Πολιτισμός
Θέατρο: “Οδός 19, αριθμός 15” - Προσφυγικές μνήμες Ν. Ιωνίας ...σαν σήμερα

Νένα Μεντή

Τις τραγικές συνθήκες ζωής των προσφύγων που έφτασαν στην περιοχή των Ποδαράδων, όπως λεγόταν η σημερινή Ν. Ιωνία, το 1923, παρουσιάζονται μέσα από τις αναμνήσεις της Κλειούς Χατζηαλέξη στην Θεατρική παράσταση “Οδός 19, αριθμός 15” που παρουσιάστηκε για τρεις μέρες στο Δημοτικό Θέατρο “Αστέρας” της Ν. Ιωνίας.

Η παράσταση, που την Κλειώ ερμηνεύει με βάθος και αληθοφάνεια η Νένα Μεντή και σκηνοθετεί η Παρασκευή Καλογεράκη, είναι ένα θεατρικό ντοκιμαντέρ που εκτός από τις μαρτυρίες της Κ. Χατζηαλέξη πλαισιώνεται με βίντεο και συνεντεύξεις, αλλά και μια μεγάλη συλλογή φωτογραφιών της εποχής.

Πρόκειται για ντοκουμέντα που αναδεικνύουν τον αγώνα των μικρασιατών προσφύγων να επιβιώσουν σε άθλιες καταστάσεις, εγκαταλειμμένοι στην ουσία από το κράτος και αντιμέτωποι με τον κρατικό ρατσισμό που τους αντιμετώπιζε σαν “τουρκόσπορους”, όπως επαναλαμβάνει η Κλειώ στην παράσταση.

«Όταν οι πρόσφυγες φτάνουν στην Αττική οι συνθήκες υποδοχής είναι τραγικές. Περιφέρονται στους χωμάτινους δρόμους της Αθήνας και του Πειραιά, προσπαθώντας να βρουν στέγη για να διανυκτερεύσουν. Κοιμούνται σε στοές, κάτω από γέφυρες, σε επιταγμένα δωμάτια και σχολεία, σε συρμούς τρένων. Οι περισσότεροι χωρίς χρήματα, άρρωστοι και νηστικοί. Οικογένειες διαλυμένες» αναφέρει μέσα από βίντεο ο Λουκάς Χριστοδούλου, ερευνητής, Πρόεδρος του Κέντρου Μικρασιατικού Πολιτισμού (ΚΕ.ΜΙ.ΠΟ) που οργάνωσε την παραγωγή της παράστασης. Ο Χριστοδούλου μέσα από τις βιντεοσκοπημένες συνεντεύξεις που παρουσιάζονται στην παράσταση δίνει το ιστορικό πλέγμα της περιόδου. Θυμίζει τα μεγάλα συλλαλητήρια του 1924-25 των προσφύγων που πάλευαν να γίνουν ορατοί και διεκδικούσαν ανθρώπινες συνθήκες ζωής.

“Πρόκειται για ένα κομμάτι από το τόσο σημαντικό υλικό που έχει συγκεντρωθεί σχετικά με την εγκατάσταση των προσφύγων στη Ν. Ιωνία το 1923. Ευελπιστούμε σε επόμενο χρονικό διάστημα όλο αυτό να το συγκεντρώσουμε σε ένα ντοκιμαντέρ”, ανέφερε η σκηνοθέτης Παρασκευή Καλογεράκη.

Στην παράσταση παρουσιάζεται η ραγδαία ανάπτυξη με την δημιουργία των πιο εξελιγμένων εργοστασίων κλωστοϋφαντουργίας (μέσα από την παράλληλη διήγηση της ζωής μέσα στο εργοστάσιο Μουταλάσκη). Οι προσφυγοπούλες εργάτριες διαδραμάτισαν τον σημαντικότερο ρόλο στην ανάπτυξη της κλωστοϋφαντουργίας στην περιοχή και έδωσαν αγώνες για καλύτερες αμοιβές και την κατοχύρωση των πολιτικών και συνδικαλιστικών ελευθεριών τους.

 

Άννα Κωνσταντακάκη

 

Ιστορίες

Η Άννα Κωνσταντακάκη, συνταξιούχος δημοσιογράφος της ΕΡΤ, που παρακολούθησε την παράσταση είναι γέννημα θρέμμα της Ν. Ιωνίας. Μετά την παράσταση μίλησε στην ΕΑ εξηγώντας πως οι περιγραφές της Κλειούς της φέρνουν πραγματικές μνήμες από τις ιστορίες που είχε ακούσει από τους παππούδες της.

“Ο παππούς και η γιαγιά από τη μεριά της μητέρας μου ήταν από την Μ. Ασία και είχαν βιώσει την καταστροφή και την εκδίωξη. Ήρθαν και κατοίκησαν στη Ν. Ιωνία, οπότε τα ακούσματα που έχω είναι πάρα πολύ έντονα. Τόσο από την οικογένειά μου, όσο και από τα πεθερικά μου, ξέρουμε τι σημαίνει να δουλεύεις στο εργοστάσιο Μουταλάσκη. Ήταν πραγματικά σωτηρία για έναν πρόσφυγα να βρει δουλειά εκεί. Το έργο ήταν πάρα πολύ συγκινητικό γιατί μου έφερε όλες αυτές τις μνήμες. Το πρώτο σπίτι του παππού μου ήταν στην Ελευθερούπολη. 

Οι πρόσφυγες που ήρθαν από τη Μ. Ασία ήταν κατά κύριο λόγο μικροαστικής καταγωγής. Όμως αναγκάστηκαν να ζήσουν σε συνθήκες άθλιες και απάνθρωπες. Τους δώσανε λίγα κομμάτια γης με παραπήγματα. Όπως αναφέρει και η ηρωίδα του έργου, τα παραπήγματα ήταν με πισσόχαρτα στην οροφή και με τα λύματα εκεί που κοιμόντουσαν. Υπάρχουν φωτογραφίες πραγματικά εντυπωσιακές που μας παραπέμπουν και στο σήμερα με τους ανθρώπους να βρίσκονται είτε σε στρατόπεδα, είτε σε καταλήψεις, είτε στο δρόμο. Θα έλεγα ότι όλες αυτές οι εικόνες είναι ένα ντεζαβού για το πώς ζουσαν οι πρόσφυγες σε εκείνη την εποχή και των προσφύγων σήμερα. 

Όμως στην παράσταση είδαμε πως οι άνθρωποι αντέδρασαν ζητώντας καλύτερες συνθήκες ζωής. Ακόμα και η Κλειώ η οποία ερχόμενη από ένα μικροαστικό παρελθόν έβλεπε τον συνδικαλισμό και την πολιτική με αρνητικό τρόπο, προσπαθώντας να ζήσει μια αξιοπρεπή ζωή έφτασε να κάνει πράγματα που δεν θα έκανε ποτέ πριν. Είναι εντυπωσιακό ότι για να ζήσει σε ένα σπίτι που δεν έχει από πάνω πισσόχαρτο, πήγε και κατέλαβε ένα σπίτι με τοίχους που δεν κατοικούσε κανείς. Μάλιστα λέει η ίδια πως έκανε: Κατάληψη.

Πρόκειται για ένα έργο που σε βάζει, όσο και να μη θες, να συγκρίνεις τη ζωή των προσφύγων τότε με τις εικόνες των προσφύγων που βλέπουμε από τη Μόρια, τη Ριτσώνα ή τη Μαλακάσα. Να καταλάβεις τι σημαίνει ο ξεριζωμός και η προσφυγιά διαχρονικά. Σκέφτηκα πως κάπως έτσι πρέπει να ήταν και ο παππούς μου σε μια άλλη εποχή. 

Και θέλω να βάλω ένα ακόμα σημείο. Αυτό που αποδεικνύεται από τότε μέχρι και τώρα είναι πως οι πρόσφυγες είναι πλούτος για το μέρος που πάνε. Το είδαμε με τους πρόσφυγες το '22 και πόσο σημαντικό ρόλο έπαιξαν στην ανάπτυξη της κοινωνίας και της οικονομίας, το είδαμε με τους Αλβανούς μετανάστες στη δεκαετία του ‘90. Το ίδιο είναι και τώρα. Ο κόσμος που έρχεται στη χώρα μας είναι κόσμος που κουβαλάει γνώσεις και κουλτούρα. Χρειάζεται να τους αγκαλιάσουμε και να τους δώσουμε τη δυνατότητα να ζήσουν ανθρώπινα”, υπογράμμισε η Άννα Κωνσταντακάκη.