Οικονομία και Πολιτική
Ελληνοτουρκική κρίση: Επικίνδυνοι αντιδραστικοί ανταγωνισμοί

Οι ΑΟΖ στην ανατολική Μεσόγειο προκαλούν σκληρούς ανταγωνισμούς

Ο "εμβολισμός" του περιπολικού "090 Γαύδος" από τουρκική ακταιωρό στην περιοχή των Ιμίων ήταν στην πραγματικότητα μια σύγκρουση ανάμεσα σε δυο πολεμικά πλοία στη διάρκεια μιας "εικονικής ναυμαχίας". Ήταν αποτέλεσμα του ψυχροπολεμικού ανταγωνισμού ανάμεσα σε δυο αρπαχτικές άρχουσες τάξεις -την ελληνική και την τουρκική- που ερίζουν εδώ και δεκαετίες για τον έλεγχο της "γειτονιάς" μας. 

Δεν είναι η πρώτη φορά που οι στρατιωτικές μηχανές των δυο χωρών εμπλέκονται τα τελευταία χρόνια σε κάποια "εικονική" μάχη. Ούτε ήταν η σύγκρουση το πρώτο ατύχημα αυτού του είδους. Τον Μάη του 2006 δυο F16, το ένα τουρκικό και το άλλο ελληνικό, συγκρούστηκαν στη διάρκεια μιας "αναχαίτισης" πάνω από την Κάρπαθο και συνετρίβησαν. Δυο ακόμα αεροπλάνα, ένα ελληνικό Mirage και ένα τουρκικό F16 είχαν καταπέσει, στη διάρκεια "εικονικών καταδιώξεων" το 1992 και το 1996 πάνω από το Αιγαίο. Τρεις πιλότοι (δυο Έλληνες και ένας Τούρκος) χάθηκαν σε αυτές τις αντιπαραθέσεις. 

Η Ελλάδα ούτε ήταν (ούτε είναι) η "αμυνόμενη" σε όλα αυτά τα επεισόδια. Τα δελτία ειδήσεων μιλούν συνεχώς για παραβιάσεις του εναέριου χώρου μας από την τουρκική αεροπορία. "Εθνικός εναέριος χώρος" σύμφωνα με τη διεθνή πρακτική ονομάζεται η περιοχή πάνω από τα "χωρικά ύδατα" -τη ζώνη των 6 ναυτικών μιλίων που περιβάλει τις ακτές μιας χώρας. Η Ελλάδα, όμως, αυθαίρετα (επικαλούμενη ένα προεδρικό διάταγμα του 1931 που δεν είχε αμφισβητήσει τότε η Τουρκία) έχει επεκτείνει τον εναέριο χώρο της (χωρίς να επεκτείνει τα χωρικά ύδατα) στα 10 μίλια. Καμιά χώρα -με εξαίρεση την Κυπριακή Δημοκρατία- δεν έχει αναγνωρίσει αυτά τα επιπλέον 4 μίλια. Ούτε το ΝΑΤΟ δεν δέχεται, προφανώς, τον εναέριο χώρων των 10 μιλίων -οι ΝΑΤΟϊκές ασκήσεις γίνονται κανονικά και με την συμμετοχή της Ελλάδας και της Τουρκίας σε αυτή περιοχή. Το 99% των "τουρκικών παραβιάσεων" τις οποίες τρέχει να καταγγείλει κάθε φορά  η ελληνική διπλωματία αφορούν αυτή ακριβώς τη ζώνη.

Το επίκεντρο της ψυχροπολεμικής αντιπαράθεσης ανάμεσα στην Ελλάδα και την Τουρκία βρίσκεται σήμερα στην Ανατολική Μεσόγειο. Η Ελλάδα και πάλι δεν είναι η "αμυνόμενη": η συμμαχία Ελλάδας, Κυπριακής Δημοκρατίας, Ισραήλ και Αιγύπτου απειλεί να μετατρέψει σε κλειστή θάλασσα ολόκληρη την περιοχή που περικλείεται ανάμεσα στα παράλιά τους. Μια ματιά και μόνο στις ελληνικές (ανεπίσημες) προτάσεις για τη μοιρασιά της ΑΟΖ αρκεί για να καταλάβει κανείς όχι μόνο την επιθετικότητα αλλά και τον παραλογισμό της "δικής μας" μεριάς: χάρη στο Καστελόριζο, ένα σύμπλεγμα νησιών με 500 μόνιμους κατοίκους που βρίσκεται στο κέντρο περίπου της απόστασης ανάμεσα στην Ρόδο και την Κύπρο, η Τουρκία -μια χώρα με 80 εκατομμύρια κατοίκους- δικαιούται μόνο μια στενή λωρίδα θάλασσας. Όλη η υπόλοιπη ανατολική Μεσόγειος μοιράζεται ανάμεσα στο Ισραήλ, την Κύπρο, την Αίγυπτο και την Ελλάδα.

Ευκαιρία

Ούτε η Τουρκία είναι φυσικά απλά και μόνο αμυνόμενη. Ο Ταγίπ Ερντογάν αντιμετώπισε την επανάσταση στη Συρία σαν μια ευκαιρία για να επεκτείνει τον έλεγχο και την επιρροή του σε ολόκληρη τη Μέση Ανατολή. Η Τουρκία στήριξε (και στηρίζει με χρήματα, όπλα, πολεμοφόδια και πυρομαχικά) τις δικές της ένοπλες παραστρατιωτικές οργανώσεις που πολεμούσαν ενάντια στο καθεστώς του Άσαντ.  

Ο πόλεμος, όμως, δεν εξελίχθηκε έτσι όπως ήθελαν τα τουρκικά επιτελεία. Χάρη στην παρέμβαση του Ιράν, του Ιράκ, της Χεζμπολάχ του Λιβάνου και κύρια της Ρωσίας ο Άσαντ κατάφερε να παραμείνει στην εξουσία. Ακόμα χειρότερα για την Τουρκία, το YPG, οι κουρδικές στρατιωτικές δυνάμεις της Συρίας που πρόσκεινται στο εκτός νόμου PKK του φυλακισμένου Αμπτουλάχ Οτσαλάν ελέγχουν αυτή τη στιγμή ολόκληρη σχεδόν τη λωρίδα γης που συνορεύει με την Τουρκία. Τον Γενάρη ο τουρκικός στρατός επιτέθηκε στο Αφρίν -έναν απομονωμένο κουρδικό θύλακα στην βορειοδυτική Συρία ο οποίος ελεγχόταν μέχρι πριν από λίγο από τους Ρώσους. Ο Μεβλούτ Τσαβούσογλου, ο υπουργός Εξωτερικών του Ερντογάν, έστειλε "προειδοποίηση" στο επιτελείο του Άσαντ να μην προσπαθήσει να προστατέψει το YPG "γιατί τότε κανένας και τίποτα δεν θα σταματήσει τους Τούρκους στρατιώτες. Αυτό ισχύει για το Αφρίν, για την Μανμπίτς και για τις ανατολικές περιοχές του Ευφράτη". 

Η εξέλιξη του πολέμου στη Συρία και η υποστήριξη των Κούρδων από τις ΗΠΑ έχει διαταράξει τις σχέσεις ανάμεσα στην Τουρκία και τις ΗΠΑ. Την περασμένη εβδομάδα ο Ρεξ Τίλερσον, ο υπουργός Εξωτερικών του Τραμπ συναντήθηκε με τον Ερντογάν και τον Τσαβούσογλου στην Άγκυρα. Το τι ειπώθηκε κανένας δεν το ξέρει -ούτε στον διερμηνέα δεν επέτρεψαν να είναι παρών (τη μετάφραση από τα Αγγλικά στα Τουρκικά έκανε ο Τσαβούσογλου) στη συνάντηση. Αυτό που είναι βέβαιο, όμως, είναι ότι ο πόλεμος δεν έχει τελειώσει ακόμα στη Συρία. 

Και οι Κούρδοι δεν είναι ο μοναδικός πονοκέφαλος του Ερντογάν. Πριν από δεκαπέντε ημέρες το Ισραήλ βομβάρδισε μια ιρανική βάση μη επανδρωμένων αεροσκαφών στη νότια Συρία. Σε αντίποινα η αεροπορία του Άσαντ κατέρριψε ένα ισραηλινό μαχητικό αεροπλάνο. Ο "εχθρός" της Τουρκίας και του Ισραήλ μπορεί να είναι κοινός -η συμμαχία Άσαντ, Ιράν, Ιράκ, Ρωσίας. Αλλά αυτό καθόλου δεν σημαίνει ότι είναι και οι στόχοι κοινοί. Οι σχέσεις, άλλωστε, ανάμεσα στις δυο χώρες είναι εδώ και πολλά χρόνια "πολύ κακές". Και το Ισραήλ είναι, με διαφορά, ο σημαντικότερος σύμμαχος των ΗΠΑ στην περιοχή της Μέσης Ανατολής.

Δυσκολίες

Η ελληνική διπλωματία τρέχει να αξιοποιήσει τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει η άλλη πλευρά. Η κυβέρνηση του Τσίπρα (που κάποτε, όχι και τόσο παλιά, διαδήλωνε ενάντια στις "βάσεις του θανάτου") έχει προτείνει, στα πλαίσια του νέου αμυντικού δόγματος με τις ΗΠΑ, τη δημιουργία μιας νέας αμερικανικής στρατιωτικής βάσης στην Κάρπαθο, που θα "ανταγωνίζεται" το τουρκικό Ιντσιρλίκ. Το αποτέλεσμα είναι η ένταση που ζούμε αυτές τις μέρες -όχι μόνο στα Ίμια, την Ανατολική Μεσόγειο και το Αιγαίο αλλά και στην Κύπρο, με την αντιπαράθεση γύρω από τις απόπειρες γεώτρησης στα “θαλάσσια οικόπεδα” που έχουν παραχωρηθεί στην ιταλική ENI και στη γαλλική Total.

Η Αριστερά και το εργατικό κίνημα στις δυο όχθες του Αιγαίου πρέπει να ξεσηκωθούν ενάντια στην κλιμάκωση των πολεμικών εντάσεων. Γιατί είναι βέβαιο ότι καμιά από τις δυο άρχουσες τάξεις δεν έχει "όριο" στο τι είναι ικανή να κάνει. Και οι λαοί έχουν πληρώσει στο παρελθόν πολύ άγρια τους μεγαλοϊδεατισμούς των ηγετών τους.

Αυτή που μπορεί να σταματήσει την τουρκική επιθετικότητα είναι η εργατική τάξη και η αριστερά στην Τουρκία -όχι η ελληνική διπλωματία αγκαλιά με το ΝΑΤΟ, την Ευρωπαϊκή Ένωση, τις ιταλικές εταιρείες εξόρυξης, τον Νετανιάχου και τον Τραμπ. Το κίνημα στην Ελλάδα, πρέπει να αντιπαρατεθεί και να ακυρώσει τα σχέδια του Καμμένου και του Κοτζιά και όχι να συνταχθεί πίσω τους, με το πρόσχημα της πάλης ενάντια στο "νέο Σουλτάνο".


Το “μακρύ χέρι των ΗΠΑ”;

"Η Τουρκία είναι το μακρύ χέρι των ΗΠΑ" υποστηρίζει η πατριωτική αριστερά επιχειρώντας να δώσει στον αντιτουρκισμό “αντιμπεριαλιστική” χροιά. Ούτε στο παρελθόν, ούτε πολύ περισσότερο σήμερα δεν είναι αλήθεια αυτή η ερμηνεία. 

Η Ελλάδα και η Τουρκία εντάχθηκαν μαζί το 1952 στο ΝΑΤΟ. Παρά την τεράστια διαφορά ανάμεσα στις δυο χώρες σε έκταση και σε πληθυσμό, η αμερικανική στρατιωτική βοήθεια στην περίοδο του Ψυχρού Πολέμου ακολουθούσε το "δόγμα 7 προς 10" -για κάθε 1 εκατομμύριο που πήγαινε στην Τουρκία, έπαιρνε η Ελλάδα 700 χιλιάδες. Χτίστηκαν δυο τρομερές πολεμικές μηχανές. Η Ελλάδα εξακολουθεί να βρίσκεται στις πρώτες θέσεις του ΝΑΤΟ με κριτήριο το ποσοστό του ΑΕΠ που πηγαίνει σε πολεμικές δαπάνες.

Αλλά εκτός από τους συσχετισμούς σε αεροπλάνα και φρεγάτες, υπάρχουν και οι συμμαχίες. Σήμερα οι σχέσεις ΗΠΑ-Τουρκίας βρίσκονται σε κρίση, ενώ η ελληνική κυβέρνηση έχει γίνει απαραίτητος κρίκος στην αλυσίδα των συμμαχιών της Δύσης με το Ισραήλ και το καθεστώς Σίσι στην Αίγυπτο. Και το Ισραήλ δεν είναι απλά και μόνο το μακρύ χέρι της Αμερικής: το Ισραήλ ιδρύθηκε το 1948 σε εδάφη κλεμμένα από τους Παλαιστίνιους με την αποστολή να γίνει το μαντρόσκυλο των ιμπεριαλιστών στην περιοχή με τα σημαντικότερα κοιτάσματα υδρογονανθράκων στον πλανήτη. Και έγινε. Στους σημερινούς ανταγωνισμούς για τον έλεγχο της Ανατολικής Μεσογείου (και της Μέσης Ανατολής), ο ελληνικός και ο τουρκικός καπιταλισμός κάνουν αγώνα δρόμου για το ποιος είναι το πιο σίγουρο “μακρύ χέρι”.