Πολιτισμός
Μνήμη Έλενας Πατρικίου

Η Έλενα έζησε με πάθος μια πολυδιάστατη ζωή, νοηματοδοτημένη από τη θεατρική δημιουργία, το επιστημονικό ιστορικό έργο, τη συγγραφική παραγωγή, την κοινωνική και πολιτική δράση. Ευτύχησε, όπως λέει η ίδια στο εφηβικό της βιβλίο ποιημάτων, «να έχει γονείς την Κάκια και τον Τίτο» - την Κάκια Σακελλαρίου, ζωγράφο και σκηνογράφο και τον Τίτο Πατρίκιο, λόγιο και ποιητή στην πρώτη γραμμή των αγώνων της αριστεράς και κρατούμενο της Μακρονήσου. 

Η Έλενα ανήκε δια βίου στο χώρο της Ανανεωτικής Κομμουνιστικής Αριστεράς. Πολίτης του κόσμου, μεγαλωμένη κοντά σ’ ένα κύκλο ανθρώπων που έγραψαν το έπος της ελληνικής αριστεράς από την Κατοχή και την Αντίσταση μέχρι τα μεταπολεμικά χρόνια του εμφυλίου, των εξοριών και της εξόντωσης των κομμουνιστών. Γεννημένη λίγο πριν τη δικτατορία έζησε από πρώτο χέρι την ιστορία και μεγάλωσε μέσα σ’ αυτή.

Δοτική και συγκρουσιακή

Ταυτόχρονα δοτική και συγκρουσιακή, η Έλενα δημιούργησε ένα opus magnum που απαριθμεί δεκάδες σελίδες βιογραφικού και που δεν προέβαλε ποτέ δημόσια. Ξεκινώντας από τη Φιλοσοφική Σχολή Ιωαννίνων, έλαβε DEA και διδακτορικό δίπλωμα στο Παρίσι, στη Σχολή Ανωτέρων Σπουδών πάνω στις Κοινωνικές Επιστήμες - Τομέας Ιστορίας και Πολιτισμών, με διευθυντή σπουδών τον Pierre Vidal Naquet. Έκανε θεατρικές σπουδές στη Δραματική Σχολή του Εθνικού Θεάτρου, στο Εργαστήριο Ασπασίας Παπαθανασίου και σεμινάρια υποκριτικής, σκηνοθεσίας, χορού και αυτοσχεδιασμού σε Γαλλία και Ελλάδα. Οι επιστημονικές της δημοσιεύσεις σε θέματα αρχαίας ελληνικής ιστορίας/φιλοσοφίας και θεατρικού περιεχομένου είναι σημαντικές και πρωτότυπες. Η διδακτική της εμπειρία στο Πανεπιστήμιο καλύπτει εξίσου ένα πλούσιο φάσμα θεμάτων και χαρακτηρίζει τη συνεχιζόμενη δημιουργική της γραφή. Επαγγελματικά δραστηριοποιήθηκε ως ερευνήτρια, μεταφράστρια επιστημονικών και λογοτεχνικών έργων, δραματολόγος, σκηνοθέτρια και ηθοποιός. Δεν έπαψε να αρθρογραφεί πάνω στα επιστημονικά της αντικείμενα, επίσης σε θέματα κοινωνικά και πολιτικά στις εφημερίδες της αριστεράς. 

Ό,τι έκανε η Έλενα έφερε μετουσιωμένη την αύρα των ιδεών της παράταξης στην οποία ανήκε. Τα πρόσφατα θεατρικά έργα που σκηνοθέτησε: Το «Μανιφέστο του Κομμουνιστικού Κινήματος» και «Τα εργατικά ατυχήματα» αποτελούν εξαιρετικά παραδείγματα αυτής της δημιουργικότητας.

Στο «Μανιφέστο του Κομμουνιστικού Κινήματος», που ανέβασε το 2008 στο θέατρο του Μεταξουργείου, κράτησε εξ’ ολοκλήρου το πρωτότυπο κείμενο, αναδεικνύοντας το έργο που ανυψώνει το προλεταριάτο στον ιστορικό του ρόλο - αυτόν της ανατροπής της κεφαλαιοκρατικής κοινωνίας. Η μοναδική αλλαγή της Έλενας είναι στον τίτλο - από κόμμα σε κίνημα. Το φάντασμα του κομμουνισμού πλανιέται στην Ευρώπη μετά και τις επαναστάσεις του 1848, «αν» οι φορείς που υφίστανται την εκμετάλλευση και την κυριαρχία του κεφαλαίου, δηλ. τα κομμουνιστικά κινήματα, αναλάβουν τον ιστορικό τους ρόλο της ανατροπής. Αυτό το «αν» δεν αναδεικνύεται στο μανιφέστο του Κομμουνιστικού Κόμματος όπου κυριαρχεί το ιστορικά αναπότρεπτο. 

Στα «Εργατικά Ατυχήματα», που ανέβασε το 2010 στην Καλών Τεχνών, η Έλενα Πατρικίου επιχειρεί τη σύνδεση του πολιτικού και κοινωνικού προβλήματος με το αισθητικό στοίχημα. Όπως έγραψε στην Εποχή η Ζωή Γεωργούλα: «Στην Ελλάδα ο κατάλογος των θανάτων και των ακρωτηριασμών στους χώρους εργασίας είναι ατελείωτος. Η Έλενα τα κατέγραψε και μαζί με τους συνεργάτες της συνδύασε την αισθητική της άποψη για το θέατρο με το πολιτικό μήνυμα των καλύτερων στιγμών της αγκίτ - προπ». 

Στην τελευταία σκηνοθετική της δουλειά «ο Επιθεωρητής» του Νικολάι Γκόγκολ, που ανέβασε το 2011 στο Θέατρο Εξαρχείων, στήνει, όπως λέει η ίδια, «ένα γκροτέσκο θέαμα για τη σημερινή εξουσία, τις σημερινές εξαρτήσεις και τη σημερινή πολιτική χαμέρπεια».

Η Έλενα θα ζει στην καρδιά των δικών της ανθρώπων, όσων την γνώρισαν και την αγάπησαν. 

Ελένη Πορτάλιου