Ιδέες
Βιβλιοπαρουσίαση: Αιγαιοπελαγίτες πρόσφυγες στον Β΄ ΠΠ

Εκδήλωση- παρουσίαση του βιβλίου του Ν. Μπράτσου «Αιγαιοπελαγίτες πρόσφυγες στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο» πραγματοποιεί το Μαρξιστικό Βιβλιοπωλείο στις 7 Δεκέμβρη στο Πνευματικό Κέντρο «Αντώνης Τρίτσης» του Δήμου Αθήνας (Ακαδημίας 50).

Η εκδήλωση έρχεται σε μια στιγμή που πληθαίνουν οι αντιδράσεις για το κόψιμο του δεύτερου μέρους του σχετικού ντοκιμαντέρ «Ικαριώτες πρόσφυγες Β’ Παγκοσμίου Πολέμου» του δημοσιογράφου Ν. Μπράτσου από την διοίκηση της ΕΡΤ. 

Στις φωνές που εκφράζουν τη διαμρτυρία τους προστέθηκε η Πανελλήνια Ομοσπονδία Θεάματος Ακροάματος, με επιστολή του ΔΣ προς τον πρόεδρο και το ΔΣ της ΕΡΤ. Όπως αναφέρεται στην επιστολή: «Το ντοκιμαντέρ αυτό έρχεται να φωτίσει ένα πολύ σημαντικό τμήμα της νεώτερης ιστορίας των νησιών μας, αλλά και της χώρας μας. Επιπλέον είναι ένα πολύτιμο σχολικό εργαλείο με πολλαπλές χρήσεις σε ερευνητικές δραστηριότητες των μαθητών που ασχολούνται με το προσφυγικό ζήτημα.

Δεν θέλουμε να πιστέψουμε ότι υπάρχει πιθανότητα κοψίματος ή  λογοκρισίας ενός τέτοιου ντοκιμαντέρ που τονίζει τα ζητήματα και τις συνέπειες του πολέμου, της προσφυγιάς και της περιπέτειας των ξεριζωμένων συμπατριωτών μας και της σύγχρονης ιστορίας του τόπου μας».

Το ντοκιμαντέρ ήταν προγραμματισμένο να προβληθεί στις 28 Οκτώβρη αλλά η προβολή ακυρώθηκε χωρίς η διοίκηση της ΕΡΤ να εξηγεί τους λόγους μη προβολής του, και χωρίς να δίνει νέα ημερομηνία προβολής. Αντίστοιχα ψηφίσματα που απαιτούν την προβολή του Β’ μέρους έχουν βγάλει το Δημοτικό Συμβούλιο Ικαρίας, η ΕΛΜΕ Ικαρίας και ο Σύλλογος Ικάριων Επιστημόνων, η Εταιρεία Ικαριακών Μελετών, οι Φίλοι Ιστορικής Μνήμης και Πολιτιστικής Δημιουργίας και άλλοι φορείς.

«Δεν αγωνιστήκαμε γι’ αυτήν την ΕΡΤ, γι’ αυτό δεν θα σταματήσουμε να αγωνιζόμαστε. Σήμερα η νέα διοίκηση της ΕΡΤ πέρα από τις επιθέσεις στους εργαζόμενους και τον συνδικαλισμό προσπαθεί συνειδητά να καταστρέψει και οποιαδήποτε θετικά στοιχεία είχε η ΕΡΤ στο επίπεδο του προγράμματος, οδηγώντας την στην μεγαλύτερη ανυποληψία και παρακμή… Οι εργαζόμενοι της ΕΡΤ, η ΠΟΣΠΕΡΤ και τα σωματεία, πρέπει να σηκώσουμε το γάντι», δηλώνει μεταξύ άλλων σε προκήρυξή της η Αριστερή Πρωτοβουλία Εργαζομένων στην ΕΡΤ.

Το Μαρξιστικό Βιβλιοπωλείο ενώνει τη φωνή του με όλους τους παραπάνω φορείς καλώντας στην εκδήλωσή-παρουσίαση του βιβλίου στις 7/12 στο Πνευματικό Κέντρο «Αντώνης Τρίτσης» όπου θα πραγματοποιηθεί και η προβολή του Α' μέρους του. 


Το ερώτημα παραμένει επίκαιρο
Ποια ΕΡΤ θέλουμε

Πέρασε πάνω από ένας μήνας, από τις 28 Οκτωβρίου, όταν περιμέναμε να δούμε στην ΕΡΤ1 και το δεύτερο μέρος του ντοκιμαντέρ του καλού συναδέλφου Νάσου Μπράτσου με τίτλο «Ικαριώτες πρόσφυγες στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο» (έπαιζε και τρέιλερ) και πληροφορηθήκαμε, όπως και όλος ο κόσμος, ότι δεν θα προβληθεί. Χωρίς, μέχρι και σήμερα, καμία επίσημη εξήγηση από την ΕΡΤ.

Το γεγονός αυτό φέρνει και πάλι στο προσκήνιο την ανάγκη θεσμικής θωράκισης της ΕΡΤ. Θυμόμαστε όλοι ότι αντί για θεσμική θωράκιση της δημόσιας ραδιοτηλεόρασης το 2015 η τότε κυβέρνηση μετονόμασε τη ΝΕΡΙΤ σε ΕΡΤ και έδωσε όλες τις εξουσίες στον διευθύνοντα σύμβουλο τον οποίο τοποθετεί βεβαίως-βεβαίως η ίδια η κυβέρνηση. Η πρόταση των αγωνιζόμενων εργαζομένων της ΕΡΤ που είχε τίτλο: «Ποια ΕΡΤ θέλουμε» πετάχτηκε στον κάλαθο των αχρήστων.

Τι λέγαμε όμως τότε ως γενική συνέλευση των εργαζομένων της ελεύθερης αυτοδιαχειριζόμενης ΕΡΤ3 στην πρότασή μας με τίτλο «Ποια ΕΡΤ θέλουμε» στις 11 Ιουνίου του 2014, έναν χρόνο μετά το «μαύρο», και την οποία υιοθέτησαν στη συνέχεια οι αγωνιζόμενοι εργαζόμενοι της ΕΡΤ σε όλη τη χώρα; Λέγαμε ότι η ακηδεμόνευτη ενημέρωση και η ποιοτική πολιτισμική/ψυχαγωγική οπτικοακουστική παραγωγή ενός πραγματικά δημόσιου και αυθεντικά δημοκρατικού ραδιοτηλεοπτικού Οργανισμού αποτελούν κοινωνικά αγαθά, ότι η ελευθεροτυπία, η δημοσιογραφική εργασία χωρίς λογοκρισία, η απεξαρτημένη από άνωθεν «εντολές» πολιτιστική δημιουργία/προβολή και η απρόσκοπτη άσκηση της ερευνητικής δουλειάς αποτελούν ενιαίο και αδιαπραγμάτευτο δικαίωμα και υποχρέωση.

Ειδικότερα σε ό,τι αφορά τον τρόπο διοίκησης στην πρότασή μας σημειώναμε ότι η κλασική διευθυντική ιδιότητα ή η θέση του «προϊσταμένου» τμήματος αποκτά, στην ΕΡΤ που θέλουμε, χαρακτηριστικά που έχουν να κάνουν με την ικανότητα άσκησης συντονιστικού ρόλου με στόχο την αποτελεσματικότερη εσωτερική λειτουργία και την επίτευξη καλύτερου ποιοτικού αποτελέσματος στο εκπεμπόμενο πρόγραμμα. Οι συντονιστές (προϊστάμενοι) των τμημάτων εκλέγονται από τους εργαζομένους του τμήματος. Λογοδοτούν, ελέγχονται και είναι ανακλητοί από τη Γενική Συνέλευση των εργαζομένων. Το ίδιο συμβαίνει και με τις επιμέρους διευθύνσεις. Ο γενικός συντονιστής (η κλασική θέση του γενικού διευθυντή) δεν εξαιρείται από τις παραπάνω προβλέψεις. Η εκλογή του γίνεται από τη γενική συνέλευση των εργαζομένων της ΕΡΤ.

Ζητούσαμε να έχει λόγο η κοινωνία των πολιτών στη διαμόρφωση του προγράμματος σε μία ΕΡΤ ανοιχτή στις προτάσεις των κοινωνικών ομάδων και με ασφαλιστικές δικλείδες ώστε να αποφευχθεί η αυθαίρετη αντιπροσώπευση των κοινωνικών ομάδων από «παράγοντες» και οργανωμένα συμφέροντα. Όλα αυτά στη βάση ενός διαλόγου που θα κατέληγε στη θεσμική θωράκιση της ΕΡΤ. Η πρόταση των αγωνιζόμενων εργαζομένων είναι φυσικό να αντιμετωπίζεται εχθρικά από όσους έχουν πάντα κατά νου να ελέγχουν την ΕΡΤ. Είναι όμως ευθύνη των εργαζομένων και της κοινωνίας να ανοίξει αυτός ο διάλογος.

Στέλιος Νικητόπουλος
δημοσιογράφος ΕΡΤ3

Πολύτιμες μαρτυρίες

Στη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου παράλληλα με τις συνέπειες της Κατοχής και τις πολεμικές επιχειρήσεις αναπτύσσεται και μία αυξανόμενη αμφίδρομη κίνηση προς και από τις ακτές της Τουρκίας.

Αυτή η δραστηριότητα κλιμακώνεται από διαφυγή ατόμων σε ροή και τελικά σε μετακίνηση πληθυσμών.  Οι λόγοι οφείλονται στην καταδίωξη των αρχών Κατοχής, στην εθελοντική κατάταξη στις ένοπλες δυνάμεις στη Μέση Ανατολή, στην επιβίωση από την πείνα αλλά και στις πολεμικές επιχειρήσεις που γίνονται στο Αιγαίο.    

Από αυτές τις συνέπειες που δοκιμάζουν και τα νησιά του Αιγαίου ο συγγραφέας επιλέγει να εξετάσει μια πτυχή τους: την αυξανόμενη έξοδο ενός τμήματος του πληθυσμού των νησιών του Ανατολικού Αιγαίου που εξελίσσεται σε μία οδύσσεια μετακίνησης,  εγκατάστασης αλλά και επιστροφής μετά το τέλος του πολέμου και αφορά στο μεγαλύτερο όγκο των προσφύγων.

Ο συγγραφέας υπολογίζει με βάση τις καταγραφές που έγιναν στην πρώτη χώρα υποδοχής την Τουρκία,  ότι οι πρόσφυγες ήταν περίπου 30.000, επισημαίνει όμως ότι ορισμένοι ερευνητές πιστεύουν ότι ο αριθμός είναι μεγαλύτερος.  Σύμφωνα με εκτίμηση που στηρίζεται σε τουρκικές πηγές, όχι λιγότεροι από 50.000, και πιθανόν αρκετοί περισσότεροι, διέσχισαν το Αιγαίο μέχρι το τέλος του 1944. Ανάμεσα τους εκτός από Έλληνες ήταν Εβραίοι, Βρετανοί, Ιταλοί και Γερμανοί στρατιώτες.

Τα γεμάτα ανθρώπινο φορτίο επισφαλή πλεούμενα που διασχίζουν το Αιγαίο προς τα ανατολικά έχουν να αντιμετωπίσουν εκτός από τις επικίνδυνες καιρικές συνθήκες και τις γερμανικές και ιταλικές ακταιωρούς. Η ρότα τους οπωσδήποτε διασταυρώνεται με εκείνα τα σκάφη που μεταφέρουν τρόφιμα για τη μαύρη αγορά της πρωτεύουσας με την αγαστή συνεργασία και προστασία των δυνάμεων κατοχής.

Μέσα από τις προσωπικές ιστορίες των προσφύγων ο αναγνώστης διαπιστώνει τα αντιφασιστικά αισθήματα που διαπνέουν τους προσφυγικούς καταυλισμούς και τον βασικά αντιφασιστικό χαρακτήρα των ενόπλων δυνάμεων.

Αν για τους νεοσύλλεκτους πρόσφυγες,  με τα αντιφασιστικά αισθήματα, η κατάταξη στις ένοπλες δυνάμεις θεωρείται αυτονόητη εξέλιξη, για τις συμμαχικές στρατιωτικές υπηρεσίες και την ελληνική εξόριστη κυβέρνηση αυτή η κατάταξη θεωρείται πολιτικά αρνητική εξέλιξη που πρέπει να αντιμετωπιστεί. Ο λόγος είναι απλός: όταν διακινδυνεύεις τον διάπλου του Αιγαίου για να καταταγείς και να πολεμήσεις έχεις μάλλον ξεκαθαρίσει τις προτεραιότητες σου.   

Ο υπουργός Στρατιωτικών Βύρων Καραπαναγιώτης, παλαιός βενιζελικός αξιωματικός ο ίδιος, θα το διατυπώσει με σαφήνεια με μία φράση, όπως μας επισημαίνει ο συγγραφέας, «Η συνειδητή πειθαρχία, αυτό είναι που με τρομάζει και αυτό ακριβώς δείχνει τον κομμουνιστικό χαρακτήρα του στρατού».

Οι προφορικές μαρτυρίες για την περίοδο αυτή, γνωστές κυρίως σε τοπικό επίπεδο έχουν αρχίσει με μεγάλη καθυστέρηση να αποτυπώνονται σε γραπτό λόγο. Στις ευάριθμες μελέτες για το θέμα αυτό το βιβλίο του Νάσου Μπράτσου έρχεται να προσθέσει τις πολύτιμες μαρτυρίες αυτών που διέσχισαν το Αιγαίο όχι μόνο για να επιζήσουν αλλά και να πολεμήσουν.

Προκόπης Παπαστράτης
πανεπιστημιακός