Ο καλύτερος τρόπος για να ξεκινήσουμε τη συζήτηση για την πάλη των γυναικών ενάντια στην καταπίεση είναι με τις μάχες που δίνουν οι γυναίκες σήμερα ανά την υφήλιο. Στην επέτειο των 200 χρόνων από τη γέννηση του Μαρξ και των 50 χρόνων από το Μάη του '68, είναι μια πραγματικά εντυπωσιακή εικόνα. Ποτέ δεν την είχαμε με τέτοια ένταση, μέσα σε τόσο μικρό χρονικό διάστημα, σε όλα τα σημεία του πλανήτη.
Αυτό το μήνα στην Ιαπωνία οι δημοσιογραφίνες κατέβασαν τα μολύβια κάτω. Ο λόγος ήταν ο άγραφος νόμος των αφεντικών που έλεγε πως όταν παίρνετε συνεντεύξεις από επισήμους πρέπει να είστε διατεθειμένες να αποδεχτείτε ότι θα σας βάλουν χέρι, θα σας πιάσουν το στήθος, θα σας πουν και μια κουβέντα παραπάνω. Η γροθιά μιας δημοσιογράφου σε μεγαλοστέλεχος του υπουργείου Οικονομικών μετά από σεξουαλική παρενόχληση κινητοποίησε το σωματείο και όλες τις δημοσιογράφους. Κι έτσι για πρώτη φορά αποκαλύπτεται ότι στη χώρα του ανατέλλοντος ηλίου το ένα τρίτο των γυναικών περνάνε από τέτοιες καταστάσεις στη δουλειά τους. Και η απάντηση είναι μαζικές διαδηλώσεις εργαζόμενων γυναικών και φοιτητριών.
Την ίδια στιγμή στην Ιρλανδία γίνεται το δημοψήφισμα για το δικαίωμα στην έκτρωση. Είναι φοβερό ότι οι γυναίκες, που είναι πάνω από το μισό της εργατικής τάξης, που δουλεύουν οχτάωρα και δωδεκάωρα στις χειρότερες συνθήκες εκμετάλλευσης, δεν έχουν ταυτόχρονα το δικαίωμα να καθορίζουν τη σεξουαλική τους σχέση, την ικανοποίηση και απόλαυσή τους, εκτός αν αποδεχτούν ότι θα γίνουν μάνες. Είναι φοβερό στον 21ο αιώνα, μετά από σειρά εξεγέρσεων και επαναστάσεων, να τολμά μια κυρίαρχη τάξη με στήριγμα την εκκλησία, το κράτος και τις κυβερνήσεις, να βάζει τέτοιους όρους, ότι μια γυναίκα που δε θέλει να γίνει μάνα, ή θα πεθάνει ή θα ταξιδέψει σε άλλη χώρα για να κάνει έκτρωση.
Το θέμα των εκτρώσεων έχει έρθει στην επιφάνεια παντού. Στην Πολωνία πέρσι έγινε γενική απεργία με κέντρο ότι το σώμα μας μάς ανήκει. Τα συνθήματα του '68 επιστρέφουν γιατί όλα όσα κατακτήθηκαν τότε, αμφισβητούνται ξανά. Στην Ισπανία στις 8 Μάρτη έγινε απεργία γυναικών. Στις ΗΠΑ, ιατρικά περιοδικά καταγράφουν ότι το 2,8% των γυναικών στις ηλικίες ανάμεσα στα 25 και τα 37 κινδυνεύει να πεθάνει σαράντα μέρες μετά τη γέννα λόγω έλλειψης πρόνοιας. Με δύο επιπλέον στοιχεία, ότι αυτό αφορά τις φτωχές γυναίκες και ότι το ποσοστό ανεβαίνει συνεχώς. Την ίδια ώρα ο Τραμπ αναγγέλλει ότι οι νέες περικοπές δεν θα περιοριστούν στο δημόσιο αλλά θα αφορούν και τις ιδιωτικές κλινικές.
Κι εδώ ισχύουν τα ίδια. Τα ΜΜΕ, το ΙΚΑ και άλλοι φορείς παραδέχονται ότι στην ΕΕ η ανισότητα μεταξύ αντρών και γυναικών σε όλα τα επίπεδα -μισθών, ανέλιξης, συνθηκών δουλειάς, πρόσβασης σε υγεία και παιδεία- είναι γύρω στο 40% και στην Ελλάδα φτάνει στο 50%. Οι γυναίκες παίρνουν 230 ευρώ λιγότερα από τους άντρες και δίνουν κατά μέσο όρο 26 ώρες τη βδομάδα στις δουλειές του σπιτιού, επιπλέον της εργασίας τους. Να πώς διαμορφώνεται η ζωή των εργαζόμενων γυναικών.
Σε αυτές τις στιγμές, η απάντηση είναι καταιγιστική, είναι μαζική και παγκόσμια. Η δύναμη για να βγαίνουν αυτές οι εικόνες είναι η αντίσταση σε όλες τις χώρες, το κίνημα που έχει μεγαλώσει παντού. Θυμίζει τις δεκαετίες του '60 και του '70. Τότε που το γυναικείο κίνημα, βγαίνοντας ορμητικά ως κομμάτι του εργατικού κινήματος, διεκδικεί και κερδίζει μια σειρά κατακτήσεις. Τι να πρωτοθυμηθούμε για την Ελλάδα; Την ίση αμοιβή για ίση εργασία; Την έκτρωση; Το ΠΑΣΟΚ αναγκάζεται να νομοθετήσει την ισότητα των μισθών και λίγο αργότερα την ελεύθερη και δωρεάν έκτρωση δεμένη με το ΕΣΥ που φτιαχνόταν τότε. Τους 24ωρους παιδικούς σταθμούς; Ήταν μια μεγάλη μάχη που μπορεί να μην πέτυχε την 24ωρη βάση αλλά κέρδισε τη δημιουργία παιδικών σταθμών σε όλες τις γειτονιές.
Το ίδιο στους εργατικούς χώρους. Τα σωματεία είχαν κερδίσει παιδικούς σταθμούς σε μεγάλους κλάδους, στον ΟΤΕ, τις τράπεζες. Η ΓΣΕΕ τότε είχε μεγάλο τμήμα γυναικών που τα συντόνιζε και τα οργάνωνε όλα αυτά. Οι τραπεζοϋπάλληλοι το ίδιο, με συνέδρια κάθε χρόνο. Ήταν το δυνατό εργατικό κίνημα που τα καθόριζε.
Αυτές τις κατακτήσεις χτυπάνε σήμερα. Τα ασφαλιστικά ταμεία που τώρα διαλύονται στήριζαν μεγάλους παιδικούς σταθμούς. Γι' αυτό λέμε ότι οι οικονομικές επιθέσεις έχουν αντίκτυπο στις γυναίκες. Και το ντύνουν ιδεολογικά. Οι εφημερίδες και τα κανάλια έχουν οργιάσει αυτές τις μέρες με τις νέες κοπέλες που δεν μπορούσαν να κρατήσουν τα παιδιά τους. Είναι δική τους η ευθύνη, μας λένε. Θέλουν να γυρίσουν τα πράγματα πίσω, επαναφέροντας το πατρίς-θρησκεία-οικογένεια. Και αυτά σε περίοδο ΣΥΡΙΖΑ.
Αυτή η εικόνα ανοίγει τη συζήτηση. Πώς γίνεται να κατακτάμε πράγματα και μετά να μας τα ξαναπαίρνουν πίσω; Ποια είναι η εξήγηση; Για να απαντήσουμε, χρειάζεται να γυρίσουμε στην ανάλυση του Μαρξ για το πού οφείλεται η καταπίεση των γυναικών. Να γυρίσουμε στο τι σημαίνει ο καπιταλισμός και η εκμετάλλευση της εργατικής τάξης. Ο καπιταλισμός για να εξασφαλίζει την εκμετάλλευση της εργατικής τάξης, έχει ανάγκη και την αναπαραγωγή αυτής της τάξης. Όχι τη συλλογική αναπαραγωγή αλλά την εξατομικοποιημένη, με υπεύθυνη την οικογένεια και μέσα εκεί με κεντρικό το ρόλο των γυναικών. Αυτή είναι η αιτία της καταπίεσης.
Είναι σημαντικό να το αναδείξουμε γιατί οι γυναίκες σήμερα αισθάνονται εξαγριωμένες με την κατάσταση της ζωής τους στη δουλειά, στο πανεπιστήμιο, στη γειτονιά, στο σπίτι. Και είναι πολύ εύκολο να ψάχνει κανείς τις αιτίες σε προσωπική βάση και σε ατομικές ευθύνες, καταλήγοντας ότι τα πράγματα έχουν πισωγυρίσει, η συνείδηση έχει πέσει, ο κόσμος αδιαφορεί και άρα το μόνο που μένει είναι η ατομική αντίδραση. Δεν πρέπει να αφήσουμε το κίνημα και τη δυναμική του να χαθεί. Χρειάζεται να πάμε στις αιτίες με τις οποίες πρέπει να συγκρουστούμε. Και η αιτία την περίοδο του καπιταλισμού είναι η εκμετάλλευση της εργατικής τάξης.
Ο Ένγκελς γυρίζει λίγο πιο πίσω στην ιστορία, από τις πρωτόγονες κοινωνίες στις ταξικές, για να δείξει ότι οι ταξικές κοινωνίες γεννούν την καταπίεση των γυναικών. Και ότι ανάλογα με τη μορφή της κάθε ταξικής κοινωνίας, ανάλογη μορφή παίρνει και η οικογένεια. Ο ρόλος των γυναικών μέσα σε αυτές είναι να εξασφαλίζουν κάθε φορά την αναπαραγωγή, τόσο της κυρίαρχης όσο και της εκμεταλλευόμενης τάξης.
Υπάρχει μια περίοδος του μεσαίωνα που έχει πολύ μπερδευτεί. Είναι η περίοδος που καίγανε τις «μάγισσες». Έχει ανοίξει συζήτηση τι περίοδος ήταν αυτή. Ήταν εξαίρεση στον κανόνα; Ποιες ήταν οι «μάγισσες» το 16ο-17ο αιώνα; Στην πραγματικότητα ήταν οι μαμές, αυτές που ξεγεννούσαν και έκαναν εκτρώσεις στις γυναίκες των φτωχών αγροτικών στρωμάτων χωρίς καμιά ιατροφαρμακευτική περίθαλψη. Αυτό για την κυρίαρχη τάξη και την εκκλησία τότε ήταν τεράστιο αμάρτημα. Γιατί ασχολιόταν με το σώμα των γυναικών, ιδιαίτερα των φτωχών, σε μια περίοδο αγροτικών εξεγέρσεων που οι γυναίκες έπαιζαν ρόλο. Η αντίδρασή τους ήταν ότι πρέπει να τσακίσουμε αυτή την κατηγορία των γυναικών.
Ένα βιβλίο από το πανεπιστήμιο του Ρεθύμνου λέει ότι υπήρχαν και άντρες που χαρακτηρίζονταν ως «μάγοι», επειδή ήταν απείθαρχοι. Η μετάβαση από την φεουδαρχία στον καπιταλισμό, όταν οι πόλεις αναπτύσσονται και ζητάνε νέα εργατικά χέρια, δημιουργεί ανεξέλεγκτες συνθήκες. Η ύπαιθρος βράζει και η παλιά κυρίαρχη τάξη προσπαθεί να την ελέγξει. Και χρησιμοποιεί τα γνωστά: οι γυναίκες είναι μάγισσες, οι άντρες που δεν πειθαρχούν το ίδιο. Πολλοί άντρες άνοιγαν τότε, για παράδειγμα, τα ζητήματα της ομοφυλοφιλίας και γιατί αυτή είναι επιτρεπτή στους από πάνω και όχι στους από κάτω. Γι’ αυτό έχει τεράστια σημασία να γυρίζουμε στον Ένγκελς.
Το Μάη του ’68, όλα αυτά τα ζητήματα άνοιξαν, επειδή μπήκε η εργατική τάξη μπροστά και έδωσε σε όλες και όλους την αυτοπεποίθηση, έδωσε την αίσθηση του κινήματος, της δύναμης και της συλλογικότητας. Με τον ίδιο τρόπο που οργανώνουμε το εργατικό κίνημα σήμερα, οργανώνουμε και τη μάχη ενάντια στην καταπίεση. Στα συνδικάτα, στους εργατικούς χώρους, τις συλλογικότητες, σαν κομμάτι ενός συνολικότερου κινήματος που διεκδικεί την ισότητα και την απελευθέρωση. Με ποιο σκοπό; Όταν ξεκίνησε ο Μάης, η αναφορά στο 1917 και τη Ρώσικη Επανάσταση ήταν μιας μειοψηφίας αλλά υπήρχε. Να ξαναφέρουμε αυτή την εμπειρία.
Μπαίνουμε σε περίοδο δυναμικής αντίστασης από το εργατικό κίνημα, από τα κινήματα ενάντια στο ρατσισμό και τους φασίστες, ενάντια στην καταπίεση στους χώρους δουλειάς. Είναι μάχες δικές μας, είμαστε αλληλέγγυες και αλληλέγγυοι σε κάθε τέτοια μάχη, την οργανώνουμε μαζί με τις άλλες μάχες, ενάντια στα μνημόνια, ενάντια στην καταπίεση. Το σώμα μας μάς ανήκει, οι επιλογές μας είναι δικές μας σε όλα τα επίπεδα.
Αντισεξιστική διαδήλωση στην Ιαπωνία
Μια σειρά παραδείγματα σεξιστικής καταπίεσης και αγώνων των γυναικών για την ανατροπή τους, έφεραν οι δεκάδες τοποθετήσεις που έγιναν στη συζήτηση.
“Υπάρχει πολύ μεγάλο νομικό κενό όσον αφορά στα δικαιώματα της γυναίκας στην τεκνοποίηση”, είπε για παράδειγμα η Αλεξάνδρα, δικηγόρος, “Ενώ έχει προστασία αν παντρευτεί με το θεσμό του γάμου, δεν έχει καμία αν αποφασίσει να κάνει μόνη της παιδί. Ευτυχώς έχει αναθεωρηθεί το νομικό σύστημα ώστε να μπορεί τουλάχιστον το παιδί της να παίρνει το όνομά της. Παρόλα αυτά το νομοθετικό κενό είναι πολύ μεγάλο. Αν μια γυναίκα θέλει να κάνει εξωσωματική διαδικασία απόκτησης παιδιού είναι υποχρεωμένη να συμπληρώσει μια φόρμα στην οποία αποδέχεται ότι κατά το 60% είναι δυνατόν να ασθενήσει από καρκίνο. Δεν αναλαμβάνει κανένας ούτε ο γιατρός ούτε η νομική ασφάλεια της ιατρικής εταιρίας να καλύψει ασφαλιστικά τη γυναίκα σε περίπτωση ασθένειάς της. Σίγουρα έχουν γίνει πολλά βήματα μέχρι σήμερα, παρόλα αυτά δεν υπάρχει η ισότητα αυτή που δικαιούται η γυναίκα, μόνο ισότητα στη διαφορά, διαφορά στο μισθό, στις κοινωνικές υποχρεώσεις”.
“Αν έχει σχέση η μάχη για δημόσια και δωρεάν υγεία με τη γυναικεία καταπίεση;”, έβαλε το ερώτημα ο Χρίστος, γιατρός και περιέγραψε περιστατικό νεαρής μετανάστριας που πήγε στην εφημερία του νοσοκομείου όπου δουλεύει με έντονους πόνους στην κοιλιά για να ανακαλύψουν ότι “οι ωοθήκες της ήταν μεγάλες σαν γροθιές. Ήταν φοβισμένη και με σπαστά ελληνικά μας αποκάλυψε ότι πουλούσε τα ωάριά της για να ζήσει χωρίς καμία ιατρική κάλυψη από την ιδιωτική κλινική η οποία έκανε αυτή τη δουλειά. Αν δεν είχε έρθει στο δημόσιο νοσοκομείο θα πέθαινε στο σπίτι της. Σώθηκε στο παρά πέντε η κοπέλα. Αυτή είναι η σχέση καπιταλισμού και γυναικείας καταπίεσης. Οι καπιταλιστές ακόμα και τα ωάριά σου θα πουλήσουν”.
Στη συστηματική προσπάθεια του συστήματος να καλλιεργεί το σεξισμό ανάμεσα στους άντρες και τις γυναίκες για να τους διασπά, στάθηκε η Κατερίνα. Για την αδυναμία μιας γυναίκας να κάνει παιδί, ακόμα και όταν το θέλει, μίλησε η Χαρίτα, αφού “δεν έχει την απαραίτητη στήριξη, κοινωνική, υλική ή ηθική”. “Αυτό που μας ενώνει δεν είναι το φύλο, αλλά οι αγώνες μας ενάντια στο σύστημα”, είπε η Τιάνα, θυμίζοντας ότι αυτή που εγκαινίασε την αμερικάνικη πρεσβεία στην Ιερουσαλήμ ήταν μια γυναίκα, η κόρη του Τραμπ, την ίδια ώρα που το Ισραήλ σκοτώνει τους Παλαιστίνιους και τις Παλαιστίνιες.
Στο κλείσιμο της συζήτησης η Μαρία Στύλλου είπε: Τα ζητήματα είναι δίπλα μας. Η ιστορία που αναφέρθηκε στη συζήτηση, των νέων φτωχών κοριτσιών που πουλάνε στην τεχνητή γονιμοποίηση τα ωάριά τους και καταστρέφουν την υγεία τους, είναι μεγάλη και δεν είναι ατομική. Η επιστήμη έχει προχωρήσει τόσο πολύ αλλά στο σύστημα του κέρδους και της ιδιωτικής πρωτοβουλίας δε λύνει τις ανάγκες, τις τσακίζει. Το ποιος ελέγχει αυτό το προχώρημα είναι κρίσιμο.
Γι’ αυτό έχει σημασία το σύνθημα δημόσια και δωρεάν υγεία. Η οργάνωση, η ύπαρξη συνδικάτων μέσα σε αυτούς τους χώρους, παίζει ρόλο σε πολλά επίπεδα. Στο πώς δουλεύει αυτός ο κόσμος, με τι συνθήκες. Αλλά και στο πώς αλλάζουν οι ιδέες. Όταν ξεκίνησε η μάχη των συμβασιούχων στα νοσοκομεία, όπου η πλειοψηφία της εργατικής τάξης είναι γυναίκες, ήταν ένα διστακτικό βήμα. Αλλά έχει φτάσει να αλλάζει τις ιδέες. Μπορεί παλιά να κουβαλούσαν όλες τις ιδέες των από πάνω για τη ζωή τους, την οικογένεια, τα παιδιά τους. Τώρα αυτό το κομμάτι των γυναικών είναι μπροστά, έρχεται στο Μαρξισμό και συζητάει όλα αυτά τα ζητήματα, ενάντια στο ρατσισμό, ενάντια στους φασίστες, ενάντια στο σεξισμό.
Το κίνημα ενάντια στην καταπίεση είναι κίνημα για όλη την εργατική τάξη. Αυτό σημαίνει να είσαι γυναίκα εργαζόμενη, μετανάστρια, άνεργη και να έχεις να αντιμετωπίσεις μια τέτοια υγεία και παιδεία. Ποιος είναι δίπλα σου; Το εργατικό κίνημα. Ο ρόλος των συνδικάτων είναι τεράστιος, μόνο έτσι μπορούν να λυθούν τα ζητήματα για την τεράστια πλειοψηφία, για όλα, για την παραγωγή, την αναπαραγωγή. Μόνο με ένα κίνημα δυνατό μέσα στα νοσοκομεία, τα σχολεία και παντού. Αυτό σημαίνει ότι παλεύεις ταυτόχρονα ενάντια σε όλους τους διαχωρισμούς. Στη Γαλλία, πολλές γυναικείες ομάδες στήριξαν την εκστρατεία της ισλαμοφοβίας των κυβερνήσεων με τραγικά αποτελέσματα. Τα απομονωμένα, τα “δικά μας”, τα καθαρά φεμινιστικά κινήματα δεν οδηγούν πουθενά.
Έχουμε τη μεγαλύτερη επίθεση στην εργατική τάξη και στις γυναίκες ακόμα περισσότερο. Σε αυτή τη μάχη πρέπει να πάμε οργανωμένα και ξεκάθαροι στρατηγικά. Οργανωμένα με τα συνδικάτα, ξεκάθαροι για την προοπτική ότι η εργατική τάξη είναι η δύναμη της απελευθέρωσης της κοινωνίας. Ταυτόχρονα με τη δράση πάει η συζήτηση για να ξεκαθαρίζουν όλες και όλοι. Δε ξεχνάμε το Λένιν. Είμαστε η μεγάλη ντουντούκα των καταπιεσμένων. Αυτό σημαίνει το επαναστατικό κόμμα και τα μέλη του επαναστατικού κόμματος. Είμαστε όλες και όλοι μπροστά στις μάχες για να πάρουν την εξουσία οι εργάτριες και οι εργάτες, για την απελευθέρωση όλης της κοινωνίας.
Απεργία στην COSCO
Οι γυναίκες δίπλα στους απεργούς συντρόφους τους
Παρούσες, με τα παιδιά τους, στην περιφρούρηση του λιμανιού βρέθηκαν οι γυναίκες των εργατών της COSCO, στην τριήμερη απεργία της περασμένης εβδομάδας. Η συμμετοχή τους, στο πλευρό των απεργών, δεν ήταν συμβολική. Η παρουσία τους ενίσχυσε την αυτοπεποίθηση και την αποφασιστικότητα των απεργών να συνεχίσουν και να μετατρέψουν την απεργία από 24ωρη σε διαρκείας, πριν τα δικαστήρια την βγάλουν παράνομη.
Τα μέλη του Συντονισμού Ενάντια στα Μνημόνια που επισκέφτηκαν το λιμάνι πήραν μια γεύση από τη δύναμη που πρόσθεταν οι γυναίκες των απεργών στον αγώνα. Όπως τους είπε γυναίκα απεργού, η ίδια είχε δηλώσει ανοιχτά στον σύντροφό της πως «αν είναι να γυρίσεις στη δουλειά με τις ίδιες συνθήκες, καλύτερα ανέβα στο γερανό και πήδα». Μεταξύ αστείου και σοβαρού, η δήλωση αυτή είναι δείγμα του ρόλου που έπαιζαν εκείνη τη στιγμή οι γυναίκες των απεργών ενάντια σε όλους τους εκβιασμούς και τις πιέσεις της εργοδοσίας, απεργοσπαστικές και δικαστικές.
Δεν είναι η πρώτη φορά τα τελευταία χρόνια που γυναίκες απεργών, εργάτριες οι ίδιες, εκφράζουν μια τέτοια ανυποχώρητη στάση. Στην απεργία διαρκείας των 272 ημερών στη Χαλυβουργία του Μάνεση το 2011-2012, οι γυναίκες των απεργών χαλυβουργών βρίσκονταν καθημερινά στις περιφρουρήσεις και τις διαδηλώσεις στα υπουργεία. Το πανό τους, που έγραφε «Οι γυναίκες των απεργών χαλυβουργών είμαστε στη μάχη με τους συντρόφους μας και την τάξη μας», έγινε σήμα κατατεθέν της μάχης.
Μία από αυτές είχε δηλώσει τότε στη Εργατική Αλληλεγγύη ότι «ο σύζυγός μου είναι εργαζόμενος στην Χαλυβουργία. Είμαι και εγώ απολυμένη. Όμως βρίσκομαι δίπλα του και συμπαραστέκομαι στην μάχη. Ούτως ή άλλως ούτε με 5ωρα και συμβάσεις πείνας θα μπορέσουμε να ζήσουμε. Μπορεί να είμαστε εργάτες αλλά έχουμε αξιοπρέπεια. Θα παλέψουμε μέχρι τέλους. Δεν έχουμε να χάσουμε τίποτα. Εγώ το είπα στον σύντροφό μου καθαρά. Μην γυρίσεις σπίτι άμα υπογράψεις ατομική σύμβαση. Είναι λόγος διαζυγίου». Οι γυναίκες των χαλυβουργών είχαν κερδίσει το σεβασμό και το θαυμασμό όλης της εργατικής τάξης.
Οι ίδιες οι μάχες των εργαζόμενων γυναικών ενάντια στα μνημόνια είναι από τις μεγαλύτερες τα τελευταία χρόνια. Από τις καθαρίστριες του υπουργείου Οικονομικών μέχρι τις νοσηλεύτριες και από τις δασκάλες μέχρι τις εργαζόμενες της ΕΡΤ, ο ρόλος τους στο εργατικό κίνημα είναι αναντικατάστατος. Είτε ως απεργοί είτε ως συμπαραστάτριες, η συμβολή τους δεν περιορίζεται στην απόκρουση των επιθέσεων αλλά προχωρά στο σπάσιμο όλων των σεξιστικών στερεοτύπων και διακρίσεων. Γιατί εκεί, στον αγώνα, όλοι και όλες οι εργάτες και οι εργάτριες βλέπουν ποιος είναι ο σύμμαχός τους ενάντια στην εκμετάλλευση και την καταπίεση.