Οικονομία και πολιτική
«Λεφτά υπάρχουν»… για τους Τραπεζίτες

Μητσοτάκης με τους τραπεζίτες

Τσίπρας με τους τραπεζίτες

 

Άστραψε και βρόντηξε ο Κυριάκος Μητσοτάκης στη συνάντηση που είχε με τους τραπεζίτες την περασμένη εβδομάδα στο Μέγαρο Μαξίμου. “Έχετε αναγγείλει αυξήσεις. Αυτό δεν μπορούμε να το δεχθούμε. Είναι εξαιρετικά αρνητικό. Δεν δικαιολογούνται ...”. 

Εκτός από τον ίδιο τον πρωθυπουργό, στην κρίσιμη συνάντηση με την Ελληνική Ένωση Τραπεζών συμμετείχαν από την πλευρά της κυβέρνησης ο Υπουργός Οικονομικών Χρήστος Σταϊκούρας, ο Υπουργός Ανάπτυξης και Επενδύσεων Άδωνις Γεωργιάδης, ο Υπουργός Επικρατείας Γιώργος Γεραπετρίτης, ο Υφυπουργός Οικονομικών, αρμόδιος για το χρηματοπιστωτικό σύστημα, Γιώργος Ζαββός, ο Υφυπουργός παρά τω Πρωθυπουργώ, αρμόδιος για τον Συντονισμό του Κυβερνητικού Έργου, Άκης Σκέρτσος, η Γενική Γραμματέας Συντονισμού Οικονομικών και Αναπτυξιακών Πολιτικών Βίκυ Λοΐζου, ο Γενικός Γραμματέας Συντονισμού Εσωτερικών Πολιτικών Θανάσης Κοντογεώργης, ο Γενικός Γραμματέας Διαχείρισης Ιδιωτικού Χρέους Φώτης Κουρμούσης και ο επικεφαλής του Οικονομικού Γραφείου του Πρωθυπουργού Αλέξης Πατέλης.

Οι τραπεζίτες -οι διευθύνοντες σύμβουλοι της Εθνικής, της Πειραιώς, της Αττικής, της Alpha και της Eurobank- συντετριμμένοι συμφώνησαν να επανεξετάσουν τις νέες παράλογες χρεώσεις για τις συναλλαγές από τα ATM, ειδικά στις περιπτώσεις όπου δεν υπάρχει παρά μόνο ένα ΑΤΜ σε ολόκληρη την περιοχή.

Ωραίο παραμύθι. Η πραγματικότητα, βέβαια, δεν έχει απολύτως καμιά σχέση με τις γελοιότητες που προσπαθούν να πλασάρουν αυτές τις μέρες οι δεξιοφυλλάδες – που θεωρούν ότι οι αναγνώστες τους είναι τόσο ηλίθιοι που μπορούν να πιστέψουν ότι το μισό υπουργικό συμβούλιο συναντήθηκε με τους τραπεζίτες για να τους τραβήξει το αυτί για τα 2-3 ευρώ που ετοιμάζονται να χρεώνουν για την αλλαγή PIN στις κάρτες.

Οι τραπεζίτες συναντήθηκαν πράγματι με τον Μητσοτάκη και το οικονομικό του επιτελείο την περασμένη Πέμπτη. Αλλά δεν πήγαν στο Μαξίμου ούτε για να απολογηθούν, ούτε για να “δώσουν”. Πήγαν για να πάρουν. Το πραγματικό αντικείμενο της συζήτησης δεν ήταν οι νέες χρεώσεις των ηλεκτρονικών τραπεζικών συναλλαγών αλλά το διαβόητο σχέδιο “Ηρακλής”, ένα σχέδιο μέσω του οποίου οι τραπεζίτες ευελπιστούν να απαλλαγούν από το βάρος περίπου 30 δισεκατομμυρίων “κόκκινων δανείων”. Περιττό να το πει κανείς, το κόστος αυτής της απαλλαγής θα το επωμισθεί το δημόσιο, που θα στηρίξει για μια ακόμα φορά το ετοιμόρροπο ελληνικό τραπεζικό σύστημα (και μαζί με αυτό και τους κάθε άλλο παρά ετοιμόρροπους εγχώριους τραπεζίτες) με άλλα 9 περίπου δισεκατομμύρια Ευρώ.

Η Ελλάδα είναι, με μεγάλη διαφορά, η πρωταθλήτρια της Ευρώπης όσον αφορά τα “μη εξυπηρετούμενα ανοίγματα” (NPE), όπως ονομάζονται επίσημα τα “κόκκινα δάνεια”. Με βάση τις τελευταίες εκτιμήσεις τα ΝΡΕ φθάνουν σήμερα στα 80 δις, ένα ποσό που αντιστοιχεί στο 45% του ΑΕΠ και στο 39% του συνόλου των δανείων που έχουν χορηγήσει οι τράπεζες. Τα νούμερα είναι εφιαλτικά: από τις 19 χώρες της ευρωζώνης μόνο τρεις έχουν τόσο υψηλά ποσοστά μη εξυπηρετούμενων δανείων: η Ελλάδα (39%), η Κύπρος (19%) και η Σλοβενία (11%). Ο “ευρωπαϊκός” μέσος όρος είναι σήμερα στο 3,6% - περίπου 11 φορές μικρότερος από την ελληνική “πρωτιά”. 

Το σχέδιο Ηρακλής

Οι ελληνικές κυβερνήσεις και οι τραπεζίτες έχουν δεσμευθεί να μειώσουν αυτό το ποσοστό σε μονοψήφια επίπεδα μέσα στα επόμενα δυο χρόνια. Αλλά η μείωση δεν είναι καθόλου εύκολη υπόθεση. Η συνολική αξία των “κόκκινων δανείων” ξεπερνάει κατά πολύ την κεφαλαιοποίηση των τραπεζών (την αξία όλων τους των μετοχών). Αν διαγράψουν ακόμα και ένα μικρό ποσοστό θα είναι όλες -τεχνικά τουλάχιστον- χρεοκοπημένες. Για αυτό η μείωση περνάει μέσα από έναν πολύπλοκο μηχανισμό με τρία σκέλη: επαναδιαπραγμάτευση με ένα κομμάτι των δανειστών, έτσι ώστε να μετατραπούν ξανά μέσα από κάποιες “ευνοϊκές” ρυθμίσεις τα χρέη τους σε εξυπηρετούμενα. Πώληση ενός άλλου κομματιού, κύρια αυτού που δεν έχει εξασφαλίσεις, σε τιμές ευκαιρίας, σε “ταμεία γύπες”. Και ρευστοποίηση του τρίτου κομματιού, μέσα από πλειστηριασμούς, αναγκαστικές πληρωμές και άλλα νομικά μέσα. 

Οι τράπεζες κατάφεραν πράγματι με αυτά τα μέσα να μειώσουν τα ΝΡΕ κατά 10 δις το 2017 και κατά 13 δις το 2018. Ο φετινός στόχος όμως -τον οποίο έχουν συμφωνήσει με την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, την Ευρωπαϊκή Ένωση και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο- που προβλέπει την μείωσή τους κάτω από τα 60 δις είναι αδύνατο να καλυφθεί με τους ίδιους τρόπους. Αυτό το κενό έρχεται να καλύψει το σχέδιο Ηρακλής. Οι κρατικές εγγυήσεις θα επιτρέψουν στις τράπεζες να “ξεκοκκινίσουν” ένα μεγάλο κομμάτι επιχειρηματικών κύρια δανείων. Ο στόχος είναι να καταφέρουν να εγκριθεί το σχέδιο από την Ευρωπαϊκή Ένωση στο Eurogroup της 4ης Δεκέμβρη ώστε να προλάβουν το ορόσημο της 31 Δεκέμβρη.

Αλλά αυτή είναι μόνο η μια πτυχή του Ηρακλή. Η άλλη είναι η επιτάχυνση των πλειστηριασμών και των πωλήσεων -της εκκαθάρισης δηλαδή των “χαμηλής” και “μεσαίας” αξιολόγησης δανείων. Ο όρος για να μπορεί η κάθε μια από τις τράπεζες που θα συμμετάσχει στο πρόγραμμα να πάρει τις εγγυήσεις είναι να έχει καλύψει τουλάχιστον το 50% του πλάνου της σε σχέση με τις δυο άλλες κατηγορίες. Η κυβέρνηση έχει ήδη προχωρήσει στην “αναθεώρηση” του νόμου Κατσέλη για την πρώτη κατοικία έτσι ώστε, όπως έλεγε ο ίδιος ο Χρήστος Σταϊκούρας στη συνάντηση “να σώσουμε τα σπίτια αυτών που πραγματικά έχουν ανάγκη και όχι των στρατηγικών κακοπληρωτών”. Δηλαδή, μεταφράζοντας από την κυβερνητική αργκό σε απλά ελληνικά, να πετάξουμε όλους τους φτωχούς στο δρόμο. Η διάσωση του τραπεζικού συστήματος είναι υπόθεση εθνικής σημασίας, άλλωστε. Οι φτωχοί ας κόψουν το λαιμό τους.

Δυσκολίες

Η πατρότητα του σχεδίου “Ηρακλής” δεν ανήκει ούτε στον Μητσοτάκη, ούτε στον Σταϊκούρα. Οι διαβουλεύσεις με την Ευρωπαϊκή Ένωση άρχισαν πριν από έναν περίπου χρόνο. Το πρότυπο του “Ηρακλή” ήταν το σχέδιο που εφαρμόστηκε στην Ιταλία -μια χώρα που έχει επίσης πολύ μεγάλο πρόβλημα “κόκκινων δανείων”. Αυτό που άλλαξε η σημερινή κυβέρνηση είναι το ποσό: ο Τσίπρας είχε υποσχεθεί 4 με 5 δις στους τραπεζίτες. Ο Μητσοτάκης το ανέβασε στα 9 δις. Αλλά, παρά την αναβάθμιση του “Ηρακλή”, το τραπεζικό σύστημα εξακολουθεί να βρίσκεται στην κόψη του ξυραφιού. Για δυο βασικούς λόγους.

Ο πρώτος είναι το δημόσιο χρέος. Οι τράπεζες -και συνολικά τα διάφορα πακέτα “ενίσχυσης”, “προστασίας” και “διάσωσης” της ιδιωτικής οικονομίας- είναι υπεύθυνα για τον εκτροχιασμό των οικονομικών. Η μεγαλύτερη απόλυτη αύξηση του χρέους (108 δις) έγινε στα χρόνια της πρωθυπουργίας του Κώστα Καραμανλή – που έκλεισε λίγους μήνες μετά την κατάρρευση της Λήμαν Μπράδερς. Το φθινόπωρο του 2008 ο Καραμανλής είχε στηρίξει το ελληνικό τραπεζικό σύστημα (που δεν είχε κανένα πρόβλημα σύμφωνα με τις επίσημες ανακοινώσεις) με εγγυήσεις 28 δισεκατομμυρίων. Τώρα η κυβέρνηση είναι ξανά διατεθειμένη να στηρίξει με εγγυήσεις τις τράπεζες. Αλλά ποιος μπορεί να πάρει στα σοβαρά εγγυήσεις ενός χρεοκοπημένου κράτους που τα ομόλογά του εξακολουθούν να χαρακτηρίζονται “σκουπίδια” από τους οίκους αξιολόγησης; Η κυβέρνηση, γράφουν οι εφημερίδες, για να παρακάμψει τον κάβο ενδέχεται να χρησιμοποιήσει ένα κομμάτι από το “μαξιλάρι ασφαλείας” που κληρονόμησε από την προηγούμενη κυβέρνηση. Το “κόλπο” μπορεί να δουλέψει άμεσα, αλλά θα το βρουν σίγουρα μπροστά τους οι επόμενες κυβερνήσεις που θα χρειαστεί να αρχίσουν να ξεπληρώνουν τα μνημονιακά δάνεια.

Ο δεύτερος λόγος είναι η ίδια η οικονομική κατάσταση -που αναμένεται να γίνει χειρότερη μέσα στους επόμενους μήνες. Η κυβέρνηση έχει προβλέψει 2,7% ανάπτυξη της εθνικής οικονομίας τη χρονιά που μας έρχεται. Αυτό το νούμερο είναι τουλάχιστον αισιόδοξο (το ΔΝΤ και οι άλλοι διεθνείς οργανισμοί κάνουν πολύ πιο χαμηλές προβλέψεις). Αν επιβεβαιωθούν οι φόβοι για παγκόσμια ύφεση το δεύτερο εξάμηνο του 2020 (η Γερμανία αντιμετωπίζει ήδη σοβαρά προβλήματα) τα σενάρια θα τιναχτούν στον αέρα. Ύφεση σημαίνει νέες χρεοκοπίες και νέες αδυναμίες των επιχειρήσεων να εξυπηρετήσουν τα χρέη τους. Δηλαδή νέα κόκκινα δάνεια. Ήδη από τα δάνεια που έχουν “ρυθμιστεί” πάνω από το ένα τρίτο έχει ξανακοκκινήσει. Αυτό το φαινόμενο θα επιταχυνθεί αν πέσουν οι ρυθμοί ανάπτυξης ξανά στα τάρταρα.

Ο Ηρακλής της μυθολογίας ήταν ο ήρωας που ανάμεσα στα άλλα είχε καθαρίσει μέσα σε μια μέρα από την “κόπρο” των βοδιών του τους στάβλους του Αυγεία. Τι είναι, όμως, η κόπρος τριάντα ετών ενός κοπαδιού τριών χιλιάδων βοδιών μπροστά στην κόπρο των τραπεζιτών;