Τους τελευταίους μήνες, κέντρο του φοιτητικού κινήματος είναι ο αγώνας ενάντια στις αντιδραστικές μεταρρυθμίσεις Κεραμέως-Χρυσοχοΐδη, οι οποίες είναι καταδεικτικές για το πανεπιστήμιο που ονειρεύεται να διαμορφώσει η κυβέρνηση. Ένα δημόσιο πανεπιστήμιο που θα αποβάλλει τον όποιο κοινωνικό χαρακτήρα έχει η Παιδεία και θα υποτάξει την έρευνα που διεξάγεται στους κόλπους του, στις επιταγές της αγοράς, ώστε εν τέλει να μετασχηματιστεί σε ένα φυτώριο start up επιχειρήσεων. Όσον αφορά στην έρευνα, οι μεταρρυθμίσεις της Κεραμέως έρχονται να οξύνουν την εμπορευματοποίηση της γνώσης και της επιστήμης, ένα φαινόμενο που δεν επιτρέπει στην επιστήμη να αναπτύσσεται αυτόνομα και σύμφωνα με τον ορθολογικό χαρακτήρα που τη διέπει, αλλά τη διαστρεβλώνει τόσο σε επίπεδο σκοπών όσο και ως προς τη διαδικασία διεξαγωγής της.
Τα τελευταία χρόνια, η επιστήμη φαίνεται να παίζει ξεκάθαρα τον ρόλο του σωτήρα του συστήματος. Από τη μια μεριά, ως διέξοδος προς την ανάκαμψη στο πεδίο της οικονομίας με τη στράτευσή της στην ανάπτυξη σύγχρονων τεχνολογιών (πχ τεχνητή νοημοσύνη), που θεωρείται ότι θα αυξήσουν την παραγωγικότητα. Από την άλλη, όταν επιτάσσεται για να λύσει τα προβλήματα που προκύπτουν από την άναρχη ανάπτυξη της βιομηχανικής παραγωγής, όπως είναι η πανδημία και η οικολογική καταστροφή.
Στον βωμό του κέρδους
Τέτοιες συνθήκες όμως, στις οποίες η νέα γνώση μετατρέπεται σε άμεσα χρησιμοποιούμενο προϊόν που κάποιος έχει παραγγείλει, δε μπορεί παρά να επηρεάζουν και την ίδια την ερευνητική διαδικασία που παράγει αυτή τη γνώση. Τα ερευνητικά ιδρύματα ανά τον κόσμο καλούνται να προλάβουν να την κατοχυρώσουν και να βγάλουν κέρδος από αυτή. Έτσι, η συνεργασία μεταξύ των επιστημόνων αντικαθίσταται με ακραίο ανταγωνισμό και μυστικοπάθεια, η διεπιστημονικότητα από εξειδίκευση, οι καινοτόμες ιδέες από απλή σύνταξη με τα εκάστοτε trends που είναι πιο πιθανό να αποφέρουν κέρδος. Η παραγωγή επιστημονικών άρθρων γίνεται μετρική αξιολόγησης των ιδρυμάτων, που με βάσει αυτή θα προσελκύσουν χρηματοδότηση και πεδίο κέρδους των εκδοτικών κολοσσών των ερευνητικών περιοδικών που παίρνουν δωρεάν τη δουλειά των ερευνητών και την πωλούν ακριβά.
Κάθε πτυχή της επιστήμης διέπεται από την σύνδεση έρευνας και αγοράς και δε θα μπορούσε να συνέβαινε διαφορετικά με την εργασιακή πραγματικότητα των ερευνητών. Καλλιεργείται στον κλάδο μια κουλτούρα ακραίας εντατικοποίησης με ωράρια εργασίας που διαμορφώνονται “κατά συνείδηση” ή από την εξάντληση. Αυτή η ενσάρκωση του ιδεώδους για τις εργασιακές συνθήκες, του νομοσχεδίου Χατζηδάκη, ενισχύεται από τον ανταγωνισμό, την ατομοκεντρική προσέγγιση της καριέρας και την απουσία συλλογικών συμβάσεων και κατοχυρωμένων εργασιακών δικαιωμάτων. Στην Ελλάδα, το εργατικό δυναμικό των ερευνητικών οργανισμών, ετερόκλητο ως προς τις ακαδημαικές του ιδιότητες, παραμένει στο μεγαλύτερό του ποσοστό απλήρωτο ή κακοπληρωμένο, ανασφάλιστο και πολλές φορές αναγκασμένο να ετεροαπασχολείται εντός ή εκτός ερευνητικών δομών. Τα τελευταία χρόνια, που το δημόσιο Πανεπιστήμιο υποχρηματοδοτείται σταθερά και το μόνιμο προσωπικό μειώνεται συνεχώς, οι ερευνητές καλούνται πέρα από το ερευνητικό τους έργο να αναλάβουν και διδακτικό έργο, προφανώς με μειωμένο μισθό σε σχέση με τα μόνιμα μέλη ΔΕΠ ή και καθόλου μισθό, αν αυτό πλασάρεται σα μέρος μιας διδακτικής εμπειρίας που πρέπει να αποκτήσουν.
Σε αυτό το πλαίσιο, είναι εξαιρετικά ελπιδοφόρα η σύσταση του νέου Πανελλαδικού Κλαδικού Σωματείου στην Έρευνα και στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση, το Σάββατο 15/5. Η συλλογική εκπροσώπηση όλων όσων εργάζονται στην παραγωγή ερευνητικού ή διδακτικού έργου, είναι αναγκαία και έχει διττό ρόλο. Την πάλη για πλήρη εργασιακά και ασφαλιστικά δικαιώματα στον κλάδο αλλά και την διεκδίκηση μιας έρευνας που θα διεξάγεται με επιστημονικά κριτήρια και πάνω απ’΄όλα προς όφελος της κοινωνίας. Η πανεργατική απεργία στις 10 Ιούνη ενάντια στο αντεργατικό νομοσχέδιο Χατζηδάκη αποτελεί κόμβο σε αυτόν τον αγώνα και ευκαιρία σύνδεσης της μάχης για τα εργασιακά δικαιώματα με τη μάχη ενάντια στο Πανεπιστήμιο Κεραμέως-Χρυσοχοΐδη.
Μυρτώ Μαργέλη, γιατρός, υποψήφια διδάκτωρ της Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ