Η Τράπεζα Πειραιώς είναι αναμφίβολα το πιο κραυγαλέα προκλητικό παράδειγμα στήριξης του τραπεζικού κεφαλαίου από το κράτος. Έχει κοστίσει ήδη στο κράτος 16,5 δις ευρώ (10% του ΑΕΠ του 2020), ποσό που θα υπερκάλυπτε την αποζημίωση όλων των καταθετών. Κι όμως το κράτος συνεχίζει να βάζει λεφτά και η κοινωνία συνεχίζει να φορτώνεται καινούργιες ζημιές.
Το τελευταίο επεισόδιο ξεκίνησε με μια στημένη παρέμβαση του Ευρωενωσιακού μηχανισμού εποπτείας του τραπεζικού συστήματος του SSM. Ο SSM τον Νοέμβρη του 2020 έδωσε εντολή στη διοίκηση της τράπεζας, παρόλο που η τελευταία είχε τα χρήματα, να μην καταβάλλει στο δημόσιο το ποσό των 165 εκ. ευρώ. Το ποσό αντιστοιχούσε στους τόκους του μετατρέψιμου ομολογιακού δανείου που είχε συνάψει η τράπεζα με το κράτος τον Νοέμβριο του 2015. Ο λόγος ήταν λέει το αβέβαιο οικονομικό περιβάλλον. Οι ιδιώτες μέτοχοι της τράπεζας, ο κερδοσκόπος John Paulson και ο trader εμπορευμάτων και εφοπλιστής Τέλης Μυστακίδης αντέδρασαν σαν να το περίμεναν. Δήλωσαν πρόθυμοι να συνεισφέρουν 800 εκατομμύρια ευρώ σε αύξηση κεφαλαίου υπό την προϋπόθεση όμως ότι το δημόσιο θα διαγράψει το δάνειο των 2 δις ευρώ. Ο Μητσοτάκης, ο υφυπουργός του Ζαβός και ο σύμβουλός του επί των οικονομικών Πατέλης θεώρησαν την απαίτηση των μετόχων της τράπεζας απαράδεκτη και προχώρησαν στη μετατροπή του δανείου σε μετοχές όπως όριζε η σύμβαση. Το δημόσιο έχασε πολλά λεφτά (περίπου 1,5 δις) αφού η μετατροπή, με ευθύνη της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ που είχε συνάψει τη σύμβαση, έγινε στην τιμή των 6 ευρώ ανά μετοχή, ενώ η τιμή της μετοχής την ημέρα της μετατροπής ήταν 0.71 ευρώ ανά τεμάχιο. Όμως ακόμα κι έτσι το κράτος, μέσω του Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας, έγινε ο κυρίαρχος μέτοχος της τράπεζας με ποσοστό 61,35 %.
Όλοι περίμεναν ότι το κράτος θα διόριζε διοίκηση, ώστε να αποκτήσει τουλάχιστον ασφαλή εικόνα για την κατάσταση στη τράπεζα πριν προχωρήσει σε ενέργειες. Σε έκπληξη όλων όμως, στις 7 Απριλίου του 2021, βδομάδες μετά τη μετατροπή του δανείου σε μετοχές, το ΤΧΣ υπερψήφισε το σχέδιο της διοίκησης Paulson, Μυστακίδη και Μεγάλου για αύξηση κεφαλαίου 1 δις ευρώ. Η απόφαση της κυβέρνησης και του ΤΧΣ δεν καλύπτεται ούτε από τους όρους της αστικής νομιμότητας και αγγίζει τα όρια της συμπαιγνίας και της απάτης. Ο λόγος είναι ότι της αύξησης προηγήθηκε μείωση κεφαλαίου με διαγραφή μετοχών που περιόρισε το ποσοστό του δημοσίου κάτω από το 15%. Αλλά το σκάνδαλο δε σταμάτησε εκεί. Για να μαζευτεί το ποσό του 1,2 δις ευρώ της αύξησης κεφαλαίου, το δημόσιο θα πρέπει να βάλει επιπλέον άλλα 400 εκ. ευρώ περίπου για να έχει ποσοστό 27-33% μετά την αύξηση. Είναι εξοργιστικό, το κράτος πρώτα χάρισε το δάνειο, μετά χάρισε τις μετοχές του και στο τέλος έβαλε και λεφτά για ένα μειοψηφικό ποσοστό. Όλα αυτά με αποκλειστικό σκοπό να εξυπηρετήσει τη διοίκηση και τους μετόχους που έφεραν τη τράπεζα σε αυτή τη θέση. Οι τελευταίοι με ένα ποσό της τάξης των 500 εκ ευρώ θα είναι οι απόλυτοι κυρίαρχοι. Θα κατέχουν άμεσα (ως φυσικά πρόσωπα και μέσω fund ιδιοκτησίας τους) το 33% του μετοχικού κεφαλαίου της τράπεζας και μαζί με τους υπόλοιπους ιδιώτες μετόχους την πλειοψηφία.
Όμως τα κυβερνητικά αίσχη δεν σταματούν εδώ. Σύμφωνα με το σχέδιο της διοίκησης, η τράπεζα θα προχωρήσει σε δραστική μείωση των κόκκινων δανείων από 22,5 δις ευρώ σε 1 δις ευρώ μέχρι το επόμενο έτος. Ο έλεγχος της τιτλοποίησης και διάθεσης των κόκκινων δανείων είναι η βασική επιδίωξη των Paulson και Μυστακίδη. Θα μπορέσουν, με το αζημίωτο, να κουρέψουν δάνεια «φίλων» σε ποσοστά της τάξης του 80% και 90%. Η αρχή έγινε τον Οκτώβριο του 2020, ένα μήνα πριν την «απαγόρευση» καταβολής των τόκων του Ελληνικού δημοσίου από το SSM. Τότε, ένα fund του εφοπλιστή Λεντούδη απέκτησε από την Πειραιώς δάνεια συνολικής ονομαστικής αξίας μισού δις ευρώ, συμπεριλαμβανομένων και 130 εκ ευρώ του ιδίου. Τα δάνεια έκλεισαν έναντι πληρωμής από τους δανειολήπτες 50 εκ. ευρώ περίπου συνολικά. Η τράπεζα έχασε κάπου 450 εκ. αλλά πάντα υπάρχει το κράτος να βάλει τη χασούρα. Παράλληλα υπάρχει και το φιλέτο των υποθηκών της Αγροτικής γης που το ορέγονται πολλοί, ιδιαίτερα οι επίδοξοι κατασκευαστές φωτοβολταϊκών και αιολικών «πάρκων». Στο επίπεδο της ίδιας της Τράπεζας το σχέδιο της διοίκησης υπόσχεται απολύσεις, «εθελούσιες», μείωση καταστημάτων και μεταφορά των εργαζομένων στις εταιρείες διαχείρισης των κόκκινων δανείων χωρίς δικαιώματα. Με άλλα λόγια το κράτος βάζει χρήματα καλύπτοντας ιδιωτικές ζημιές χωρίς να εξασφαλίζει ούτε τις θέσεις εργασίας ή την εξυπηρέτηση του κόσμου με καταστήματα ιδιαίτερα σε ημιαστικές και αγροτικές περιοχές.
Από ό,τι φαίνεται, η Τράπεζα Πειραιώς είναι μόνο η αρχή. Την ώρα που γράφονται αυτές οι γραμμές η μετοχή της Τράπεζας Αττικής βρίσκεται σε αναστολή διαπραγμάτευσης λόγω υπερβολικών ζημιών και ανεπαρκούς κεφαλαιακής επάρκειας. Σύννεφα υπάρχουν και στις υπόλοιπες τράπεζες λόγω ζημιών από τη διάθεση των κόκκινων δανείων. Είναι βέβαιο ότι η ιδιωτική εξυγίανση των τραπεζών έχει αποτύχει οριστικά. Μόνη διέξοδος είναι πλέον η κρατικοποίηση χωρίς αποζημίωση και η επιβολή διαδικασιών εργατικού ελέγχου.
Νίκος Στραβελάκης, οικονομολόγος