Αντιφασιστικό και αντιρατσιστικό κίνημα
Το Μακεδονικό: Διεθνιστικές απαντήσεις στα ψέματα του εθνικισμού

“Οι εργάτες των Βαλκανίων είναι αδέρφια μας”. Αντιπολεμική συναυλία στο Σύνταγμα, 26/4/1999.

Για να δώσουμε απάντηση από τη δική μας μεριά σε όλον αυτό τον κουρνιαχτό που ξανασηκώθηκε και λέει «η Μακεδονία είναι μία και είναι Ελληνική» και ότι «το Μακεδονικό έθνος είναι ανύπαρκτο», πρέπει να απαντήσουμε στα ψέματα που διασπείρουν συστηματικά. 

Ένα πρώτο. Στην περιοχή που υπάρχει Μακεδονική μειονότητα, τι υπάρχει βόρειά της; Τι λαός είναι αυτός; Ποιός θα το καθορίσει αυτό, αν όχι ο ίδιος ο λαός αυτός; Αν γινόταν δημοψήφισμα εκεί, έχει κανείς αμφιβολία ποιό όνομα θα επέλεγαν; Προφανώς θα ήταν Μακεδονία το όνομα. Ξεκινάμε από τη δική μας μεριά, με αυτή την αντιμετώπιση. Το δικαίωμα, δηλαδή, στον αυτοπροσδιορισμό είναι αναφαίρετο. Κι όμως, αυτό το δικαίωμα είναι που βρέθηκε στο στόχαστρο. Οι εθνικιστές ηλίθιοι επιμένουν στο ότι οι σύγχρονοι Έλληνες κληρονόμησαν τους αρχαίους Μακεδόνες και κανένας άλλος δεν δικαιούται να χρησιμοποιεί αυτή την αναφορά. Και πάνε να στήσουν μια ολόκληρη ιστορία, ότι οι αρχαίοι Έλληνες είναι οι εξ αίματος πρόγονοι αυτών που συγκροτούν το σύγχρονο Ελληνικό κράτος. 

Αυτά είναι απίστευτα παραμύθια. Είναι ένας αντιεπιστημονικός τρόπος προσέγγισης των εθνοτήτων. Αν θέσει κάποιος τέτοιες προϋποθέσεις, θα πρέπει να απαντήσει τι είναι το Αμερικάνικο έθνος; Με αυτού του τύπου τα κριτήρια είναι το πιο ανύπαρκτο έθνος. Ποιοί είναι οι πρόγονοι του σύγχρονου Αμερικάνικου έθνους; Όσο ψεύτικα είναι τα κριτήριά τους τόσο είναι και η επίκληση της αρχαίας Ελλάδας και το τι συνέβαινε εκεί. Όποιος περηφανεύεται ότι οι σύγχρονοι Έλληνες είναι απόγονοι του Περικλή, ξεχνάει ότι οι αρχαίες κοινωνίες ήταν δουλοκτητικές κοινωνίες. Δεν υπήρχαν μόνο οι Περικλήδες αλλά κι αυτοί που έχτιζαν τους Παρθενώνες: δούλοι που έφεραν σε αυτόν τον τόπο μέσω κατακτητικών πολέμων και δεν ανήκαν σε αυτό που και τότε ονόμαζαν ‘ελληνικό έθνος’. Και βέβαια ο όρος Έλληνας πήρε ανά τα χρόνια διαφορετικό περιεχόμενο, είτε μιλάμε στην αρχαιότητα, είτε για τη βυζαντινή περίοδο. Το ‘αρχαίο πνεύμα’ ήταν ανακάλυψη του Διαφωτισμού, όταν η ανερχόμενη αστική τάξη της Ευρώπης προσπαθούσε να σταθεί απέναντι στο σκοταδισμό του Μεσαίωνα, και οι Έλληνες αστοί δεν είχαν κανένα λόγο να μην το υιοθετήσουν στη συνέχεια. 

Εξεγέρσεις

Εξετάζοντας το ερώτημα αν υπάρχει Μακεδονικό έθνος, είναι χρήσιμο να πάμε να δούμε την Εσωτερική Μακεδονική Επαναστατική Οργάνωση, την ΕΜΕΟ, η οποία ιδρύεται το 1893. Είναι η περίοδος όπου τίθεται διεθνώς το Ανατολικό Ζήτημα, το αν θα διαλυθεί η Οθωμανική Αυτοκρατορία και τι θα τη διαδεχτεί. Αρχικά οι Μεγάλες Δυνάμεις δεν στηρίζουν την προοπτική της διάλυσης, αλλά της συνοχής της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας μέρος της οποίας ήταν όλα αυτά τα κομμάτια για τα οποία συζητάμε. Έχουμε τότε τις εξεγέρσεις ενάντια στην Οθωμανική Αυτοκρατορία και το σχηματισμό των κρατών. Οι Μακεδόνες δεν έμειναν έξω από τις διεκδικήσεις αυτές. Είχαν πολύ παρόμοιες διεκδικήσεις και διακηρύξεις με αυτές του Ρήγα Φεραίου. Δεν μιλούσαν καν για το δικό τους Μακεδονικό κράτος, αλλά για ένα Βαλκανικό δημοκρατικό κράτος που οι Μακεδόνες θα ήταν μέρος του. Η ΕΜΕΟ ήταν μια οργάνωση που τρομοκρατούσε τους τσιφλικάδες και στήριζε τους αγρότες ενάντια στη φοροληστεία που τους επιβαλλόταν από την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Ήταν η οργανωμένη προσπάθεια των Μακεδόνων για να έχουν την παρουσία τους μέσα σε ένα τοπίο ανταγωνισμών. 

Το 1911 έγινε η Βαλκανική Διάσκεψη όπου μαζεύτηκαν βαλκάνιοι σοσιαλιστές, μεταξύ των οποίων και οι Μακεδόνες, ενώ η ίδια η ΕΜΕΟ αργότερα γίνεται μέρος της Φεντερασιόν, μιας σοσιαλιστικής οργάνωσης στη Θεσσαλονίκη. Η Φεντερασιόν ήταν μια πολυεθνική οργάνωση όπου μιλούνταν πάνω από 13 γλώσσες, όλων των βαλκανικών εθνοτήτων. Κάθε άλλο παρά Ελληνικά ήταν τα Βαλκάνια, το ίδιο και η Θεσσαλονίκη. Αν κοιτάξει κανείς τα δημογραφικά στοιχεία της περιόδου, το ελληνικό στοιχείο είναι μειοψηφικό και πλάι του μπορεί να βρει Βούλγαρους, Μουσουλμάνους, Εβραίους  κ.α. Η Φεντερασιόν ήταν μια σοσιαλιστική οργάνωση που οργάνωνε την εργατική τάξη πέρα από έθνη. Αργότερα, μετά τη Ρώσικη Επανάσταση, δημιουργείται η Βαλκανική Κομμουνιστική Ομοσπονδία που υιοθετεί για πρώτη φορά το δικαίωμα της Μακεδονίας στην αυτοδιάθεση. Αίτημα που υιοθετήθηκε και από το ΣΕΚΕ του Παντελή Πουλιόπουλου. Άρα δεν μιλάμε για πράγματα που ήταν άγνωστα.

Σύνορα

Είναι πρόκληση να μας μιλάνε για ‘ανύπαρκτο έθνος’. Η πραγματική εικόνα για εκείνη την περίοδο είναι οι φοβεροί ανταγωνισμοί των αστικών τάξεων της περιοχής, κατά κύριο λόγο της Ελληνικής, της Σέρβικης και της Βουλγάρικης, που μοίρασαν τα Βαλκάνια. Χάραξαν τα σύνορα με τη δύναμη των στρατών κι εγκλωβίστηκαν μειονότητες. Σε αυτή την εικόνα χρειάζεται να προσθέσουμε τους Βαλκανικούς Πολέμους. Ένας δεκαετής πόλεμος που ολοκληρώνεται με την εκστρατεία του ελληνικού καπιταλισμού στη Μικρά Ασία. Αυτός ο πόλεμος τελειώνει με την ήττα του ελληνικού ιμπεριαλισμού και τις πρωτοφανείς ανταλλαγές πληθυσμών, που έδωσαν για πρώτη φορά την πλειοψηφία στο ελληνικό στοιχείο στη σημερινή περιοχή της βόρειας Ελλάδας. Χρειάζεται να έχουμε την εικόνα ότι οι Μακεδόνες ήταν οι χαμένοι αυτών των ανταγωνισμών, με μια αστική τάξη όχι τόσο ισχυρή όσοι οι υπόλοιπες κι άρα δεν μπόρεσαν να συγκροτήσουν το δικό τους κράτος τότε. 

Το βιβλίο “Η κρίση στα Βαλκάνια, το Μακεδονικό και η εργατική τάξη” δίνει μια πολύ καλή εικόνα της υποκρισίας όσων μιλάνε για ‘ανύπαρκτο έθνος’. Είναι ένα φοβερό όπλο στη μάχη ενάντια στον εθνικισμό που όλοι πρέπει να διαβάσουν. Έχει μέσα ένα κομμάτι για το τι έλεγε –όχι κανένας μαρξιστής– ο Χαρίλαος Τρικούπης: «Όταν έρθει ο μέγας πόλεμος η Μακεδονία θα γίνει Ελληνική ή Βουλγαρική κατά τον νικήσαντα. Αν τη λάβουσι οι Βούλγαροι θα εκσλαβίσουν τον πληθυσμόν. Αν ημείς τη λάβομεν θα τους κάνουμε όλους Έλληνας μέχρι της Ανατολικής Ρωμυλίας». Αυτές ήταν οι επιδιώξεις του ελληνικού καπιταλισμού που τις επέβαλλε με τη δύναμη των όπλων. 

Και φυσικά σαν απάντηση στα περί ‘ανύπαρκτου έθνους’ θα πρέπει να προσθέσουμε την αντίσταση των Μακεδόνων στη ναζιστική κατοχή και στη συνέχεια τη δημιουργία της Δημοκρατίας της Μακεδονίας σαν κομμάτι του ομόσπονδου κράτους της Γιουγκοσλαβίας.

Μια άλλη κατηγορία των εθνικιστών είναι αυτή που λέει στον Τσίπρα «δώσατε εθνότητα, δώσατε και γλώσσα». Λένε ότι δεν υπάρχει η Μακεδονική γλώσσα. Ένας ισχυρισμός παντελώς γελοίος. Τι μιλάνε δηλαδή στα βόρεια σύνορα της Ελλάδας; Προφανώς μιλάνε Μακεδονικά. Λένε ότι είναι ιδίωμα σλάβικο και άλλα τέτοια. Αλλά ακόμα κι έτσι. Το ότι αποτελεί προϋπόθεση για την ύπαρξη έθνους η ύπαρξη δικής τους ξεχωριστής γλώσσας, ισχύει π.χ. στην Ισπανία; Από τα λατινικά προέρχονται τα ισπανικά. Έχουν δική τους αρχαία γλώσσα; Στην Ιταλία την περίοδο των αστικών επαναστάσεων, ιταλικά μίλαγε ένα ελάχιστο ποσοστό. Το ίδιο και στη Γαλλία. Στην πραγματικότητα πρώτα φτιάχτηκαν τα κράτη, μετά λειτούργησαν τα πανεπιστήμια, ο μηχανισμός της εκπαίδευσης και έδωσαν μια επίσημη γλώσσα. Στην Ελλάδα τι γλώσσα μίλαγαν μετά το 1821; Ένα συνονθύλευμα γλωσσών και επισήμως υπήρχε η καθαρεύουσα και πιο πριν η αρχαΐζουσα. Κατασκευασμένες γλώσσες που δεν καταλάβαινε κανείς τίποτα. 

Γλώσσα

Στην πραγματικότητα υπήρξε μια προσπάθεια αφάνισης της Μακεδονικής γλώσσας μέσα από το βίαιο εξελληνισμό αυτής της μειονότητας. Και δεν ήταν πάντα έτσι. Π.χ. το Ελληνικό κράτος το 1924 εξέδωσε αλφαβητάρι της Μακεδονικής γλώσσας, το Abecedar, για να μαθαίνουν τα παιδιά της μειονότητας τη γλώσσα τους. Το ίδιο κράτος την επόμενη περίοδο, φτάνοντας στο Μεταξά, είναι αυτό που ποτίζει με ρετσινόλαδο τους Μακεδόνες για να μη μιλάνε τη γλώσσα τους, προσπαθεί να εξαφανίσει τους χορούς τους, τα έθιμα, τις παραδόσεις τους. Η απογραφή του 1921 αναφέρει την ύπαρξη 81 χιλιάδων σλαβομακεδόνων. Ο Τάσος Κωστόπουλος στο βιβλίο του “Η Απαγορευμένη Γλώσσα” δίνει ένα πολύ καλό παράδειγμα του τι σήμαινε ο βίαιος εξελληνισμός. Αναφέρει ότι ακόμα και στα νηπιαγωγεία προσπαθούσαν να επεκτείνουν το ωράριο των παιδιών των Μακεδόνων σε όλη τη μέρα, και αυτά που μάθαιναν πιο γρήγορα τη γλώσσα τα έστελναν στην Αθήνα, για να τα αποκόψουν από τους γονείς και τη γλώσσα τους.    

Ακόμα και στρατηγοί όπως αναφέρει ο Σ. Καράβας στο βιβλίο του, όταν έκαναν μαθήματα σε Ευέλπιδες, έλεγαν ότι μια από τις αναγνωρισμένες γλώσσες του γιουγκοσλαβικού κράτους είναι η Μακεδονική. Αν πάμε στην –υπεράνω πάσης υποψίας– Πηνελόπη Δέλτα αυτό που λέει για την περιοχή είναι ότι ήταν ένα κράμα όλων των εθνοτήτων. «Έλληνες, Βούλγαροι, Ρομούνοι, Σέρβοι, Αλβανοί, χριστιανοί και μουσουλμάνοι, ζούσαν όλοι μαζί φίρδην μίγδην κάτω από το βαρύ ζυγό των Τούρκων. Η γλώσσα τους ήταν ίδια. Μακεδονίτικη. Ένα κράμα από σλαβικά κι ελληνικά ανακατωμένα με λέξεις τούρκικες. Όπως και στα βυζαντινά χρόνια οι πληθυσμοί ήταν ανακατωμένοι τόσο που δύσκολο χώριζες Έλληνα και Βούλγαρο, τις δύο φυλές που κυριαρχούσαν. Εθνική συνείδηση είχαν τη Μακεδονική μονάχα». 

Πώς άνοιξε η δυνατότητα της Ελλάδας να παίζει καθοριστικό ρόλο στα Βαλκάνια, ακόμα και για το τι όνομα έχει η Δημοκρατία της Μακεδονίας, όπως ήταν το όνομά της την περίοδο της Γιουγκοσλαβίας; Η κρίση της Γιουγκοσλαβίας τη δεκαετία του 1990 ήταν καθοριστική. Αυτό που δεν κατάφεραν να έχουν με τη μοιρασιά της Γιάλτας, και οι μεγάλες δυνάμεις και οι τοπικές, το διεκδικήσαν μετά το '90. Να μπορούν δηλαδή να ελέγχουν την περιοχή. Άρα μιλάμε για μια περίοδο κατά την οποία ο ελληνικός καπιταλισμός κάνει ορμητική διείσδυση. Προσπαθεί να διαμορφώσει τα Βαλκάνια σαν ζώνη της δραχμής. Η Εθνική Τράπεζα παίζει τεράστιο ρόλο σε όλες αυτές τις εξαγορές και το πλιάτσικο των κρατικών εταιριών της πρώην Γιουγκοσλαβίας και το πέρασμά τους στο ιδιωτικό κεφάλαιο. Βλέπε Κοπελούζος, Βερόπουλος κλπ. Είναι η περίοδος που το ελληνικό κεφάλαιο διεκδικεί γεωστρατηγικό έλεγχο των Βαλκανίων. Γι' αυτό τότε ο Μητσοτάκης κι ο Σαμαράς ανοίγουν όλες αυτές τις εκστρατείες που οδήγησαν και στα εθνικιστικά συλλαλητήρια, στο φούντωμα του σοβινισμού, του εθνικισμού και της πολεμοκαπηλείας. Διεκδικώντας ότι θα καθορίσουν ακόμα και το όνομα, φτάνοντας μάλιστα να ανοίγουν τη συζήτηση και για το αν θα μπουν και θα καταλάβουν ακόμα και τα Σκόπια. Αυτό είναι το σημείο που γίνεται πολύ πιο επιθετικός ο εθνικισμός και πλέον μιλάει για ‘ανύπαρκτο έθνος και γλώσσα’. 

Σε καμία περίπτωση δεν μπορούμε να πούμε ότι η κυβέρνηση του Τσίπρα με τη Συμφωνία των Πρεσπών μετακίνησε το πλαίσιο σε φιλειρηνική κατεύθυνση. Είναι σκάνδαλο. Στην πράξη η Συμφωνία των Πρεσπών σήμαινε τον έλεγχο του εναέριου χώρου της γειτονικής χώρας από την ελληνική πολεμική αεροπορία για λογαριασμό του ΝΑΤΟ. Και δεν έμεινε μόνο εκεί. Ο Ν. Παππάς έτρεξε να κάνει τις συμφωνίες με τις εταιρίες τηλεπικοινωνιών για να «οδηγηθούμε στην ανάπτυξη». Η ΔΕΗ τρέχει παρόλη τη συζήτηση περί χρεοκοπίας της, να επεκτείνει το δίκτυό της εκεί. Και φυσικά να μην ξεχνάμε τον άξονα Πειραιάς-Βαλκάνια με την COSCO και τον ΟΣΕ και όλη την προσπάθεια που λέει ότι η Ελλάδα είναι το κέντρο των Βαλκανίων κι άρα ελέγχει την περιοχή. Από αυτή την άποψη μιλάμε για μια συμφωνία που σκοπό έχει να διασφαλίσει τα συμφέροντα του ελληνικού καπιταλισμού.

Απέναντι σε αυτό έχουμε μια παράδοση στην οποία στηριζόμαστε. Κατανοούμε ότι ο εθνικισμός είναι όπλο για τη διάσπαση της εργατικής τάξης, όπλο για να προβάλλονται τα ‘εθνικά συμφέροντα’ σαν συμφέροντα των εργατών και για να μας καλούν να θυσιάσουμε το αίμα μας, να θυσιάσουμε την Παιδεία και την Υγεία για χάρη των εξοπλισμών, προκειμένου το κεφάλαιο της χώρας μας να θησαυρίζει. Στη δική μας παράδοση είναι το ΣΕΚΕ, το δικαίωμα στον αυτοπροσδιορισμό και την αυτοδιάθεση, είναι η πολιτική που πάει χέρι με χέρι με αυτό που ήταν το κεντρικό μας σύνθημα όλη την περίοδο της δεκαετίας του '90: «Οι εργάτες των Βαλκανίων είναι αδέρφια μας». Το καλύτερο αντίδοτο στο σοβινισμό και τον εθνικισμό είναι μια διεθνιστική πολιτική με την οποία και τώρα σταθήκαμε απέναντι στους νονούς των Βαλκανίων. Είμαστε πολύ υπερήφανοι γιατί απέτυχε η απόπειρα του Μητσοτάκη και της δεξιάς να ξαναφέρουν τον εθνικισμό για να διασπάσουν την εργατική τάξη. 

Η πόρτα του τρελοκομείου των ανταγωνισμών δεν έχει κλείσει. Μόνο η ενωμένη εργατική τάξη μπορεί να την κλείσει με την εργατική επανάσταση και την εργατική ενότητα. Αυτή είναι η προοπτική μας και μέσα σε αυτή χωράνε τα δικαιώματα των μειονοτήτων. 

Tο κείμενο αυτό στηρίζεται στην ομιλία του Πέτρου Κωνσταντίνου στον ΜΑΡΞΙΣΜΟ 2019.

Ο γίγας της πολιτικής σκέψης που καταλαμβάνει τη θέση του αναπληρωτή υπουργού Εξωτερικών και ακούει στο όνομα Μιλτιάδης Βαρβιτσιώτης έσπευσε να δώσει εξηγήσεις στη συζήτηση των προγραμματικών δηλώσεων της κυβέρνησης για τις δηλώσεις του σχετικά με την Συμφωνία των Πρεσπών στο Συνέδριο του Εκόνομιστ. Μίλησε για τις «μονταζιέρες» του ΣΥΡΙΖΑ για διαστρέβλωση και άλλα τρομερά. Όμως στην ουσία δεν έκανε τίποτα άλλο από το να επιβεβαιώσει την κωλοτούμπα της ΝΔ σε σχέση με την Συμφωνία. 

«Μας κληρονομείτε μια κακή συμφωνία με την οποία πρέπει να δουλέψουμε μέσα σε στενά πλαίσια για να κάνουμε τα αποτελέσματά της πολύ καλύτερα», είπε. Άρα η συμφωνία είχε αποτελέσματα καλά, που μπορεί να γίνουν ακόμα καλύτερα. Αυτά για τα οποία είχε μιλήσει στο συνέδριο του Εκόνομιστ, εν συντομία ήταν «η προστασία των ελληνικών προϊόντων και εταιρειών». Η λέξη «προστασία» δεν πρέπει να μπερδεύει κανέναν και καμμία. Κι ο Τραμπ «προστατεύει» τα αμερικάνικα προϊόντα και εταιρείες.

Η ελληνική άρχουσα τάξη με τις εθνικιστικές εκστρατείες για το «όνομα που είναι η ψυχή μας» και τη «μια και μοναδική ελληνική Μακεδονία» διεκδικούσε να γίνει νονός και χωροφύλακας και της γειτονικής Δημοκρατίας και όλων των δυτικών Βαλκανίων. Ήταν εκστρατείες αντιδραστικές, που έβγαζαν στον αφρό κάθε λογής ακροδεξιό κατακάθι. Ήταν επίσης ανιστόρητες και υποκριτικές και κυνικές. 

Συμφέροντα

Η Συμφωνία των Πρεσπών ήταν μια νίκη αυτών των επιδιώξεων. Είναι μια συμφωνία κομμένη και ραμμένη στα συμφέροντα της ελληνικής άρχουσας τάξης που η Νέα Δημοκρατία εξυπηρετεί, γι' αυτό και μετεκλογικά έτρεξε να κάνει κωλοτούμπα και να συμπλεύσει με τις “Πρέσπες”. Ο Βαρβιτσιώτης μπορεί να προσπαθεί να μην πει καν τις λέξεις Βόρεια Μακεδονία στη Βουλή, αλλά όπως είχε πει ο υπουργός Άμυνας Παναγιωτόπουλος, το ζήτημα είναι η τήρηση των «ουσιωδών όρων της συμφωνίας». Όπως, για παράδειγμα, η επιτήρηση του εναέριου χώρου της Βόρειας Μακεδονίας από τα ελληνικά μαχητικά αεροσκάφη.  

Η σύγκρουση με τον εθνικισμό και την πολεμοκαπηλεία θα είναι κομμάτι της πάλης μας ενάντια στην κυβέρνηση των ζόμπι της Δεξιάς. Οι διεθνιστικές απαντήσεις της Αριστεράς γίνονται πιο επίκαιρες και πιο πειστικές μετά τα «αποκαλυπτήρια» της υποκρισίας των Μητσοτάκηδων και των Βαρβιτσιώτηδων. 

Λέανδρος Μπόλαρης

Διαβάστε επίσης

Θα τα βρείτε στο Μαρξιστικό Βιβλιοπωλείο

www.marxistiko.gr

Φειδίου 14 πίσω από Τιτάνια-ΡΕΞ, τηλ. 2105247584