Ιστορία
Πράγα 2000: Η αναγέννηση του αντικαπιταλισμού

Η ελληνική αποστολή στη διαδήλωση της Πράγας. Φωτό: Αρχείο Εργατική Αλληλεγγύη

Τον Σεπτέμβρη του 2000, η ετήσια Σύνοδος του ΔΝΤ και της Παγκόσμιας Τράπεζας, που εκείνη τη χρονιά διεξαγόταν στην Πράγα, τελείωσε άρον άρον μια ημέρα νωρίτερα από το προγραμματισμένο, στις 26/9. Η δε δεξίωση που θα ακολουθούσε στην “Όπερα” ήταν ένα φιάσκο. Οι σύνεδροι, που είχαν αποκλειστεί από διαδηλωτές και διαδηλώτριες στο Συνεδριακό Κέντρο, έφταναν καθυστερημένα στην Όπερα, αλλά κι εκεί άρχισαν να περικυκλώνονται. Όταν αποκλείστηκαν και στον χώρο της δεξίωσης περίμεναν επί ώρες λεωφορεία να τους μεταφέρουν. Αντί να κυκλοφορούν με λιμουζίνες και ταξί, φυγαδεύονταν με το επιταγμένο Μετρό και με λεωφορεία γκρινιάζοντας. Πολλοί κλείστηκαν στα δωμάτιά τους στα ξενοδοχεία, ενώ άλλοι έφυγαν εντελώς από την Πράγα. Η πόλη είχε παραλύσει από τη διεθνή διαδήλωση με σύνθημα “Οι άνθρωποι πάνω από τα κέρδη”.

Ο πρόεδρος της Συνόδου, υπουργός Οικονομικών της Ν. Αφρικής, έκανε κλείσιμο σε μια σχεδόν άδεια αίθουσα λέγοντας “είναι θλιβερό που τα πράγματα κατρακύλησαν σε τόση βία”. Αλλά οι εκπρόσωποι του ΔΝΤ δήλωναν στα ΜΜΕ ότι οι εργασίες απλώς “κινήθηκαν γρηγορότερα από το αναμενόμενο και ολοκληρώθηκαν νωρίτερα”, μη θέλοντας να παραδεχτούν ότι οι διαδηλώσεις είχαν πετύχει τον στόχο τους: να κάνουν την Πράγα ένα νέο Σιάτλ. Στο Σιάτλ ήταν που λίγους μήνες νωρίτερα δεκάδες χιλιάδες διαδηλωτές και διαδηλώτριες είχαν πολιορκήσει τη σύνοδο του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου, ματαιώνοντάς την. Ακόμα και θεσμικός Τύπος είχε χαρακτηρίσει εκείνη τη διαδήλωση ως “εξέγερση ενάντια στον καπιταλισμό”.

Εν όψει της συνόδου του ΔΝΤ, ογδόντα αγωνίστριες και αγωνιστές από Τσεχία, Βρετανία, Γερμανία, Ισπανία, Γαλλία και Ελλάδα συναντήθηκαν στην Πράγα στις 24 και 25 Ιούνη 2000. “Πιστεύουμε ότι η εναλλακτική στην παγκοσμιοποίηση είναι μια κοινωνία που δεν θα στηρίζεται στο κέρδος για τους λίγους αλλά στις γνήσιες ανάγκες και στις επιθυμίες καθενός, στις αρχές της αλληλεγγύης, στην αλληλοβοήθεια, μια κοινωνία που απορρίπτει κάθε μορφή και σύστημα κυριαρχίας, διάκρισης και κάθε μορφή καταπίεσης. Καλούμε όσο δυνατόν πιο πολλές ομάδες να υποστηρίξουν αυτό το κάλεσμα και να διοργανώσουν την παγκόσμια δράση τον Σεπτέμβρη στην Πράγα”, έλεγε η απόφαση της σύσκεψης. Το αφήγημα της “παγκοσμιοποίησης” ήταν ότι, μετά την κατάρρευση των καθεστώτων της Ανατολικής Ευρώπης και το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, επικράτησε ο καπιταλισμός και από δω και πέρα μόνο καλύτερα μπορούν να πάνε τα πράγματα. Η κλιμάκωση της καπιταλιστικής παγκοσμιοποίησης θα φέρει τέλος των πολέμων, οικονομική ανάπτυξη και, τελικά, ευημερία ακόμη και για τους πιο φτωχούς.

Το ΣΕΚ μπήκε στην οργάνωση της διαδήλωσης στην Πράγα με όλες του τις δυνάμεις. Στις 6 Ιούλη συγκροτήθηκε η “Πρωτοβουλία Πράγα 2000” με τις υπογραφές μιας μεγάλης γκάμας αγωνιστριών και αγωνιστών: από τα συνδικάτα, τις κοινότητες μεταναστών, τις περιβαλλοντικές πρωτοβουλίες, τις οργανώσεις της Αριστεράς. Η “Πρωτοβουλία Πράγα” οργάνωσε μαζικές εξορμήσεις στους χώρους δουλειάς, σε σχολεία και σχολές, κάνοντας την πρώτη της εμφάνιση στη διαδήλωση της ΔΕΘ. Δεκάδες σωματεία, ομοσπονδίες και φοιτητικοί σύλλογοι πήραν αποφάσεις στήριξης ή και αποστολής αντιπροσωπείας στην Πράγα. Το κύμα αυτό έφτασε στη ΓΣΕΕ και την ΑΔΕΔΥ, ενώ πολιτικά επηρέασε όλο το φάσμα της αριστεράς, από κομμάτι της βάσης του ΠΑΣΟΚ μέχρι το ΚΚΕ και τους αναρχικούς.

Αντίστοιχη δουλειά έγινε και σε πολλές άλλες χώρες και μια ολόκληρη διεθνής αντικαπιταλιστική κινητοποίηση πήρε σάρκα και οστά. Η απάντηση των από πάνω ήταν η συκοφάντηση του κινήματος, με ανελέητη προπαγάνδα για χούλιγκαν που θα τα διαλύσουν όλα. Οι αρχές φρόντισαν να ερημώσουν την Πράγα, κλείνοντας σχολεία και καταστήματα. Επιστρατεύτηκαν 11 χιλιάδες πάνοπλοι ματατζήδες. Απαγορεύτηκαν οι διαδηλώσεις στην πόλη ενώ η τσέχικη κυβέρνηση προσπάθησε να κλείσει τα σύνορα για τους διαδηλωτές και τις διαδηλώτριες. Η απάντηση δόθηκε με τη διαδήλωση στις 24 Σεπτέμβρη με σύνθημα “αφήστε τους να μπουν”. Μέχρι και προβοκάτσια με συγκέντρωση νεοναζί επιχειρήθηκε να γίνει αλλά κι αυτή απέτυχε.

Η ελληνική αντιπροσωπεία έφτασε με επτά πούλμαν το πρωί της 26ης Σεπτέμβρη. Στην πλατεία Ειρήνης βρίσκονταν ήδη χιλιάδες σπάζοντας την απαγόρευση των διαδηλώσεων και υποδέχθηκαν την ελληνική αντιπροσωπεία με ενθουσιασμό. Σωματεία, ομοσπονδίες, οργανώσεις της Αριστεράς συμμετείχαν με τα πανό τους. Σχηματίστηκαν τρεις διαφορετικές πορείες για να περικυκλώσουν το Συνεδριακό Κέντρο. Η “κίτρινη” (συνδικάτα, αριστερές και αντικαπιταλιστικές οργανώσεις, ανένταχτοι/ες), η “μπλε” (αναρχικοί/ες) και η “ροζ” (ακτιβιστές/

τριες). Οι διαδηλώσεις έκλεισαν όλους τους δρόμους μην αφήνοντας τους συνέδρους να κινηθούν. “Ήθελα να δω τα αξιοθέατα, αλλά τίποτα...”, παραπονιόταν στους LA Times η σύζυγος ενός συνέδρου.

Μήνυμα

Στη συνέχεια η διαδήλωση κατευθύνθηκε στην πλατεία Βέντσισλας, ιστορικό κέντρο των διαδηλώσεων της Άνοιξης της Πράγας το '68. Σε πανηγυρικό κλίμα, πήραν τον λόγο ομιλητές από διάφορες χώρες, μεταφέροντας τις εικόνες από τις δικές τους μάχες, ενάντια στις ιδιωτικοποιήσεις, τις απολύσεις, τις επιθέσεις στο κοινωνικό κράτος. Υποσχέθηκαν να μεταφέρουν το μήνυμα της Πράγας πίσω στις χώρες τους και να οργανώσουν τη μάχη ενάντια στο ίδιο το σύστημα που παράγει δυστυχία και φτώχεια. Τις ίδιες μέρες, σε δεκάδες χώρες σε όλο τον κόσμο γίνονταν διαδηλώσεις ενάντια στις πολιτικές του ΔΝΤ: Φιλιππίνες, Κροατία, σε 50 πόλεις στις ΗΠΑ, Αυστραλία, Καναδάς, Ισπανία, Πολωνία, Ολλανδία, Δανία, Νέα Ζηλανδία κλπ. Και στην Αθήνα έγινε διαδήλωση μετά από κάλεσμα της “Πρωτοβουλίας Πράγα”.

Στο Σιάτλ και στην Πράγα γεννήθηκε το νέο αντικαπιταλιστικό κίνημα του οποίου τα προχωρήματα είχαν καθοριστική επίδραση στις μάχες που ακολούθησαν και συνεχίζονται μέχρι σήμερα, 20 χρόνια μετά. Η Αντι-Σύνοδος που διοργανώθηκε στην Πράγα πριν τις διαδηλώσεις άνοιξε όλα τα ζητήματα. Από το αν παλεύουμε ενάντια στην παγκοσμιοποίηση ή στον παγκοσμιοποιημένο καπιταλισμό, αν οι θεσμοί του συστήματος μεταρρυθμίζονται, ποιος είναι ο ρόλος της εργατικής τάξης, αν έχει ξεπεραστεί το εργατικό κίνημα και ποια η σχέση του με τα κινήματα που ξεπηδάνε για την απελευθέρωση των γυναικών και ΛΟΑΤΚΙ+, για τα δικαιώματα των Μαύρων, για την προστασία του περιβάλλοντος. Η “Πρωτοβουλία Πράγα” οργάνωσε συζητήσεις μέσα στο ίδιο το καραβάνι των διαδηλωτών/τριών που ανέβαιναν στην Πράγα.

Παρά τα ειρωνικά σχόλια των μεγάλων ΜΜΕ και την υποτίμηση του αντικαπιταλιστικού κινήματος από μεγάλο κομμάτι της Αριστεράς, αυτό γιγαντώθηκε. Εκατοντάδες χιλιάδες διαδήλωσαν στη Γένοβα ενάντια στη σύνοδο των G8 το 2001. Το κίνημα αυτό έστρωσε τον δρόμο για ένα ακόμα πιο μαζικό και διεθνώς συντονισμένο αντιπολεμικό κίνημα. Το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Φόρουμ στη Φλωρεντία, που έκλεισε με μια αντιπολεμική διαδήλωση ενός εκατομμυρίου, έβαλε μπροστά για τη διεθνή ημέρα δράσης ενάντια στον πόλεμο στο Ιράκ. Η 15 Φλεβάρη 2003 εξελίχθηκε στη μέχρι τότε μεγαλύτερη διαδήλωση της ανθρώπινης ιστορίας. 

Τα Ευρωπαϊκά και Παγκόσμια Κοινωνικά Φόρουμ που ακολούθησαν τα επόμενα χρόνια, με γιγάντιες διαδηλώσεις, έγιναν το κέντρο της αντιπαράθεσης για την προοπτική του κινήματος. Η ρεφορμιστική αριστερά υπερασπιζόταν τη στρατηγική των μεταρρυθμίσεων, ότι το κίνημα πρέπει να παλέψει για την ανατροπή της νεοφιλελεύθερης διαχείρισης του συστήματος -αντί για το ίδιο το σύστημα. Στην Ελλάδα αυτό εκφράστηκε με την ίδρυση του ΣΥΡΙΖΑ το 2006 με υποσχέσεις ότι θα άλλαζε ολόκληρη η Ευρώπη, που διαψεύστηκαν οικτρά ήδη από τους πρώτους μήνες του 2015 που έγινε κυβέρνηση. Από την Πράγα μέχρι το ξέσπασμα της κρίσης σχεδόν μια δεκαετία αργότερα, η επαναστατική αριστερά έμπαινε σε όλες τις μάχες της εργατικής τάξης, επιχειρηματολογώντας ότι ο καπιταλισμός δεν θα φέρει ευημερία αλλά κρίση. Και μέσα στην κρίση πρόβαλλε την αντικαπιταλιστική προοπτική απέναντι στη στρατηγική αυτή του ρεφορμισμού.

Σήμερα, 20 χρόνια μετά την Πράγα, ένα από τα συνθήματα της Πρωτοβουλίας, το “Παγκοσμιοποιήστε την αντίσταση” είναι πραγματικότητα. Εκατομμύρια εργάτες και εργάτριες σε όλο τον κόσμο ξεσηκώνονται ενάντια στον ρατσισμό, τους ιμπεριαλιστικούς ανταγωνισμούς, τις τοπικές άρχουσες τάξεις και τα καθεστώτα τους, την προσπάθεια να φορτωθεί η εργατική τάξη το βάρος της κρίσης, τη διάλυση του κοινωνικού κράτους που έχει σαν αποτέλεσμα εκατοντάδες χιλιάδες νεκρούς από την πανδημία. Με κάθε μάχη που ξεσπάει χιλιάδες εργάτριες και εργάτες καταλαβαίνουν ότι έχουμε απέναντί μας ένα δολοφονικό σύστημα σε βαθιά κρίση και αποσταθεροποίηση. Η κληρονομιά του κινήματος γεννήθηκε στο Σιάτλ και την Πράγα, του αντικαπιταλισμού, είναι πολύτιμη σήμερα.