσκολος.
Info: Κάθε Πέμπτη στον Πολυχώρο «Αλεξάνδρεια» (Σπάρτης 14, Πλατεία Αμερικής)