Πολιτισμός
Θέατρο: “Ο Γάμος” του Μάριου Ποντίκα

“Το πράγμα που σου έδωσα εγώ ήταν πρώτης ποιότητας, δεν ήταν; Όταν δώσαμε τα χέρια ήταν ή δεν ήταν εντάξει; Από μένα έφυγε παρθένα. Τι φταίω γω για τι συνέχεια;”, απαντάει ο πατέρας της 16χρονης Αφέντρας στο αρραβωνιαστικό της που έρχεται να ακυρώσει το γάμο μόλις μαθαίνεται πως έπεσε θύμα βιασμού, στην παράσταση “Ο Γάμος” του Μάριου Ποντίκα που παίζεται αυτή την περίοδο στο Θέατρο Σταθμός σκηνοθετημένη από την Αγγελική Μαρίνου και τον Κώστα Παπακωνσταντίνου.

Και αν η ίδια η ιστορία φαντάζει παλιακή αφού το ζήτημα “της παρθενίας και της τιμής” έχει αποσυρθεί από τις προτεραιότητες της “κοινωνικής ηθικής”  -“ηθογραφικό” χαρακτηρίστηκε από τους κριτικούς το ανέβασμα του έργου το 1979 όταν ανέβηκε πρώτη φορά στο Θέατρο Τέχνης του Κάρολου Κουν- η πραγματικότητα είναι πως 41 χρόνια μετά φαντάζει τόσο επίκαιρο που συγκλονίζει. Γιατί “Ο γάμος” έρχεται να παρουσιάσει όλες τις πτυχές της κοινωνικής, συστημικής βίας που έχει να αντιμετωπίσει μια γυναίκα που πέφτει θύμα βιασμού. 

“Η δίκη” του βιαστή μετατρέπεται σε δίκη για την Αφέντρα. Το κορίτσι, που μετά το βιασμό σοκαρισμένη σταματάει να μιλάει, έρχεται αντιμέτωπο με όλο το θεσμικό συρφετό που βιάζει τα θύματα ξανά και ξανά. “Τό θελες μωρή; Γιατί δεν αντιστάθηκες; Γιατί δεν τού 'βγαλες τα μάτια;” ουρλιάζει ο πατέρας συνεπικουρούμενος από την αδελφή της Αφέντρας.

“Δεν μίλαγε πολύ, αλλά ήταν λίγο πεταχτούλα”, θα πουν οι μάρτυρες στη δίκη. “Τι έκανε η κόρη σας τέτοια ώρα έξω”, θα ρωτήσει ο δημοσιογράφος. “Νέο παιδί, άναψαν τα αίματα, η νιότη μερικές φορές είναι ασυγκράτητη”, θα πει ο συνήγορος υπεράσπισης του βιαστή, ενώ ο εισαγγελέας θα εξυμνήσει την θέση της γυναίκας που κατέχει “το ιερό καθήκον της τεκνοποίησης”.

Σταδιακά, μέσα σε ένα περιβάλλον απόλυτης ενοχοποίησης η Αφέντρα οδηγείται στη  λύση της αυτοπυρπόλησης ώστε να μπορέσει να αποδείξει πως δεν “τά θελε ο κώλος της”. Από την στιγμή που η αυτοπυρπόληση δεν θα οδηγήσει στο θάνατο αλλά στη “μουμιοποίηση” της Αφέντρας, ξεκινάει η ακόμα χειρότερη παρωδία της προσπάθειας να την παντρέψουν με το βιαστή της.

Ρεαλισμός

Η ρεαλιστική σκηνοθεσία είναι συγκλονιστική. Το ανήμπορο κορίτσι καθισμένο στο κρεββάτι του γυναικολόγου με το ανοιχτό αιδοίο στο κέντρο της σκηνής, την ώρα που γύρω της εξελίσσεται η δίκη, οδηγεί στα όρια του εκνευρισμού και της οργής. Αυτό που εξετάζεται και δικάζεται δεν είναι ο βιαστής και η πράξη του, αλλά αν το κορίτσι “χαλάστηκε” λίγο ή πολύ.

Αυτή η σκηνοθετική ματιά τέθηκε σε κριτική κατά τη διάρκεια της συζήτησης που πραγματοποιήθηκε αμέσως μετά την κατάμεστη παράσταση της Δευτέρας 24/2. “Αν κάποτε η μοιρολατρική στάση της βιασμένης γυναίκας ήταν η απομόνωση και η προσπάθεια να ξεχάσει, σήμερα θέλουμε να μην υπάρχει καμιά γυναίκα που να φοβάται να μιλήσει και να καταγγείλει το βιασμό της”, ανέφερε μια γυναίκα που πήρε το λόγο από το κοινό.

“Έπεσα θύμα βιασμού πριν 13 χρόνια. Έκανα χρόνια να συνέλθω. Κυνήγησα το βιαστή μου -έναν άγνωστο που μπήκε σπίτι μου και που αποδείχτηκε πως είχε βιάσει τουλάχιστον άλλες 7 γυναίκες (όμως στην περιοχή υπήρχαν καταγγελίες για σχεδόν 50 θύματα που τα περισσότερα δεν θέλησαν να φτάσουν σε δίκη)- μέχρι να τον δω στη φυλακή. Όμως αντιμετώπισα την απαξίωση της αστυνομίας να πράξει αυτά που έπρεπε, την αδιαφορία ενός ολόκληρου δικαστικού συστήματος και την απόλυτη μοναξιά αφού δεν είχα καμιά θεσμική, νομική ή άλλη βοήθεια σε όλη αυτή τη μακροχρόνια διαδικασία”, είπε μια άλλη γυναίκα που πήρε το λόγο.

“Βρισκόμαστε στην εποχή του metoo, στην εποχή που οι γυναίκες από την Αμερική, την Ευρώπη και την Ινδία μέχρι τη Χιλή και την Ελλάδα βγαίνουν δυναμικά στα δρόμο και διεκδικούν τα δικαιώματά τους. Δείχνουν στα ίσια χωρίς να φοβούνται όλους αυτούς που νομίζουν ότι έχουν τη δύναμη να τις παρενοχλούν σεξουαλικά στους χώρους δουλειά και στη ζωή τους. Συνεχίζουμε να στηρίζουμε αυτές τις γυναίκες και όλες μαζί δίνουμε τη μάχη για να δυναμώσουμε τη φωνή μας”, ανέφερε μια άλλη.

Ο “πατέρας αφέντης”, ένα βίαιο κτήνος που το μόνο που κοιτάει είναι να σώσει τον κώλο του, “είναι κοινωνικό δημιούργημα”, τόνισε ο Μάριος Ποντίκας που ήταν παρών στη συζήτηση. “Αυτό που πάντα με ένοιαζε στα κείμενά μου, είτε είναι αντιπολεμικά, είτε είναι ενάντια σε κάθε είδους βία, είναι να ανακαλύψω τη συστημική ρίζα αυτής της βίας”. 

Αν υπάρχει ένα μείον στην παράσταση είναι -ίσως επειδή γράφτηκε σε μια παλαιότερη περίοδο- ότι δεν δίνει την αναγκαία εναλλακτική. Τη δικαίωση. Αυτό που το γυναικείο κίνημα φωνάζει σήμερα είναι πιο ξεκάθαρο από ποτέ. “Καμιά δεν είναι μόνη”.

INFO

Η παράσταση “Ο Γάμος” σε κείμενο του Μάριου Ποντίκα και σκηνοθεσία της Αγγελικής Μαρίνου και του Κώστα Παπακωνσταντίνου, στην οποία παίζουν οι: Ελισσαίος Βλάχος, Βάσω Καμαράτου, Δημήτρης Κουτρουβιδέας, Δημοσθένης Ξυλαρδιστός, Μυρτώ Πανάγου, Μαργαρίτα Τρίκκα, θα παίζεται στο Θέατρο Σταθμός (Βίκτωρος Ουγκό 55 – Μεταξουργείο) κάθε Δευτέρα και Τρίτη στις 9μμ, μέχρι τις 31/3.