Διεθνή
Ιράκ: Ξανάρχισαν οι διαδηλώσεις

Οκτώβρης 2019, Φοιτήτριες και φοιτητές διαδηλώνουν στην Βασόρα. Φωτό: A.P.

Μετά το Λίβανο, έρχεται και από το Ιράκ το μήνυμα ότι οι δρόμοι της Μέσης Ανατολής θα ξαναπιάσουν το νήμα της εξέγερσης που διακόπηκε από το πέρασμα στην καραντίνα. Την Κυριακή 10 Μάη έγινε η αρχή. Μετά από μήνες “ηρεμίας” σε πόλεις ολόκληρης της χώρας, διαδηλωτές βγήκαν και γέμισαν δρόμους και πλατείες. Η συνέχεια δόθηκε το περασμένο Σάββατο 16 Μάη, με τον κόσμο, κυρίως νεολαία, να ξαναβγαίνει ενάντια στη νέα κυβέρνηση.

Αφορμή για την επιστροφή στους δρόμους έδωσε ο σχηματισμός νέας κυβέρνησης με πρωθυπουργό τον Μουστάφα αλ-Κάδιμι στις 7 Μάη. Ο προηγούμενος πρωθυπουργός, Αμπντουλμάχντι, είχε παραιτηθεί στα τέλη Νοέμβρη κάτω από την πίεση του γενικευμένου ξεσηκωμού. Η εξέγερση είχε ξεκινήσει από τον Οκτώβρη, με επίκεντρο το Νότο. Αρχικά παρουσιαζόταν σαν ένα κύμα διαδηλώσεων κυρίως νέων ανδρών που διαμαρτύρονταν για την ανεργία. Αλλά στα τέλη Νοέμβρη είχε μετατραπεί σε ένα μαζικό, πολύχρωμο κίνημα με φοιτητές και φοιτήτριες, δυνατά γυναικεία μπλοκ και τα συνδικάτα να οργανώνουν απεργίες. Τα αιτήματα, που ξεκινούσαν από την αποκατάσταση του συστήματος ύδρευσης και αποχέτευσης, έφτασαν στο ζήτημα των μισθών και των θέσεων εργασίας στο δημόσιο, και από εκεί στο πώς μοιράζεται η πίτα ολόκληρου του κράτους ανάμεσα στις διαφορετικές πολιτοφυλακές και κόμματα που εξασφαλίζουν την “ισορροπία” στο Ιράκ μετά την αμερικάνικη εισβολή το 2003. Η γενίκευση αυτών των αιτημάτων εκφράστηκε με το σύνθημα “κάτω το σύστημα”. Ένα μεγάλο δίκτυο από μικρά φορτηγάκια μετατράπηκε σε αυτοσχέδιο σύστημα ασθενοφόρων και μεταφοράς πληροφοριών. Η αυτοοργάνωση πήρε μορφή και με την έκδοση εφημερίδας του κινήματος, ενώ οι σχεδόν 700 νεκροί αντί να φέρουν υποχώρηση τροφοδοτούσαν την οργή.

Μετά από πάνω από πέντε μήνες πολιτικής αβεβαιότητας, το μαγείρεμα ανάμεσα στις πολιτικές δυνάμεις και τους εξωτερικούς πάτρωνές τους (ΗΠΑ, Ιράν, Σαουδική Αραβία κλπ) έφερε τον Κάδιμι στην πρωθυπουργία. Οι Αμερικάνοι παρουσιάζουν τον Κάδιμι σαν δικιά τους επιτυχία που σηματοδοτεί μεγαλύτερη αποστασιοποίηση της ιρακινής κυβέρνησης από την ιρανική επιρροή. Ο Κάδιμι έκλεινε το μάτι στους διαδηλωτές πριν από την ανάληψη της πρωθυπουργίας, υποσχέθηκε τη δίωξη των μηχανισμών που ευθύνονταν για την αιματηρή καταστολή και απελευθέρωση των άδικα φυλακισμένων. Το Ιράν από τη μεριά του αφήνει να εννοηθεί πως ο Κάδιμι είναι ένας καλός συμβιβασμός, ώστε να επανέλθει η ηρεμία στη χώρα και οι ΗΠΑ να κάνουν τα στραβά μάτια σε δοσοληψίες της Τεχεράνης με ευρωπαϊκές χώρες όσον αφορά στο εμπόριο και την ενέργεια.

Όλες αυτές οι αναλύσεις, ωστόσο, γίνονται χωρίς να λογαριάζουν τον ξενοδόχο, το ίδιο το κίνημα αλλά και την αντικειμενική κατάσταση στη χώρα. Ένα πρώτο σημάδι ήρθε με τη συνέχιση της καταστολής στις πρόσφατες διαδηλώσεις, αλλά και με την αθέτηση της υπόσχεσης για την απελευθέρωση των κρατούμενων. Τα πλακάτ στις διαδηλώσεις σφυροκοπούν τον Κάδιμι και από τις δυο πλευρές: και γιατί είναι άνθρωπος των ΗΠΑ, αλλά και γιατί είναι προϊόν των παζαριών ανάμεσα στις ίδιες πολιτικές δυνάμεις που είχαν κάνει πρωθυπουργό τον Αμπντουλμάχντι. 

Λιτότητα

Υπάρχει όμως και κάτι ακόμη πιο επείγον που αποσταθεροποιεί την κατάσταση. Ο Κάδιμι παρουσιάζεται ως τεχνοκράτης που μπορεί να πάρει τις “αναγκαίες” δύσκολες αποφάσεις για το μέλλον της χώρας. Ποιες είναι αυτές οι “αναγκαίες” αποφάσεις; Τη στιγμή που γράφουμε αυτό το άρθρο, το ιρακινό κοινοβούλιο ξεκινά τη συζήτηση για την απότομη μείωση των μισθών των δημόσιων υπάλληλων. Αυτό που συζητούσαν τόσους μήνες στα παρασκήνια οι πολιτικές δυνάμεις και οι πρεσβείες δεν ήταν προφανώς η δικαίωση των διαδηλωτών. Περιγράφεται ένα πρόγραμμα επιθέσεων που περιλαμβάνει ψαλίδισμα όχι μόνο των μισθών, αλλά και των επιδομάτων για την καθημερινή επιβίωση εκατομμυρίων οικογενειών, μαζί με ένα γύρο απολύσεων και μείωση θέσεων εργασίας στο δημόσιο. Σε συνδυασμό με μια σειρά άλλους παράγοντες, η κατάρρευση των τιμών των ορυκτών καυσίμων, χτυπάει ιδιαίτερα την οικονομία του Ιράκ. Ο φετινός προϋπολογισμός είχε κατατεθεί με εκτίμηση για 56 δολάρια ανά βαρέλι πετρέλαιο, ενώ σήμερα δεν είναι ούτε στα μισά. Τουλάχιστον 90% της ιρακινής οικονομίας εξαρτάται από το πετρέλαιο. Πέρσι τον Απρίλη τα έσοδα από πετρέλαιο ήταν 7,1 δις δολάρια. Φέτος ήταν 1,4 δις. Ο προϋπολογισμός της χώρας μπαίνει μέσα 4-5 δις δολάρια το μήνα. Τα μέτρα λιτότητας που οργανώνει ο Κάδιμι προετοιμάζουν το δρόμο για προσφυγή στο ΔΝΤ και την Παγκόσμια Τράπεζα με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Η ανακωχή ανάμεσα στις πτέρυγες του κατεστημένου δεν θα κρατήσει πολύ κάτω από αυτές τις πιέσεις. Και από τη μεριά του πεζοδρομίου ανακωχή δεν δόθηκε ούτε για μια στιγμή.