Πράγα 2000: το Σιάτλ της Ευρώπης
«Η αίθουσα του Κογκρέσου, που είναι η βασική αίθουσα που γίνονται οι διασκέψεις της Παγκόσμιας Τράπεζας και του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, ήταν σχεδόν άδεια. Με το Συνεδριακό Κέντρο αποκλεισμένο από τους διαδηλωτές η δεξίωση άργησε να ξεκινήσει καθώς πολλοί σύνεδροι μεταφέρονταν καθυστερημένα με το Μετρό. Αλλά καθώς έφταναν στη δεξίωση το κλίμα γινόταν πιο τρομακτικό, καθώς διαδηλωτές εμφανίζονταν και εκεί».
Αυτή ήταν η εικόνα που επικρατούσε στην πόλη της Πράγας, όπου διεξάγονταν η Διάσκεψη του ΔΝΤ και της Παγκόσμιας Τράπεζας το βράδυ της 26ης Σεπτέμβρη του 2000, όπως περιγραφόταν στις στήλες του τσέχικου τύπου εκείνων των ημερών.
Οι διαδηλωτές της Πράγας αντλούσαν έμπνευση από το Δεκέμβρη του 1999, όταν στην καρδιά του «κτήνους», στο Σιάτλ των ΗΠΑ, δεκάδες χιλιάδες διαδηλωτές ακύρωσαν τη σύνοδο του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου. Ένα νέο κίνημα έκανε την εμφάνισή του, βάζοντας ανοιχτά στο στόχαστρό του τον παγκόσμιο καπιταλισμό και τους οργανισμούς του. Αυτή την αντικαπιταλιστική κατεύθυνση έκφραζε και το κεντρικό του σύνθημα «Οι άνθρωποι πάνω από τα κέρδη».
Με τη διαδήλωση της Πράγας, το νέο αυτό κίνημα περνούσε δυναμικά και στην Ευρώπη, αγκαλιάζοντας και ενώνοντας, όπως και στο Σιάτλ, όλα τα κομμάτια του κινήματος που μέχρι εκείνη τη στιγμή πάλευαν το κάθε ένα μόνο του: συνδικαλιστές, εργάτες, φοιτητές, νεολαία, γυναίκες, οικολόγους ακτιβιστές, μετανάστες, ανθρώπους κάθε ηλικίας και προέλευσης. Η μεγαλύτερη αντιπροσωπεία από την Ελλάδα ήταν αυτή της «Πρωτοβουλίας Πράγα 2000» που στηρίχτηκε σε μια μεγάλη καμπάνια.
Η επιτυχία της κινητοποίησης άνοιγε το δρόμο για τη Γένοβα με τους 300.000 διαδηλωτές λίγους μήνες αργότερα και από εκεί, για όλες τις «Γένοβες» που θα ακολουθούσαν.
Τόνι Κλιφ (1917-2000)
Λίγους μήνες πριν τη διαδήλωση της Πράγας, έφευγε από τη ζωή ο Τόνι Κλιφ, ο ιδρυτής της Διεθνιστικής Σοσιαλιστικής Τάσης (IST) στην οποία ανήκει το ΣΕΚ. Αν η IST κατάφερε από την αρχή να διακρίνει στο Σιάτλ την εμφάνιση ενός νέου κινήματος, να πρωτοστατήσει στο άπλωμά του στην Ευρώπη και όλο τον κόσμο και να επιμείνει στον αντικαπιταλιστικό χαρακτήρα του -όταν άλλες δυνάμεις της αριστεράς είτε το υποτιμούσαν είτε προσπαθούσαν να το περιορίσουν σε μια αντινεοφιλελεύθερη ατζέντα με ορίζοντα εκλογικές λύσεις- το χρωστάει στον μεγάλο αυτό επαναστάτη. Η θεωρία και η δράση του από τα μέσα του προηγούμενου αιώνα μέχρι το θάνατό του, μπόρεσε να βοηθήσει μια ολόκληρη νέα γενιά επαναστατών και να την εξοπλίσει πολιτικά.
Τόνι Κλιφ
Γαλλία
Φέτος κλείνουν 25 χρόνια από το Δεκέμβρη του 1995 στη Γαλλία, όταν μια γενική απεργία ενάντια στην «μεταρρύθμιση» του ασφαλιστικού παρέλυσε για τρεις βδομάδες ολόκληρη τη χώρα. Ήταν και αυτό ένα σημείο καμπής: η εργατική τάξη όχι μόνο αναθαρρούσε, αλλά είχε και νίκες. Εκείνες οι κινητοποιήσεις ανάγκασαν την κυβέρνηση του δεξιού προέδρου Ζακ Σιράκ σε μια ταπεινωτική ήττα αποσύροντας τη «μεταρρύθμιση». Η σημασία της επετείου γίνεται ακόμα μεγαλύτερη εν μέσω του συγκλονιστικού απεργιακού κύματος στη Γαλλία σήμερα ενάντια σε αντίστοιχη επίθεση στο ασφαλιστικό από την κυβέρνηση του Εμανουέλ Μακρόν. Δεν είναι τυχαίο ότι όλοι, συνδικάτα, εργάτες, νεολαία στη Γαλλία θυμούνται ξανά το 1995.
110 χρόνια από την καθιέρωση της 8 Μάρτη ως Παγκόσμιας Ημέρας Γυναικών
Ξεχωριστή θέση στις επετείους της χρονιάς έχει η καθιέρωση της 8 Μάρτη ως Παγκόσμιας Ημέρας Γυναικών το 1910. Η πρόταση ανήκε στην Κλάρα Τσέτκιν –μία από τις ηγετικές μορφές του γυναικείου κινήματος στην Γερμανία αλλά και του διεθνούς σοσιαλιστικού κινήματος των γυναικών- στο δεύτερο συνέδριο σοσιαλιστριών γυναικών που έγινε το καλοκαίρι εκείνης της χρονιάς στην Κοπεγχάγη.
Η καθιέρωσή της γινόταν προς τιμήν των εργατριών στην κλωστοϋφαντουργία της Νέας Υόρκης που δυο χρόνια πριν, στις 8 Μάρτη του 1908, είχαν κατέβει σε απεργία και είχαν κερδίσει το δικαίωμά τους στο συνδικαλισμό. Ωστόσο έκφραζε το διεθνές γυναικείο κίνημα και τους μεγάλους εργατικούς αγώνες που έδινε στις αρχές του προηγούμενου αιώνα σε όλες τις χώρες -από τις ΗΠΑ μέχρι τη Βρετανία και από τη Γερμανία μέχρι την Ελλάδα- για καλύτερους μισθούς και συνθήκες δουλειάς, για συμμετοχή στα συνδικάτα, για κοινωνικό κράτος, για ίσα δικαιώματα σε όλα τα ζητήματα. Ήταν μια απόφαση-σταθμός που έπαιξε καθοριστικό ρόλο στους αγώνες των γυναικών τα επόμενα χρόνια. Κορυφαία στιγμή ήταν η 8 Μάρτη του 1917 που έγινε, χάρη στην αυθόρμητη απόφαση των εργατριών της Πετρούπολης να τιμήσουν την ημέρα με απεργιακή διαδήλωση ενάντια στο σφαγείο του Α’ΠΠ, το ξεκίνημα της Ρώσικης Επανάστασης.
Η ανάδειξη αυτής της μεγάλης επετείου στον φετινό εορτασμό της 8 Μάρτη αλλά και σε όλες τις μάχες που είναι μπροστά, έχει τεράστια σημασία. Με το θεωρητικό έργο και τη δράση τους, η Τσέτκιν και οι συντρόφισσές της χάραξαν μια μεγάλη τομή μέσα στο γυναικείο κίνημα. Επέμειναν στις ταξικές ρίζες της γυναικείας καταπίεσης, «έδειξαν» το σύστημα ως υπεύθυνο για το σεξισμό και τις διακρίσεις. Και απάντησαν στο ερώτημα για το πώς θα απαλλαγούμε από την σεξιστική καταπίεση, προβάλλοντας την κοινή πάλη εργατών και εργατριών για την επαναστατική ανατροπή του καπιταλισμού. Η επιστροφή σε αυτή τη «γραμμή» και η οργάνωση των αγώνων με αυτό το κέντρο μπορεί να καθορίσει τις εξελίξεις όπως το έκανε 110 χρόνια πριν. Η περσινή 8 Μάρτη στην Ελλάδα, για πρώτη φορά απεργιακή και με τα συνδικάτα μπροστά, έβαλε τις βάσεις.
Κλάρα Τσέτκιν
100 χρόνια από την «κόκκινη διετία» στην Ιταλία
Το 1919-1920 η εργατική τάξη της Ιταλίας έφτασε κυριολεκτικά μια ανάσα από μια νικηφόρα επανάσταση. Στο μεγάλο αυτό επαναστατικό κύμα που έμεινε στην ιστορία ως η «κόκκινη διετία», εκατομμύρια εργάτες διαδήλωσαν, κατέβηκαν σε απεργίες, έκαναν καταλήψεις των εργοστασίων τους. Το κύμα της εξέγερσης απλώθηκε στην ύπαιθρο, στους αγρεργάτες του Βορρά και του κέντρου της Ιταλίας, στους φτωχούς αγρότες του Νότου. Το πιο προωθημένο τμήμα αυτού του κινήματος ήταν οι εργάτες του Τορίνο και οι νέες μορφές οργάνωσης που δημιούργησαν, οι «εργοστασιακές επιτροπές». Στα περισσότερα εργοστάσια οι εργάτες προσπάθησαν να συνεχίσουν την παραγωγή με στόχο να δείξουν ότι δεν είχαν ανάγκη ούτε αφεντικά ούτε επιστάτες να τους διατάζουν.
Όλο και περισσότεροι εργάτες άρχισαν να υποστηρίζουν ότι θα έπρεπε να ακολουθήσουν το παράδειγμα της Ρωσικής Επανάστασης -να ανατρέψουν το καθεστώς του πολέμου, της φτώχειας και της ανεργίας και να χτίσουν το δικό τους κράτος, ένα κράτος στηριγμένο σε εργατικά συμβούλια. Το περιοδικό “Όρντινε Νουόβο” που εξέδιδε ο νεαρός επαναστάτης Αντόνιο Γκράμσι και προπαγάνδιζε με κάθε τρόπο τη μετατροπή των Εργατικών Επιτροπών σε Εργατικά Συμβούλια άρχισε να γίνεται ανάρπαστο.
Τον Σεπτέμβρη του 1920 ήρθε η αποφασιστική αναμέτρηση. Πάνω από 2 εκατομμύρια συμμετείχαν στις καταλήψεις. Σε πολλά εργοστάσια συγκρότησαν «κόκκινες φρουρές» για αυτοάμυνα. Όμως, αντί για την επανάσταση, οι πολιτικές και συνδικαλιστικές ηγεσίες του κινήματος το οδήγησαν στο συμβιβασμό.
Απεργιακή φρουρά στην “Κόκκινη Διετία” στην Ιταλία
110 χρόνια από τη Μεξικανική Επανάσταση
Δέκα χρόνια νωρίτερα, στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού, ξεκινούσε η Μεξικανική Επανάσταση. Πρωταγωνιστές της ήταν κατά κύριο λόγο οι αγρότες με ηγέτες δυο θρυλικές μορφές των από κάτω σε όλο τον κόσμο μέχρι σήμερα: τον Εμιλιάνο Ζαπάτα και τον Πάντσο Βίγια.
Μετά από σκληρές πολιτικές και στρατιωτικές μάχες, το δικτατορικό καθεστώς του Πορφύριο Ντίας ηττήθηκε. Αυτό δεν σταμάτησε την επανάσταση. Σε μια κοινωνία όπου συνυπήρχαν ο πλούτος με την εξαθλίωση, η εξέλιξη με την καθυστέρηση, τα ανερχόμενα αστικά κέντρα και οι βιομηχανίες με τους γαιοκτήμονες και τα λατιφούντια, η ένοπλη εξέγερση έγινε μονόδρομος για τους αγρότες που απαιτούσαν απαλλοτρίωση και αναδασμό της γης. Για δέκα χρόνια θα βρισκόταν η χώρα στη δίνη της επαναστατικής διαδικασίας.
Ο Ζαπάτα δολοφονήθηκε το 1919 και ο Βίγια σκοτώθηκε το 1923. Το επαναστατικό αίτημα για γη και ελευθερία, για ισότητα και δικαιοσύνη, έμεινε ανεκπλήρωτο και οι εκατοντάδες χιλιάδες άκληροι αγρότες, οι εργάτες και η φτωχολογιά των πόλεων που έδωσαν το στίγμα τους στην επανάσταση δεν δικαιώθηκαν από το αποτέλεσμα. Δεν σταμάτησαν ωστόσο ποτέ να αποτελούν έμπνευση διεθνώς με την αυτοθυσία, τα οράματα και τις πράξεις τους.
Απεργοί σιδηροδρομικοί το 1920
Οι από πάνω κάνουν ποδαρικό στη νέα χρονιά με απειλές για νέους αιματηρούς πολέμους. Οι επέτειοι του 2020 μας προσφέρουν πολύτιμες εμπειρίες και διδάγματα για να μην τους επιτρέψουμε να επαναλάβουν τα φρικιαστικά εγκλήματά τους.
Πριν 100 χρόνια, η Συνθήκη των Σεβρών έκλεινε επισήμως τον Α' ΠΠ. Υποτίθεται ότι ήταν μια συνθήκη ειρήνης που έβαζε τέλος στο σφαγείο του πολέμου. Στην πραγματικότητα ήταν μια ιμπεριαλιστική, όπως και ο ίδιος ο πόλεμος, συνθήκη που «μοίραζε» τον κόσμο και άνοιγε νέο κύκλο αίματος ανάμεσα στους «νικητές» και τους «ηττημένους». Η ελληνική άρχουσα τάξη συγκαταλεγόταν στους νικητές και ήταν χωμένη στη μοιρασιά του 1920, με αντάλλαγμα το αίμα των εργατών και των αγροτών που βρέθηκαν να πολεμούν ξανά στα βάθη της Μικράς Ασίας. Η μικρασιατική καταστροφή ήταν το αποτέλεσμα. Το αντιπολεμικό κίνημα της περιόδου, που εκφράστηκε και με σκληρές απεργίες, ήταν η μήτρα για τη συγκρότηση της Αριστεράς στην Ελλάδα και παραμένει κορυφαία πηγή έμπνευσης.
Πίσω από τα δάκρυα για τους «ήρωες του '40» και τους μύθους για την «ελληνική πολεμική αρετή», η άρχουσα τάξη νοιαζόταν μόνο για το πώς θα εξασφαλίσει τον έλεγχό της. Αυτό πρέπει να το θυμόμαστε φέτος όταν θα γίνονται οι φιέστες για τα 80 χρόνια του ΟΧΙ. Η εκτίμηση των από πάνω για τους ανθρώπους που είχαν δώσει τον «ένδοξο αντιφασιστικό αγώνα», φάνηκε όταν ο πόλεμος έφτανε στο τέλος του, με το πνίξιμο των κινημάτων της Αντίστασης.
Οχάιο, 1970
80 χρόνια από τη δολοφονία του Τρότσκι
Πριν 80 χρόνια, ο Λέον Τρότσκι, η «πένα» και το «ξίφος» της Ρώσικης Επανάστασης του 1917, έπεφτε νεκρός στο Μεξικό χτυπημένος από ένα πράκτορα της μυστικής αστυνομίας του Στάλιν. Η δολοφονία του ήταν η τελευταία πράξη της σταλινικής επιχείρησης εξόντωσης της επαναστατικής ηγεσίας του Κόκκινου Οκτώβρη.
Ο Τρότσκι ήταν ο Πρόεδρος του Σοβιέτ της Πετρούπολης ήδη από την πρώτη ρώσικη επανάσταση του 1905, σε ηλικία μόλις 26 χρονών. Ήταν ο κύριος οργανωτής της κατάληψης της εξουσίας τον Οκτώβρη του ’17 από την ίδια θέση του Προέδρου του Σοβιέτ των Εργατών και των Στρατιωτών της Πετρούπολης. Ήταν ο επικεφαλής του Κόκκινου Στρατού που στα επόμενα δυο χρόνια θα νικούσε τους ιμπεριαλιστικούς στρατούς 14 χωρών που πήγαν να πνίξουν την επανάσταση. Πολλές από τις θέσεις και αποφάσεις των πρώτων συνεδρίων της Γ’ Κομμουνιστικής Διεθνούς είχαν την «υπογραφή» του. Για όλη αυτή την περίοδο ήταν μαζί με τον Λένιν οι αναγνωρισμένοι από τους εργάτες, τους αγρότες και τους φαντάρους ηγέτες της επανάστασης.
Ήταν ταυτόχρονα ο βασικός υπερασπιστής της επανάστασης μετά το θάνατο του Λένιν απέναντι στην ανερχόμενη σταλινική γραφειοκρατία και το δόγμα «του σοσιαλισμού σε μια μόνο χώρα». Παρέμεινε τα επόμενα χρόνια, ακόμα και από την εξορία, η φωνή της επανάστασης. Η θεωρία του της Διαρκούς Επανάστασης, πρωτοδιατυπωμένη ήδη από το 1905, ήταν τομή στην αριστερά της περιόδου και ταυτόχρονα η μεγαλύτερη συνεισφορά του στο μαρξισμό.
Λέον Τρότσκι
120 χρόνια από τη γέννηση του Παντελή Πουλιόπουλου
Ο Τρότσκι κατάφερε να κρατήσει ζωντανή τη γνήσια επαναστατική παράδοση και έγινε ο φάρος για πολλούς σύγχρονούς του επαναστάτες σε όλο τον κόσμο. Ο Παντελής Πουλιόπουλος, που φέτος κλείνουν 120 χρόνια από τη γέννησή του, ήταν ένας από αυτούς.
Το βιβλίο του «Δημοκρατική ή Σοσιαλιστική Επανάσταση στην Ελλάδα» γραμμένο το 1934 παραμένει μια εξαιρετική μαρξιστική ανάλυση του ελληνικού καπιταλισμού. Ήταν η απάντησή του στις αποφάσεις της 6ης Ολομέλειας της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ που άλλαζαν ριζικά στον στρατηγικό προσανατολισμό του κόμματος. Σε εκείνη την Ολομέλεια, η Ελλάδα χαρακτηριζόταν υπανάπτυκτη, «μισο-φεουδαρχική» χώρα που δεν έχει ακόμα ολοκληρώσει τον «αστικοδημοκρατικό μετασχηματισμό της» -ένα στάδιο έμπαινε πριν τη σοσιαλιστική επανάσταση. Ο Πουλιόπουλος, βασισμένος στη θεωρία της Διαρκούς Επανάστασης του Τρότσκι, υπερασπίζεται τη δυνατότητα της εργατικής τάξης να ανατρέψει τον καπιταλισμό και να χτίσει τη δική της κοινωνία.
Ο Πουλιόπουλος είχε βρεθεί δύο φορές στην ηγεσία του κόμματος τα προηγούμενα χρόνια, γραμματέας του, πρώτα το 1924 σε ηλικία μόλις 24 χρόνων, και ξανά το 1926. Ήταν μια θέση που την είχε κερδίσει μέσα από την ανυποχώρητη αντιπολεμική και σοσιαλιστική δράση του τόσο στη διάρκεια της μικρασιατικής εκστρατείας όσο και μετά, ως ηγέτης του κινήματος των Παλαιών Πολεμιστών με δεκάδες χιλιάδες εργάτες και αγρότες στις γραμμές τους. Το 1927 θα βρεθεί εκτός κόμματος όταν υιοθετεί τις θέσεις της Αριστερής Αντιπολίτευσης του Τρότσκι και μέχρι το τέλος της ζωής του δεν θα σταματήσει να βλέπει το προλεταριάτο ως τη δύναμη της επαναστατικής ανατροπής. Εκτελέστηκε από τους ιταλούς φασίστες το 1941.
