Ανύπαρκτα κεφάλαια, ανύπαρκτος τζίρος, ανύπαρκτα κέρδη και άδεια ταμεία – αυτή είναι συνοπτικά η εικόνα του σκανδάλου της “ελληνικής πολυεθνικής” Folli-Follie. Το επιχειρηματικό δαιμόνιο των Κουτσολιούτσων –Δημήτρη (πατέρας) και Τζώρτζη (γιός)- μπορεί να περιγραφεί με μια και μόνο λέξη: απάτη.

Πυραμίδα

Το κόλπο ήταν απλό: τα ταμεία της εταιρείας δεν γέμιζαν από τις πωλήσεις αλλά από τα δάνεια και τα χρηματιστήρια. Και άδειαζαν από τις αρπαχτές της οικογένειας -που ζούσε (και συνεχίζει να ζει) μέσα σε μια προκλητική χλιδή. Οι “επιτυχίες” και οι “λαμπρές προοπτικές” της εταιρείας έκρυβαν συστηματικά και για χρόνια τις μαύρες τρύπες των ταμείων. Τα δάνεια έπεφταν σαν το χαλάζι. Τα παλιά δάνεια εξυπηρετούνταν από τα νεότερα. Το χρέος μεγάλωνε και μεγάλωνε. Αλλά τι σημασία είχε; Η εταιρεία -ο τζίρος, τα κέρδη, ο αριθμός των καταστημάτων, τα κεφάλαια, ο αριθμός των εργαζομένων, τα πάντα- μεγάλωνε ακόμα πιο πολύ. Γιατί να μην τη δανείσουν; Αξιόπιστη ήταν με το παραπάνω (πλήρωνε τα χρέη της). Περιουσία είχε για να εγγυηθεί το νέο δανεισμό. Όσο για τις προοπτικές, καλύτερες δεν θα μπορούσαν να υπάρχουν: το 2014 το όνομα του Κουτσολιούτσου φιγουράριζε (μαζί με ένα πολύ θετικό σχόλιο) στη λίστα των δισεκατομμυριούχων του αμερικανικού πρακτορείου Bloomberg. To 2015, η Ernst & Young τον τίμησε με το βραβείο του “καλύτερου επιχειρηματία” της Ελλάδας. Το 2016, εκπροσώπησε την Ελλάδα (sic) στον διαγωνισμό για τον καλύτερο επιχειρηματία της χρονιάς που διοργάνωσε η ίδια εταιρεία στο Μονακό. Το 2017, κέρδισε το βραβείο του καλύτερου “διευθυντή λιανικών πωλήσεων” (retail manager) στον κόσμο. Ποιος τραπεζίτης θα μπορούσε να αρνηθεί να δανείσει μια τόσο επιτυχημένη επιχείρηση; 

Τα δάνεια ήταν πολύ πραγματικά. Όπως πολύ πραγματικά ήταν και τα πλούτη μέσα στα οποία ζούσε η οικογένεια του “καλύτερου επιχειρηματία” της Ελλάδας. Αλλά τα στοιχεία πάνω στα οποία στηριζόταν αυτός ο δανεισμός ήταν παραχαραγμένα. Χοντρά παραχαραγμένα.

Πλασματικά στοιχεία

Σύμφωνα με τις οικονομικές καταστάσεις της ίδιας της Folli-Follie, η εταιρεία είχε στους τραπεζικούς της λογαριασμούς στο τέλος του 2017 καταθέσεις ύψους 296 εκατομμυρίων δολαρίων. Όταν άνοιξαν τελικά τους λογαριασμούς οι ελεγκτές βρήκαν από αυτά μόνο τα 6 εκατομμύρια. Παρόμοια είναι η εικόνα και από τα άλλα μεγέθη: οι πωλήσεις υποτίθεται ότι έκλεισαν πέρσι στο 1,1 δις. Η Alvarez & Marshal, η εταιρεία που διενεργεί τον έλεγχο, τις υπολόγισε σε 117 εκατομμύρια – ένα δισεκατομμύριο λιγότερο. Τα ράφια των αποθηκών και των καταστημάτων της Ασίας εμφανίζονται να έχουν προϊόντα αξίας 581 εκατομμυρίων. Οι ελεγκτές τα υπολογίζουν σε 34 εκατομμύρια. Οι πελάτες της, λέει η Folli Follie, της χρωστούν αυτή τη στιγμή 719 εκατομμύρια. Μόλις 99 εκατομμύρια απαντάει η Alvarez & Marshal. Και πάει λέγοντας.

Η Folli-Follie ήταν, για τους θιασώτες της ελεύθερης αγοράς, όλα τα προηγούμενα χρόνια το πρότυπο της επιτυχίας. Από ένα μικρό κατάστημα που πουλούσε φτηνά κοσμήματα στο Κολωνάκι στις αρχές της δεκαετίας του 1980, έλεγε ο μύθος, οι Κουτσολούτσιοι κατέκτησαν με τη σκληρή δουλειά, το όραμα και το επιχειρηματικό δαιμόνιο, ολόκληρο τον κόσμο: “Η μεγάλη αγάπη της Καίτης (της συζύγου του Δημήτρη Κουτσολιούτσου) για τα χειροποίητα κοσμήματα και το επιχειρηματικό δαιμόνιο του Δημήτρη, δημιούργησαν έναν επιχειρηματικό κολοσσό με πολυεθνική δραστηριότητα. Το ζευγάρι διαπίστωσε πως ανάμεσα στα πολύ φθηνά faux bizoux και τα ιδιαίτερα ακριβά κοσμήματα, μεσολαβούσε ένα…χάος. Δεν υπήρχε τίποτα που να καλύπτει αυτό το κενό που θα συνδύαζε γούστο, υψηλή ποιότητα και προσιτή πολυτέλεια. Έτσι, αποφασίζουν να ανοίξουν το πρώτο τους κατάστημα στο Κολωνάκι, το 1982...”.

Χάρη στο πείσμα των Κουτσολιούτσων, την υγιή επιχειρηματικότητα και τις έξυπνες επιλογές, τα Folli-Follie όχι μόνο δεν επηρεάστηκαν αλλά και μεγαλούργησαν μέσα στην κρίση: “Οι πιο ενδιαφέρουσες ευκαιρίες γεννιούνται σε περιόδους κρίσης. Αφήστε την επιχειρηματικότητα να ανθήσει” έλεγε ο Τζώρτζης (ο λαμπρός γιος του λαμπρού ζευγαριού) στον διαγωνισμό για την ανάδειξη του “επιχειρηματία της χρονιάς” το 2016 στο Μονακό. Αφήστε τους επιχειρηματίες να κάνουν ανεμπόδιστοι ό,τι θέλουν χωρίς να δίνουν λογαριασμό σε κανέναν -ούτε στο κράτος, ούτε στους εργαζόμενους, ούτε στην κοινωνία, με άλλα λόγια.

Εξαίρεση;

Τώρα οι ίδιοι που λίγους μήνες πριν εκθείαζαν τα Folli Follie προσπαθούν να μας πείσουν ότι δεν είναι παρά μια εξαίρεση. Το σκάνδαλο, γράφει γεμάτη λύπη η Καθημερινή, έχει κλονίσει την εμπιστοσύνη των επενδυτών στην ελληνική οικονομία. 

Οι Κουτσολιούτσοι, όμως, δεν αποτελούν εξαίρεση. Η παγκόσμια οικονομία, κατ' αρχήν, είναι γεμάτη από παρόμοια σκάνδαλα -η Enron και η Pharmalat είναι δυο γνωστά, γιγαντιαίων διαστάσεων, παραδείγματα. Και είναι γεμάτη από εταιρείες σαν την Folli Follie που απλά δεν έχουν “σκάσει” ακόμα. 

Η κερδοσκοπία έχει πάρει διαστάσεις μάστιγας στον σημερινό καπιταλισμό. Η κερδοφορία της “πραγματικής οικονομίας” βρίσκεται στα τάρταρα και τα κεφάλαια, αντί να διοχετεύονται σε παραγωγικές επενδύσεις (με μηδαμινά αναμενόμενα κέρδη) διοχετεύονται ολοένα και περισσότερο στον “τζόγο” των χρηματαγορών και των χρηματιστηρίων. Για τους απολογητές της ελεύθερης αγοράς, όμως, αυτή η στροφή προς την κερδοσκοπία ονομάζεται “εκσυγχρονισμός”. Η οικονομία πάει καλά, σύμφωνα με τη διεστραμμένη τους λογική, όταν τα χρηματιστήρια πάνε καλά. 

Η Folli Follie είναι, από αυτή τη σκοπιά, πράγματι το πρότυπο της μοντέρνας επιχείρησης: η τελευταία της μεγάλη επιτυχία ήταν η άντληση 320 εκατομμυρίων δολαρίων από την “αγορά” μέσω ενός ομολογιακού δανείου. Τώρα οι ομολογιούχοι τρέχουν πανικόβλητοι να περισώσουν ό,τι μπορούν από τα κεφάλαιά τους. 

Οι ομολογιούχοι, φυσικά, δεν είναι “άγιοι”. Αλλά δεν είναι μόνο οι επενδυτές αυτοί που πλήττονται από την κερδοσκοπία. Μια από τις πρώτες “μεγάλες επιτυχίες” των Κουτσολιούτσων (πάνω στην οποία στηρίχτηκε στην πραγματικότητα η απογείωση της Folli Follie) ήταν η εξαγορά των ΚΑΕ, των άλλοτε κρατικών Καταστημάτων Αφορολόγητων Ειδών που ιδιωτικοποιήθηκαν στις αρχές της δεκαετίας του 2000. Το 2003, οι Κουτσολιούτσοι αγόρασαν το 20% των μετοχών των ΚΑΕ. Το 2006 αύξησαν τη συμμετοχή τους στο 52%. 

“Η εξαγορασθείσα ΚΑΕ”, έγραφαν τότε οι οικονομικές εφημερίδες, “αποτελεί εδώ και χρόνια μια μηχανή χρήματος με πολύ καλά περιθώρια κέρδους, διαθέσιμα κεφάλαια ύψους 70 εκατ. ευρώ και τη δυνατότητα πολλαπλάσιου δανεισμού...” Οι Κουτσολιούτσοι αξιοποίησαν αυτές τις νέες “δυνατότητες” στο έπακρο. Το 2010, οι δυο επιχειρήσεις συγχωνεύτηκαν. Το 2013, η Folli Follie ξεφορτώθηκε τα άχρηστα πια για αυτήν ΚΑΕ πουλώντας τα στην ελβετική Dufry AG. Στο μεταξύ εκατοντάδες εργαζόμενοι είχαν χάσει τη δουλειά τους. Παράπλευρες απώλειες της υγιούς επιχειρηματικότητας. 

Στοπ στις ιδιωτικοποιήσεις

Θα σταματήσει το σκάνδαλο της Folli Follie τον πυρετό των ιδιωτικοποιήσεων; Η κυβέρνηση δεν έχει καμιά τέτοια πρόθεση. Ούτε η Ευρωπαϊκή Ένωση και οι άλλοι δανειστές έχουν τέτοια πρόθεση. Η “περιουσία” του “υπερταμείου” -δηλαδή σχεδόν όλα όσα ανήκαν στο παρελθόν στο κράτος- θα περάσουν αργά ή γρήγορα στον ιδιωτικό τομέα. Όχι για να καλύπτουν καλύτερα τις ανάγκες μας, όπως λένε οι μύθοι της αγοράς. Ούτε για να “αναπτυχθούν”, όπως υποστηρίζουν κάποιοι άλλοι. Για να γίνουν απλά ένα ακόμα περιουσιακό στοιχείο στον στρόβιλο της κερδοσκοπίας. Το τι παράγουν (νερό, συγκοινωνίες, ενέργεια, τηλεπικοινωνίες) ή το τι υπηρεσίες προσφέρουν αυτό δεν έχει καμία σημασία. Σημασία έχει η χρηματιστηριακή τους αξία. Σημασία έχουν τα “διαθέσιμα κεφάλαια”. Σημασία έχει η “δυνατότητα δανεισμού”. 

Θα περάσουν στον ιδιωτικό τομέα; Μόνο αν τους αφήσουμε. Και έχουμε κάθε λόγο να παλέψουμε για να το εμποδίσουμε.