“Ευλογία” έχει αποδειχτεί η πανδημία για το ελληνικό τραπεζικό σύστημα. Οι τέσσερις “μεγάλες” συστημικές τράπεζες, που έχουν διασωθεί με δημόσιο χρήμα τουλάχιστον τέσσερις φορές μέσα στα τελευταία δέκα χρόνια, κάθονται τώρα πάνω σε ένα βουνό από λεφτά τα οποία δεν ξέρουν, κυριολεκτικά, τι να τα κάνουν.
Φυσικά τα λεφτά αυτά δεν είναι δικά τους. Οι τράπεζες συνεχίζουν να είναι ζόμπι: το μεγαλύτερο μέρος του κεφαλαίου τους προέρχεται από τον διαβόητο “αναβαλλόμενο φόρο” -ένα τέχνασμα δηλαδή που τους επιτρέπει να θεωρούνται “ζωντανές” με ανύπαρκτα κεφάλαια. Το μεγαλύτερο μέρος των χρημάτων που τους έχουν εμπιστευτεί οι καταθέτες είναι “επενδεδυμένα” σε επιχειρηματικά κόκκινα δάνεια -με άλλα λόγια έχουν χαθεί για πάντα. Η Πειραιώς διασώθηκε για μια ακόμα φορά, με σκανδαλώδη τρόπο, από το κράτος το περασμένο φθινόπωρο. Τον Οκτώβρη ο τραπεζικός δείκτης του χρηματιστηρίου της Αθήνας έπεσε στο χαμηλότερο επίπεδο όλων των εποχών.
Το βουνό από λεφτά πάνω στο οποίο κάθονται οι ελληνικές τράπεζες προέρχεται από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Η Κριστίν Λαγκάρντ που το καλοκαίρι του 2015 απειλούσε, με την τότε ιδιότητά της Διευθύντριας του ΔΝΤ να ρίξει την ελληνική οικονομία στο πυρ το εξώτερο αν ο κόσμος ψήφιζε “λάθος” στο δημοψήφισμα, έχει ανοίξει τώρα, με τη νέα της ιδιότητα ως διοικήτρια της ΕΚΤ διάπλατα τους κρουνούς του χρήματος και μοιράζει απλόχερα δισεκατομμύρια στους τραπεζίτες χωρίς να ρωτάει και πολλά – πολλά. Σαράντα δισεκατομμύρια έχουν πάρει μέσα στο 2020 οι ελληνικές τράπεζες από την ΕΚΤ. Το επιτόκιο; -0,3%. Δηλαδή η ΕΚΤ θα τους δώσει στο τέλος και τόκο για τα λεφτά που τους δάνεισε αντί να τους ζητήσει τόκο. Και λογαριάζουν να πάρουν ίσως και άλλα τόσα μέσα στο 2021 – καλά νάνε ο κορονοϊός.
Η “εντολή” της ΕΚΤ είναι να φτάσουν αυτά τα χρήματα, με τη μορφή φτηνών και εύκολων δανείων, στην πραγματική οικονομία. Να στηρίξουν τις επιχειρήσεις -μικρές και μεγάλες- που πλήττονται από την πανδημία. Η Λαγκάρντ, φυσικά, δεν έγινε ξαφνικά φιλεύσπλαχνη. Πριν λίγες μέρες, άλλωστε, απέρριψε κατηγορηματικά μια (καθόλου ριζοσπαστική είναι αλήθεια) πρόταση οικονομολόγων για τη διαγραφή ενός κομματιού τουλάχιστον του χρέους που έχουν συσσωρεύσει οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις προς την ΕΚΤ. Απλά οι ηγέτες της Ευρώπης φοβούνται ότι η σημερινή ύφεση μπορεί να πάρει δραματικές διαστάσεις -σαν αυτές που είχε πάρει η κρίση τη δεκαετία του 1930 μετά το κραχ του χρηματιστηρίου της Νέας Υόρκης. Και προσπαθούν να την εμποδίσουν με τα πιεστήρια.
Οι τραπεζίτες και οι “άλλοι”
Οι Έλληνες, όπως είναι γνωστό από τα εθνικά μας στερεότυπα, είναι ατρόμητοι. Και οι Έλληνες τραπεζίτες διπλά ατρόμητοι -ειδικά όταν αυτοί που απειλούνται είναι οι “άλλοι”, οι φτωχοί, οι εργάτες, ο λαουτζίκος, όχι οι καλές οικογένειες της Εκάλης και της Πολιτείας. Από τα σαράντα δις που πήραν μόνο το ένα όγδοο περίπου έφτασε στην πραγματική οικονομία. Και από αυτά το 99% πήγε στις μεγάλες επιχειρήσεις, τις επιχειρήσεις της “καλής κοινωνίας” δηλαδή. Ακόμα και ο Στουρνάρας, ο δικός τους άνθρωπος, αναγκάστηκε να “παραπονεθεί” για αυτή την αδιαφορία τους απέναντι στους κινδύνους που έχουν ζώσει την εθνική μας οικονομία: “Παρά το γεγονός ότι η ρευστότητά τους είναι πρωτοφανής για τα ελληνικά δεδομένα -υπολογίζω ότι η αύξηση της ρευστότητας είναι κοντά στα 40 δις. ευρώ-, ωστόσο από τη ρευστότητα αυτή ένα πολύ, πολύ, μικρό μέρος έχει διοχετευθεί στον ιδιωτικό τομέα της οικονομίας. Στις μεγάλες επιχειρήσεις έχουμε μια αρκετά μεγάλη πιστωτική επέκταση της τάξης του 9% στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις όμως η πιστωτική επέκταση περιορίζεται σε μόλις 1,9% ενώ στα νοικοκυριά είναι αρνητική”.
Τι έχουν απογίνει τα υπόλοιπα από αυτά τα σαράντα δις; Ένα μεγάλο κομμάτι, το ένα τέταρτο περίπου, έχει “επενδυθεί” σε ομόλογα του ελληνικού δημοσίου (αυτό είναι και το μεγάλο μυστικό της “επιτυχίας” του Σταϊκούρα που μπορεί, παρά την έκρηξη του δημόσιου χρέους και των ελλειμμάτων να δανείζεται φτηνά από τις “διεθνείς”, υποτίθεται, αγορές). Το επιτόκιο είναι χαμηλό αλλά σε κάθε περίπτωση πολύ μεγαλύτερο από το -0,3%. Τα υπόλοιπα τα “παρκάρουν” οι τραπεζίτες στην ίδια την ΕΚΤ -με αρνητικό επιτόκιο μεν, αλλά με υψηλότερο κατά τι από το -0,3%. Και περιμένουν να αρπάξουν τις ευκαιρίες που έρχονται. Και η μεγαλύτερη από όλες αυτές είναι οι πλειστηριασμοί -που όπως εκτιμούν όλες οι οικονομικές στήλες θα γίνουν τσουνάμι τους επόμενους μήνες.
Οι τράπεζες έχουν, είναι αλήθεια, μεταβιβάσει ήδη ένα μεγάλο κομμάτι από τα “μη εξυπηρετούμενα δάνεια” σε funds, σε ταμεία “γύπες” που ειδικεύονται στην αφαίμαξη οικονομιών. Τα μεγαλύτερα από αυτά τα funds είναι, όμως, είτε θυγατρικές των ίδιων των τραπεζών, είτε κοινοπραξίες ανάμεσα στις “συστημικές τράπεζες” και ευρωπαϊκά ταμεία που διαθέτουν “τεχνογνωσία” στη λεηλασία των φτωχών. Η Eurobank ίδρυσε το δικό της ταμείο, την FPS, η οποία συγχωνεύτηκε λίγο αργότερα με την Ιταλική doValue. Πρόεδρος της doValue Greece είναι σήμερα ο Αναστάσιος Πανούσης, πρώην πρόεδρος της FPS και πρώην στέλεχος της Eurobank. H Πειραιώς ίδρυσε σε συνεργασία με την Σουηδική Intrum την Intrum Hellas. Η Alpha Bank σε συνεργασία με την Centerbridge την Cepal. Συνολικά έχουν δημιουργηθεί πάνω από 20 “Εταιρείες Διαχείρισης Απαιτήσεων από Δάνεια και Πιστώσεις” τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα. Όλες τους έχουν στενές σχέσεις με το τραπεζικό σύστημα. Ο κλάδος, γράφουν οι οικονομικές στήλες, προσδοκά “διψήφιες αποδόσεις”.
Από “βαρίδια” τα κόκκινα δάνεια -και ιδιαίτερα τα στεγαστικά- έχουν γίνει ξαφνικά ευκαιρίες για το ελληνικό τραπεζικό σύστημα. Τι έχει αλλάξει; Ένα και μοναδικό πράγμα έχει αλλάξει: η προσφορά χρήματος. Με την βοήθεια των 40 δις του κορονοϊού οι τραπεζίτες ετοιμάζονται για τη μεγαλύτερη αρπαγή περιουσιών στην ιστορία του σύγχρονου ελληνικού κράτους. Στην πρόσφατη συνάντηση των Ελλήνων Τραπεζιτών με τους εκπροσώπους των θεσμών (της παλιάς καλής Τρόικας δηλαδή), γράφουν οι οικονομικές στήλες, οι τραπεζίτες έθεσαν το ζήτημα της σταδιακής επαναφοράς των δανείων (που έχουν ανασταλεί λόγω της πανδημίας) στην “κανονικότητα” και της “επανεκκίνησης των πλειστηριασμών” - για να μην διαβρωθεί η κουλτούρα των πληρωμών...
Στο μεταξύ οι τράπεζες και οι εισπρακτικές εταιρίες έχουν πέσει με τα μούτρα στο παιχνίδι των πιέσεων, των απειλών και των εκβιασμών. Μπορεί να αποφέρει η διαχείριση ενός “κόκκινου δανείου” διψήφιες αποδόσεις; Μπορεί και πάρα μπορεί: με την κατάσχεση ενός διαμερίσματος, για παράδειγμα, ενός δανείου που έχει σχεδόν εξοφληθεί και οι ιδιοκτήτες του δυσκολεύονται λόγω πανδημίας να πληρώσουν τις τελευταίες δόσεις.
Η Μαφία είναι βέβαιο ότι θα έχει να διδάξει δυο, τρία φανταστικά κολπάκια ακόμα.