Μπορεί να αλλάξει το σύστημα και πώς; Η συζήτηση «Μαρξ-Ένγκελς, Η κοινωνία αλλάζει με επαναστάσεις» που θα γίνει την Κυριακή 10 Ιούλη, 3-4.30μμ, θα ανοίξει την κουβέντα πάνω σε ένα από τα πιο καυτά ερωτήματα της περιόδου.

«Η πρώτη πολύ σημαντική συνεισφορά των Μαρξ και Ένγκελς είναι ότι ξεπερνούν τις αντιλήψεις ότι η ιστορία δεν είναι τίποτα άλλο από μια κίνηση ιδεών που οι άνθρωποι χρειάζονται εκπαίδευση για να αλλάξουν», μας λέει η Σταυρούλα Πανίδου, που θα ανοίξει τη συζήτηση. «Αντίθετα, μέσα από τα ψαξίματα, τα διαβάσματά τους και κυρίως μέσα από το περιβάλλον των επαναστάσεων του 19ου αιώνα, οι δυο τους εξηγούν πώς οι κοινωνίες φτάνουν στα όριά τους και πώς η τάξη που ασφυκτιά κάτω από τις εκάστοτε συνθήκες επαναστατεί. Είναι μια ανάλυση που δένεται σήμερα και με τη συζήτηση που γίνεται για την επέτειο του 1821.

Γύρω στο 1844-45 ξεκαθαρίζουν και ποιο είναι το καινούργιο επαναστατικό υποκείμενο για να αλλάξει η καπιταλιστική κοινωνία, ότι είναι η εργατική τάξη. Ενώ, σε τεράστια διαφορά με άλλα ρεύματα και κομμάτια επαναστατών της περιόδου, καταλήγουν ότι η εργατική τάξη έχει αυτό το ρόλο, όχι γιατί είναι η πιο εξαθλιωμένη τάξη, αλλά γιατί είναι η πιο δυνατή μέσα σε αυτό το σύστημα. Η θέση της μέσα στην παραγωγική διαδικασία, η συλλογικότητά της, η προοπτική των αγώνων της την καθιστούν το επαναστατικό υποκείμενο.

Για το πώς το συνειδητοποιεί, εξηγούν ότι αυτό δεν γίνεται λόγω κάποιων πεφωτισμένων που την μαθαίνουν απέξω, αλλά μέσα από την ίδια τη διαδικασία με την οποία εργάζεται και τους αγώνες που δίνει. Η καθημερινή ταξική σύγκρουση τη βοηθά να αποκτήσει ταξική συνείδηση. Και συνεχίζουν με την ανάλυση του αστικού κράτους, ότι δεν είναι ουδέτερο και πάνω από τάξεις, ότι είναι ένας ταξικός γραφειοκρατικός, ένοπλος μηχανισμός στα χέρια της αστικής τάξης. Γι' αυτό και το πρώτο καθήκον της εργατικής τάξης στην επανάσταση είναι να το τσακίσει και να χτίσει ένα εργατικό, μια δικτατορία του προλεταριάτου, μια εργατική εξουσία, που είναι απαραίτητη για το πέρασμα στην αταξική κοινωνία.

Προφανώς και οι δυο τους μιλούν για το ρόλο των επαναστατών. Δεν παρατηρούν απλώς, δεν διαμορφώνουν απλά θεωρία, είναι μέσα στα κινήματα και τις επαναστάσεις της εποχής, υπάρχει δέσιμό τους με την τάξη και τα μηνύματά της. Με τις επαναστάσεις του 1848, τη μεγάλη άνοιξη των λαών που διεθνοποιείται η επανάσταση, αλλά και του 1871 με την Παρισινή Κομμούνα που ξεκαθαρίζουν για τη δικτατορία του προλεταριάτου. Υπάρχουν κομμάτια της ανάλυσής τους που είναι λες και γράφτηκαν τώρα και που μπορούν να δώσουν απαντήσεις σε όλες τις πολιτικές αναζητήσεις σήμερα».

Και το 1821 ήταν κοινωνική επανάσταση

Στη συζήτηση «Το 1821 και οι αστικές επαναστάσεις», που θα γίνει στον Μαρξισμό την Κυριακή 10 Ιούλη, 5-6.30μμ, συμμετέχει ως ομιλήτρια η ιστορικός Άννα Καρακατσούλη, συγγραφέας του βιβλίου «“Μαχητές της Ελευθερίας” και 1821 – Η Ελληνική Επανάσταση στη διεθνική της διάσταση». Όπως γράφει το περιοδικό Σοσιαλισμός από τα κάτω παρουσιάζοντας το βιβλίο:

«Η μελέτη της Καρακατσούλη, τεκμηριωμένη με ένα πολυποίκιλο αρχειακό υλικό, έρχεται να προστεθεί σε μια πλούσια διεθνή συζήτηση και ιστορική έρευνα, που σημείο εκκίνησής της αποτελεί η εμβληματική Εποχή των Επαναστάσεων (1962) του Εric Ηobsbawm και το θεωρητικό πλαίσιο που έβαλε ο μεγάλος ιστορικός. Σύμφωνα μ’ αυτό, η επικράτηση των δυνάμεων της Παλινόρθωσης, η Ιερή Συμμαχία και η απόφαση του Συνεδρίου της Βιέννης το 1815 να γυρίσει πίσω το “ρολόι της Ιστορίας”, επιβάλλοντας εκ νέου τον αυταρχισμό του 18ου αιώνα, λειτούργησαν καταλυτικά στη δυναμική αντίδραση των υποστηρικτών των φιλελεύθερων ιδεών και της κληρονομιάς της Γαλλικής Επανάστασης και στη δημιουργία μιας “Φιλελεύθερης Διεθνούς”.

Βάζοντάς μας στη συζήτηση που προέκυψε από αυτό το αρχικό σκεπτικό, στους προβληματισμούς, στις διαφωνίες και στις συνθέσεις, η Καρακατσούλη μας μεταφέρει στην άλλη Ευρώπη, αυτή των αντιστάσεων, όπου οι άνθρωποι, ως άτομα και ως συλλογικότητες, με τις πολιτικές επιλογές τους, τις ιδέες και τις πρακτικές τους, συγκρούονται ή συνεργάζονται, δημιουργώντας έτσι το ιστορικό τους παρόν. Με τον τρόπο αυτό διαπιστώνει τις αμφίδρομες επιρροές των επαναστατικών κινημάτων – σε ιδεολογικό αλλά και σε πρακτικό επίπεδο – και τη συσπείρωση της, με ή χωρίς εισαγωγικά, Αριστεράς της εποχής εκείνης.

Οι επαναστατικές αδελφότητες (οργανώσεις – εταιρείες), που δημιουργούνταν η μια μετά την άλλη σ’ όλη την Ευρώπη, λειτουργούσαν ως ένα άτυπο πανευρωπαϊκό, ως ένα βαθμό και διεθνές, επαναστατικό δίκτυο, που συνέβαλε στην οργάνωση και υποστήριξη των επαναστατικών διαδικασιών των αρχών του 19ου αιώνα και στόχευε στη μεταξύ τους διασύνδεση· η ιστορικός παρακολουθεί κυρίως τις διεργασίες που συντελούνταν στα “μεσογειακά παράλληλα” της ελληνικής επανάστασης, την Ιταλία και την Ισπανία, τις συνωμοτικές επαφές των μελών της Φιλικής Εταιρείας για πολιτικές συμπράξεις με την ιταλική καρμποναρία και τους ισπανούς εξεγερμένους και στο “Λονδίνο – κέντρο” των διεθνών επαναστατικών συγκλίσεων, στο Λονδίνο της μεγαλύτερης εργατικής τάξης της εποχής και των αντιστάσεών της.

Μέσα σ’ αυτό το πλαίσιο των επαναστατικών διεργασιών προσεγγίζει και τον Φιλελληνισμό, δηλαδή κυρίως ως έκφραση ενός διεθνικού ριζοσπαστικού φιλελευθερισμού και όχι ως απόρροια “θαυμασμού του αρχαιοελληνικού πνεύματος”». Εστιάζοντας τελικά στη μάχιμη πολιτική διάσταση του φιλελευθερισμού, η ιστορικός βάζει στο μικροσκόπιό της τους φιλέλληνες μαχητές, αυτούς δηλαδή που έρχονται στο “πεδίο Ελλάδα” για να συμμετέχουν στα πολεμικά μέτωπα της επανάστασης».

Η χρονιά που πέρασε ήταν ιδιαίτερα τεταμένη με πλούσια κοινωνικο-πολιτικά γεγονότα να τη σημαδεύουν. 

Στο Φεστιβάλ θα μιλήσουμε για τα γεγονότα αυτά και για τις προεκτάσεις τους, με ποια θεωρητικά εργαλεία, μεταξύ άλλων, μπορούμε να ερμηνεύσουμε όλα αυτά που συμβαίνουν. Είναι η εκδήλωση όπου όλο το κίνημα και τα "ανήσυχα" άτομα που ενδιαφέρονται για τα κοινά μπορούν να παρίστανται και να μαθαίνουν μαζί σε ένα πλαίσιο. Θα συζητήσουμε ως προς τη βάση των ριζοσπαστικων θεωριών και την ιστορικότητα τους, με ιδέες και σκέψεις πάντα επίκαιρες. 

Για τις γνωριμίες με άτομα που θέλουν να αγωνιστούν, για τις πολιτικές συζητήσεις και "ζυμώσεις", για το κίνημα και το μέλλον του. 

Για αυτό θα συμμετέχουμε στον "Μαρξισμό" φέτος. 

Ευάγγελος Σαράντης, Φοιτητής Μηχανικών Περιβάλλοντος, Πολυτεχνείο Κρήτης