Δεν ξέρω πόσες φορές έχω πει στη ζωή μου ότι οι εργάτες αλλάζουν μέσα από την εμπειρία του αγώνα. Δεν το έλεγα μόνο επειδή το είχα διαβάσει στον Μαρξ. Καλύπτοντας τη μεγάλη απεργία των ανθρακωρύχων το 1984-5 για την εφημερίδα Socialist Worker του Λονδίνου, είδα πώς οι άνδρες και οι γυναίκες των κοινοτήτων των ορυχείων μεταμορφώθηκαν μέσα από εκείνο το μακρύ και δύσκολο αγώνα. Όμως οι απεργίες των πανεπιστημιακών που μόλις τελείωσαν -προς το παρόν τουλάχιστον- μου επέτρεψαν να βιώσω κάτι παρόμοιο, παίρνοντας μέρος αυτή τη φορά.

Ήταν απεργίες στα “παλιά” πανεπιστήμια που υπήρχαν ήδη πριν από το 1992, επειδή δέχεται επίθεση το ασφαλιστικό τους ταμείο. Ήταν λοιπόν ένας αγώνας μέσα στα παλαιότερα και πιο συντηρητικά ιδρύματα ανώτατης εκπαίδευσης, όπως η Οξφόρδη, το Κέμπριτζ και το Κινγκς Κόλετζ του Λονδίνου όπου διδάσκω κι εγώ.

Το συνδικάτο μας, η UCU, υπάρχει εδώ και λίγο παραπάνω από μια δεκαετία. Τα τελευταία χρόνια υπήρξε ελάχιστα αποτελεσματικό στη μάχη για την υπεράσπιση των θέσεων εργασίας και των μισθών στην ανώτατη εκπαίδευση. Άφησε να διαλύσουν το παλιό μας ταμείο.

Όμως η απεργία εμφύσησε νέα ζωή στα τοπικά σωματεία της UCU που έπνεαν τα λοίσθια. Οι απεργιακές φρουρές στο παρελθόν ήταν μικρές και ρουτινιάρικες ιστορίες. Αυτή τη φορά είναι τεράστιες και συνήθως με τους νέους, ή πιο συχνά νέες εκπαιδευτικούς στην πρώτη γραμμή. Και είναι και ωραίες εμπειρίες, με ανάγνωση ποίησης, τραγούδια και αντιμαθήματα επί παντός επιστητού.

Η απεργία μετατράπηκε σε μια γενικευμένη εξέγερση ενάντια στο νεοφιλελεύθερο μετασχηματισμό των πανεπιστημίων που εξελίσσεται τις τελευταίες δεκαετίες. Οι διοικήσεις, που δίνουν στους εαυτούς τους απίστευτα φουσκωμένους μισθούς και αντιμετωπίζουν τα πανεπιστήμια σαν επιχειρήσεις χωρίς καμιά αναφορά ούτε στους εργαζόμενους ούτε στους φοιτητές, αναγκάστηκαν να περάσουν στην άμυνα.

Γι’αυτό και όταν οι διαπραγματευτές του συνδικάτου συμφώνησαν ανόητα σε έναν εντελώς λάθος συμβιβασμό με τα αφεντικά των πανεπιστημίων την περασμένη βδομάδα, τους ήρθε σοκ.

Στο παρελθόν, τις κακές συμφωνίες μάς τις περνούσαν με την αμφίβολη συναίνεση μιας βάσης παθητικής και αποθαρρυμένης.

Όμως αυτή η συμφωνία προέκυψε μετά από τρεις βδομάδες απεργιών και στην αρχή μιας ακόμη απεργιακής βδομάδας με μια όλο και μεγαλύτερη βάση που ήταν ενεργή και με αυτοπεποίθηση. Μπορούσαμε να συζητήσουμε για τη συμφωνία στις απεργιακές φρουρές και στα κοινωνικά μέσα. Αποτέλεσμα ήταν ότι η συμφωνία σαρώθηκε μέσα από ένα κύμα θυμού, χωρίς να τη στηρίξει ούτε ένας σύλλογος.

Ήταν μια ανταρσία από τα κάτω. Για να βρούμε ανάλογα φαινόμενα πρέπει να γυρίσουμε πίσω στη δεκαετία του ‘60 και του ‘70 όταν ισχυρές και θαρρετές οργανώσεις συνδικαλιστών βάσης στα ορυχεία, τον τομέα του αυτοκινήτου και τη βιομηχανία δεν φοβούνταν να τα βάλουν με τους επαγγελματίες γραφειοκράτες των συνδικάτων.

Μεγάλο μέρος εκείνης της βιομηχανίας καταστράφηκε στις δεκαετίες του ‘80 και του ‘90. Όμως τα πανεπιστήμια υπήρξαν ένας τομέας σε επέκταση, χάρη στα υπέρογκα δίδακτρα και την είσοδο φοιτητών από όλο τον κόσμο. Η αγωνιστικότητα είναι εν μέρει προϊόν της φτηνής επέκτασης, πάνω στις πλάτες ενός εκπαιδευτικού προσωπικού που δουλεύει ατέλειωτες ώρες και συχνά σε συνθήκες επισφάλειας.

Ο επίσημος μηχανισμός της UCU είναι σχετικά αδύναμος και άπειρος συγκρινόμενος με τους γραφειοκρατικούς μονόλιθους όπως είναι το Unison και το Unite. Ενώ ταυτόχρονα δυσκολεύεται να αντιμετωπίσει μια βάση που αυξήθηκε γρήγορα χάρη στις απεργίες, απέκτησε μεγαλύτερη συμμετοχή και έγινε πολύ πιο ενεργή.

Όμως, βγαίνουν διδάγματα και για άλλα συνδικάτα. Ένα βασικό είναι, τί διαφορά κάνει όταν οι απεργίες κλείνουν ολόκληρο το χώρο - και οι απεργίες της UCU πλησίασαν πολύ σε κάτι τέτοιο. Έτσι δίνεται χρόνος στους απεργούς να οργανώσουν, να αποκτήσουν αυτοπεποίθηση και να οικοδομήσουν δεσμούς μεταξύ τους και με άλλους εργάτες.

Μπροστά μας βρίσκονται μεγάλες προκλήσεις. Η απόρριψη της συμφωνίας έχει δημιουργήσει, τουλάχιστον προς το παρόν, ένα κενό, όμως και η εργοδοσία και η συνδικαλιστική ηγεσία θα αρχίσουν γρήγορα τους ελιγμούς. Αυτός ο γύρος απεργιών έχει τελειώσει και πιθανώς θα υπάρξει ένα κενό ενός μήνα με τις διακοπές του Πάσχα πριν ξεκινήσει ο επόμενος γύρος 14 ημερών δράσης. 

Θα πρόκειται για μια κλιμάκωση της σύγκρουσης μιας και θα μπουν στο στόχαστρο οι εξετάσεις και άλλες μορφές αξιολόγησης που κορυφώνονται στο τελευταίο τρίμηνο. Η διοίκηση ίσως αρχίσει να χρησιμοποιεί πιο βρόμικες τακτικές. Αλλά, μέσα στις ερχόμενες βδομάδες, ίσως υπάρξουν και προσπάθειες να μαγειρέψουν και να μας φορέσουν άλλη μια κακή συμφωνία.

Η ενεργοποιημένη βάση πρέπει να παραμείνει σε εγρήγορση, οργανωμένη και αποφασισμένη να αποτρέψει οτιδήποτε τέτοιο και να συνεχίσει τις απεργίες μέχρι ένα πετυχημένο αποτέλεσμα. Αλλά και οι παλιότεροι αγωνιστές θα δοκιμαστούν για την ικανότητά τους να ανταποκριθούν σε κάτι που είναι από πολλές απόψεις ένα καινούργιο συνδικάτο.