Όταν το 1968 εκδόθηκε για πρώτη φορά ο Μάγος του Αρχιπελάγους, το πρώτο από τα 6 βιβλία που αποτέλεσαν το Έπος της Γαιοθάλασσας, ούτε η ίδια η Ούρσουλα Λε Γκεν, η αμερικανίδα συγγραφέας που πέθανε στις 22 Γενάρη σε ηλικία 88 ετών, δεν μπορούσε να φανταστεί τον τεράστιο αντίκτυπο που θα είχε για ολόκληρο το είδος της Επιστημονικής Φαντασίας (ΕΦ).
Γεννημένη το 1928 στο Μπέρκλεϋ της Καλιφόρνια, η Ούρσουλα Κρέμπερ, (αργότερα έγινε γνωστή με το όνομα του Γάλλου συζύγου της Τσαρλς Λε Γκεν, ιστορικού στο Πανεπιστήμιο του Πόρτλαντ) από τα εφηβικά της ακόμα χρόνια ξεκίνησε να γράφει τις πρώτες της νουβέλες σε μια περίοδο που η ΕΦ κυριαρχούνταν ακόμα από την προπολεμική προσέγγιση ότι η ανώτερη τεχνολογία ήταν πάντα δείκτης μιας ανώτερης κουλτούρας. Η “παλιά” ΕΦ έβλεπε την τεχνολογική έκρηξη μόνο ως προς την δυνατότητα δημιουργίας καινούριων αγαθών και όχι για την αλλαγή των ίδιων των κοινωνικών σχέσεων στις οποίες πατάει.
Χρειάστηκε να έρθει η γενιά της δεκαετίας του ‘60 που ζώντας την μεταπολεμική τεχνολογική και επιστημονική έκρηξη και τις κοινωνικές εξελίξεις που αυτή προκάλεσε, έθεσε έναν διαφορετικό τρόπο κατανόησης των ανθρώπινων όντων που έβλεπε όχι μόνο την ανάπτυξη των επιστημών, αλλά και τις κοινωνικές αλλαγές που αυτή έφερνε μαζί της.
Η Λε Γκεν προχώρησε την κριτική τόσο για τις φυλετικές πολιτικές της χώρας της όσο και για τους ρόλους των φύλων, κάνοντας σκληρή κριτική στην ανδροκρατούμενη Επιστημονική Φαντασία φέρνοντας τη γυναίκα στο κέντρο της αφήγησής της, ανοίγοντας μέσα από αυτή ζητήματα σεξουαλικότητας και κοινωνικού φύλου.
Στο “Αριστερό χέρι του σκοταδιού” (1969), μια ιστορία για την επίσκεψη του απεσταλμένου ενός γαλαξιακού πολιτισμού σε έναν ανεξερεύνητο πλανήτη, αυτό που είναι κεντρικό δεν είναι η εξερεύνηση του διαστήματος, αλλά η ιδιαίτερη βιολογία των κατοίκων και του πολιτισμού που έχουν αναπτύξει, αναζητώντας το κοινωνικό φύλο και σε σύγκρουση με τους ρόλους των φύλων όπως τους γνωρίζουμε.
Εξερεύνηση
Στον “Αναρχικό των δύο κόσμων” (1974) η Ούρσουλα Λε Γκεν μπαίνει ακόμα περισσότερο στην εξερεύνηση της νέας κοινωνίας που ξεπηδάει από τις τεχνολογικές εξελίξεις. Σε δύο κατοικημένους κόσμους που περιστρέφονται γύρω από το ίδιο αστέρι, υπάρχουν διαφορετικά πολιτικά συστήματα. Στον πλούσιο σε πόρους πλανήτη Ουράς υπάρχουν δύο αντίθετες πολιτείες, που αντικατοπτρίζουν κάτι από την πραγματικότητα του Ψυχρού Πολέμου (περίοδο της συγγραφής του βιβλίου). Ο φτωχότερος πλανήτης των Anarres είναι αυτός που οι κάτοικοι ασκούν τον αναρχισμό.
Παρεμφερής είναι και η διήγηση της Λε Γκεν στο βιβλίο της “Η λέξη για τον κόσμο είναι δάσος” (1976). Πρόκειται για μια επίθεση στην αποικιοκρατία που γράφτηκε κατά τη διάρκεια του πολέμου του Βιετνάμ. Η Λε Γκεν είχε ήδη δείξει την αντίθεσή της στον πόλεμο ως μια από τους υπογράφοντες της αντιπολεμικής δήλωσης του 1968 στο περιοδικό Galaxy.
Αυτή είναι και η ουσία της γραφής της Λε Γκεν. Οι ιστορίες της εγείρουν τη δυνατότητα απελευθέρωσης. Η φαντασία δεν είναι κάτι που πρέπει να ντρέπεται κανείς αλλά αντιθέτως ένα μεγάλο πλεονέκτημα. Όπως τα μυθιστορήματα της Γαιοθάλασσας είναι ασυνήθιστα καθώς οι περισσότεροι από τους ανθρώπους της είναι μαύροι ή στον “Αναρχικό των δύο κόσμων” όπου ο μεγάλος επαναστάτης Όντο είναι γυναίκα, έτσι και σε όλα της τα γραπτά (μυθιστορήματα, διηγήματα, ποίηση, δοκίμια, κλπ) η Λε Γκεν διερευνά νέους κόσμους ελπίδας που μας ζητά να τους κατοικήσουμε. Όχι με όρους μιας εύκολης εκπλήρωσης των επιθυμιών μας, ούτε χωρίς πειρασμούς και αντιφάσεις, αλλά δραματοποιώντας τις ανθρώπινες αδυναμίες μέσα στις ιστορικές τους προκλήσεις.
Στην ομιλία της στα Εθνικά Βραβεία Βιβλίου το 2014, αποδεχόμενη βραβείο για το σύνολο του έργου της είχε τονίσει: “Δύσκολες στιγμές έρχονται. Θα χρειαστούμε συγγραφείς που μπορούν να θυμούνται την ελευθερία - ποιητές, οραματιστές - ρεαλιστές μιας μεγαλύτερης πραγματικότητας.
Τα βιβλία δεν είναι μόνο εμπορεύματα. Το κίνητρο κέρδους συχνά έρχεται σε αντίθεση με τους στόχους της τέχνης. Ζούμε στον καπιταλισμό, η δύναμή του φαίνεται αναπόφευκτη - αλλά έτσι ήταν και το θεϊκό δικαίωμα των βασιλιάδων. Οποιαδήποτε ανθρώπινη εξουσία μπορεί να βρει αντίσταση και να αλλάξει από τα ίδια τα ανθρώπινα όντα. Η αντίσταση και η αλλαγή αρχίζουν συχνά στην τέχνη. Πολύ συχνά στην τέχνη μας, την τέχνη των λέξεων”.