Για τέταρτες εκλογές μέσα σε λιγότερα από τέσσερα χρόνια πηγαίνει η Ισπανία, αν δεν υπάρξει έκπληξη μέσα στην ερχόμενη βδομάδα. Η κατάσταση μοιάζει παράδοξη. Το σοσιαλδημοκρατικό PSOE κέρδισε τις εκλογές στα τέλη του Απρίλη, αλλά χωρίς απόλυτη πλειοψηφία. Τους τελευταίους μήνες εξελίσσονται διαπραγματεύσεις ώστε να εξασφαλιστούν οι ψήφοι της Αριστεράς (Unidas Podemos), αλλά οι επαφές μεταξύ του υπηρεσιακού πρωθυπουργού Πέδρο Σάντσεθ και του Πάμπλο Ιγκλέσιας, από το Ποδέμος, απέτυχαν. Απομένει μια τελευταία συνάντηση των πολιτικών αρχηγών με το βασιλιά και αν δεν προκύψει κοινοβουλευτική πλειοψηφία, η χώρα πάει για εκλογές το Νοέμβρη.
Στο πιο επιφανειακό κομμάτι της κρίσης, το όλο ζήτημα έχει να κάνει με τη συμμετοχή ή όχι της Αριστεράς στο υπουργικό συμβούλιο. Η Αριστερά βάζει σαν όρο να πάρει και η ίδια υπουργεία ώστε να στηρίξει καινούργια πρωθυπουργία Σάντσεθ. Πέρα από τις καρέκλες, αυτό που ζητάνε είναι η κυβέρνηση να έχει χαρακτήρα “κυβέρνησης συνεργασίας” των δύο κομμάτων, δηλαδή να συναποφασίζονται οι κεντρικές αποφάσεις. Το PSOE έχει βάλει βέτο και αντιπροτείνει στην Αριστερά να πάρει πόστα στην κρατική γραφειοκρατία και τους οργανισμούς.
Οι μήνες των διαπραγματεύσεων αναλώθηκαν σε εντυπωσιασμούς. Ο Σάντσεθ καταγγέλλει την Αριστερά που για χάρη μερικών υπουργικών θώκων θα αφήσει τη δεξιά και την ακροδεξιά να επιστρέψουν στην εξουσία. Ο Ιγκλέσιας δήλωσε ότι αυτοαποκλείεται από υπουργός για να δείξει ότι το ζήτημα του δεν είναι η προσωπική εξουσία.
Χαστούκια
Η ουσία του ζητήματος βρίσκεται στο ότι το ισπανικό σύστημα βγαίνει από μια τετραετία που εισέπραξε πολλά χαστούκια και δεν θέλει να ρισκάρει μια ασταθή συγκυβέρνηση με την Αριστερά. Το Ποδέμος κάνει το παν για να πείσει ότι είναι υπεύθυνη και “συνταγματική” δύναμη. Ο Ιγκλέσιας έφτασε στην απόλυτη ξεφτίλα να ζητάει από το βασιλιά Φίλιππο να παρέμβει για να πείσει τον Σάντσεθ να στηθεί κεντροαριστερή κυβέρνηση. Ο εστεμμένος διάδοχος του Φράνκο που πρόπερσι χειροκροτούσε την πανστρατιά που κατέστελλε το δημοψήφισμα στην Καταλωνία, τώρα απαντάει στον Ιγκλέσιας ότι στον βασιλιά δεν αναλογεί πολιτικός ρόλος. Όσες κωλοτούμπες όμως και να κάνει το Ποδέμος, η άρχουσα τάξη δεν δίνει το ΟΚ. Φαίνεται πως προτιμά να πάει σε εκλογές.
Γιατί; Τα αποτελέσματα των τελευταίων εκλογών προσφέρουν πολλές από τις απαντήσεις. Η δεξιά πήγε επιθετικά στις εκλογές του Απρίλη, βγάζοντας στην πρώτη γραμμή τους φασίστες του Βοξ και κεντράροντας την καμπάνια της στο ρατσισμό, την “τάξη και ασφάλεια”, την “παράδοση” και την καταστολή κατά των Καταλανών. Εισέπραξε ένα στραπάτσο που την έχει αφήσει ακόμη ζαλισμένη. Η ιστορική ενότητα της ισπανικής δεξιάς πλεόν είναι παρελθόν. Έχει τριχοτομηθεί (Λαϊκό Κόμμα, Θιουδαδάνος, Βοξ) αλλά και οι τρεις της εκδοχές βάζουν το μίσος για την Αριστερά σε πρώτο πλάνο. Ένα από τα αποτελέσματα είναι ότι η Δεξιά σχεδόν εξαφανίστηκε από τις κρίσιμες για τη σταθερότητα του κράτους περιοχές. Στην Καταλωνία το Λαϊκό Κόμμα έχει πλέον έναν βουλευτή. Στη Χώρα των Βάσκων ολόκληρη η δεξιά δεν εξέλεξε κανέναν. Ταυτόχρονα στις εργατογειτονιές όλης της χώρας καταγράφηκε μια μαζική προσέλευση στις κάλπες με βασικό κίνητρο να μπλοκαριστεί η στροφή προς την ακροδεξιά. Στο μεταξύ, τα σκάνδαλα που πυροδότησαν την κατάρρευση της κυβέρνησης του Λαϊκού Κόμματος συνεχίζουν να βρίσκονται στο προσκήνιο (οι δικαστικές υποθέσεις συνεχίζουν και βγάζουν ειδήσεις, εμπλέκοντας και πρόσωπα που είχαν ξεφύγει σε προηγούμενα στάδια).
Η τρικέφαλη δεξιά με αυτούς τους όρους δεν μπορεί να παρουσιαστεί στα σοβαρά ως πυλώνας σταθερότητας.
Πυλώνας
Το PSOE είναι ο πυλώνας που βγήκε δυναμωμένος και έχει εμπειρία να βγάζει τον ισπανικό καπιταλισμό από τη δύσκολη θέση. Ακόμη και τα τμήματα του κατεστημένου που πολέμησαν τον Σάντσεθ σε προηγούμενες φάσεις στέκονται πλέον στο πλευρό του. Το πρόβλημα είναι ότι με τη δεξιά στην κατάσταση που βρίσκεται, θεωρούν το PSOE ευάλωτο στις πιέσεις από τα Αριστερά. Μια μακρόσυρτη πορεία αγώνων, μαζικά κινήματα που έχουν τις ρίζες τους στους περίφημους Αγανακτισμένους του 2011 και φτάνουν μέχρι το πιο πολυπληθές γυναικείο κίνημα της Ευρώπης οδήγησαν στο ξεβίδωμα της δεξιάς. Το ίδιο το κατεστημένο πουλάει το παραμύθι ότι η οικονομική κρίση βρίσκεται πίσω μας και κομπάζει για τα στοιχεία που δίνουν τον ισπανικό καπιταλισμό σε διπλάσια ποσοστά ανάπτυξης από το μέσο ευρωπαϊκό. Ο συνδυασμός πολιτικής και οικονομίας δημιουργεί προσδοκίες. Ο Σάντσεθ παίζει με αυτές τις προσδοκίες με υποσχέσεις για αυξήσεις, πιο προοδευτικό φορολογικό σύστημα και άλλα.
Με την απαίτηση για μονοκομματική κυβέρνηση, ο Σάντσεθ δηλώνει πως θέλει τα χέρια του λυμένα ώστε στην πρώτη στροφή να μπορεί να αφήσει ξεκρέμαστους όσους πιστέψανε αυτές τις υποσχέσεις. Λέει ότι αν η Αριστερά συμμετέχει στο υπουργικό συμβούλιο, θα είναι μια αδύναμη συγκυβέρνηση, γιατί κάθε δύσκολη απόφαση θα μπορεί να προκαλεί κυβερνητική κρίση. Ο Σάντσεθ, και ολόκληρο το κατεστημένο, ξέρουν ότι τα “καλά” νούμερα του ΑΕΠ είναι μαγική εικόνα. Η διεθνής οικονομική κρίση, το μπρέξιτ και ο εμπορικός πόλεμος ασκούν τεράστια πίεση στην ισπανική οικονομία. Ιδιαίτερα η τραπεζική κρίση δημιουργεί μεγάλο πρόβλημα στη “βιωσιμότητα του συνταξιοδοτικού” όπως το αποκαλούν αυτοί και απαιτούν “μεταρρυθμίσεις”. Ταυτόχρονα, βρισκόμαστε ενόψει της απόφασης του δικαστήριου για την “ανταρσία” στην Καταλωνία και κανείς δεν ξέρει πότε το καταλανικό καζάνι θα ξανασκάσει. Ο Σάντσεθ θέλει να παρουσιάζεται ως ο μοναδικός που ξέρει από διάλογο, την ίδια ώρα που απαντάει πως δεν θα διστάσει να ξαναεφαρμόσει το άρθρο 155 (για κατάργηση της καταλανικής κυβέρνησης) αν χρειαστεί.
Το πρόβλημα είναι ότι η Αριστερά αντί να μιλήσει για όλα αυτά, καλλιεργεί ήδη από την προεκλογική περίοδο το παραμύθι ότι δυο τρεις αριστεροί υπουργοί μπορούν να αλλάξουν το PSOE και τον Σάντσεθ. Οι αυταπάτες εμφανίζονται σε διάφορες εκδοχές. Η αριστερή πτέρυγα του Ποδέμος και ανεπισήμως και η Ενωμένη Αριστερά προτείνουν να δοθεί ψήφος στον Σάντσεθ και χωρίς υπουργεία. Λένε πως προτιμάνε το “πορτογαλικό” μοντέλο, όπου το Κομμουνιστικό Κόμμα και το Μπλόκο της Αριστεράς στηρίζουν κοινοβουλευτικά το Σοσιαλιστικό Κόμμα και το ανάγκασαν να πάρει “προοδευτικά μέτρα”. Πέρασαν χρόνια προβάλλοντας τον ΣΥΡΙΖΑ ως το μοντέλο τους και τώρα που ούτε καν τολμάνε να αναφέρουν την Ελλάδα, μειώνουν τις επιδιώξεις τους αλά πορτογαλικά.
Είτε αναγκαστεί ο κόσμος να ξαναπάει στις κάλπες είτε όχι, χρειάζεται προετοιμασία για τις μάχες που έρχονται, όχι επανάπαυση στους ελιγμούς των ηγεσιών.