Αναταραχή στις διεθνείς χρηματαγορές από την Νέα Υόρκη ως το Χόνγκ Κόνγκ έχει προκαλέσει η οικονομική κατάρρευση του κινεζικού κατασκευαστικού κολοσσού Evergrande. Τα χρέη της αγγίζουν τα 300 δις δολάρια που την καθιστούν ως την κατασκευαστική εταιρεία με την υψηλότερη έκθεση σε δανεισμό παγκοσμίως και αναγκάζουν τους οικονομολόγους να μιλάνε για κινεζική Lehman Brothers. Ενώ η εταιρία δεν κατέβαλε τους τόκους για τα εκπεφρασμένα σε δολάρια ομόλογά της, που έληξαν πρόσφατα, λαμβάνοντας μια περίοδο χάριτος 30 ημερών. Λίγες ημέρες πριν συγκέντρωση διαμαρτυρίας μικροεπενδυτών στα κεντρικά γραφεία της εταιρίας διαλύθηκε από την αστυνομία.
Η Evergrande είναι η δεύτερη μεγαλύτερη κατασκευαστική εταιρία στην Κίνα. Απασχολεί 200.000 υπαλλήλους και έχει περίπου 1.200 ημιτελή έργα σε 280 πόλεις, ανάμεσά τους συγκροτήματα κατοικιών, ποδοσφαιρικά γήπεδα και εμπορικά κέντρα. Σχεδόν 1,5 εκατομμύριο οικογένειες βρίσκονται σε αναμονή για να μπουν στα ημιτελή διαμερίσματα που έχουν αγοράσει από την εταιρία. Σε δεκάδες πόλεις της Κίνας υπάρχουν ημιτελή συγκροτήματα κατοικιών. Στις 27 Αυγούστου στην πόλη Κούνμινγκ της νοτιοδυτικής Κίνας 15 κτίρια μεγάλου ύψους κατεδαφίστηκαν ταυτόχρονα. Οι πύργοι εγκαταλείφθηκαν μισοτελειωμένοι το 2013 και τα υπόγειά τους άρχισαν να βυθίζονται πλημμυρισμένα από τα νερά των βροχοπτώσεων. Η Evergrande μόνο, διαθέτει αρκετό χώρο για να στεγάσει ολόκληρο τον πληθυσμό της Πορτογαλίας αλλά και ένα χρέος υψηλότερο από της Νέας Ζηλανδίας!
Πυραμίδα
Ο τρόπος λειτουργίας της εταιρίας θυμίζει μία κλασική περίπτωση “πυραμίδας”. Η εταιρία εισέπραττε προκαταβολικά χρήματα από την προ-πώληση διαμερισμάτων πριν αυτά ολοκληρωθούν. Επίσης εκατομμύρια εργάτες επένδυσαν τις αποταμιεύσεις τους στην εταιρία στα πρότυπα ενός κουμπαρά για την συνταξιοδότηση τους. Η Evergrande τα χρησιμοποίησε για να χρηματοδοτήσει νέα κατασκευαστικά έργα επιταχύνοντας και επεκτείνοντας τις δραστηριότητές της. Όσο η αγορά ακινήτων είχε μεγάλη δυναμική, δηλαδή οι τιμές αυξάνονταν σημαντικά αυτό το σχέδιο δούλευε αλλά όταν οι τιμές των ακινήτων άρχισαν να πέφτουν η πυραμίδα κατέρρευσε.
Στην χρεωκοπία της Evergrande καθρεφτίζονται τα ψεγάδια του αναπτυξιακού μοντέλου της Κίνας. Η Κίνα για τρεις δεκαετίες κατέγραψε διψήφιους ρυθμούς ανάπτυξης και πλέον είναι η δεύτερη μεγαλύτερη οικονομία σε όρους ΑΕΠ μετά τις ΗΠΑ. Η μετεωρική ανάπτυξη της οικονομίας και της βιομηχανίας συνδυάστηκε με την τάση για αστικοποίηση. Το 1996 λιγότερο από το ένα τρίτο του πληθυσμού της Κίνας ζούσε σε πόλεις. Το 2020 το αντίστοιχο ποσοστό ξεπέρασε το 60%. Η Σαγκάη, η Σενζέν, η Γκουανγκζού έγιναν τεράστιες μητροπόλεις στις οποίες την κατασκευή των εργατικών κατοικιών ανέλαβαν ιδιωτικές κατασκευαστικές εταιρίες φυσικά με κριτήριο το κέρδος. Το κράτος και οι τοπικές διοικήσεις σε κάθε επαρχία επωφελούνται λειτουργώντας όπως οι καπιταλιστές με το να πουλάνε γη στους κατασκευαστές. Έτσι η κατοικία αντί για δημόσιο αγαθό για να καλύπτει τις ανάγκες του κόσμου που μετακινήθηκε από την ύπαιθρο στις πόλεις σε αναζήτηση εργασίας, μετατράπηκε σε αντικείμενο προς κερδοσκοπία. Η κινητήριος δύναμη έγινε η συσσώρευση του κέρδους που οδήγησε στα ακραία φαινόμενα υπερπροσφοράς.
Τα ακίνητα και οι συναφείς οικονομικοί κλάδοι ισοδυναμούν με περίπου 30% του ΑΕΠ της χώρας. Στην Κίνα υπάρχουν πλέον αρκετά άδεια διαμερίσματα για να στεγάσουν 90 εκατομμύρια ανθρώπους. Πέντε χώρες των G7 η Γαλλία, η Γερμανία, η Ιταλία, η Βρετανία και ο Καναδάς θα μπορούσαν η κάθε μία να χωρέσουν ολόκληρο τον πληθυσμό τους σε αυτά τα κενά ακίνητα.
Το Πεκίνο έπαιξε απ’ την μεριά του τον δικό του ρόλο για να βάλει ένα τέλος σε αυτή την εκρηκτική επέκταση. Καθώς οι τιμές των ακινήτων εκτοξεύονταν στα ύψη το κράτος ανησύχησε ότι μέσω της αγοράς ακινήτων αυξάνεται το χάσμα μεταξύ πλούσιων και φτωχών. Οι φόβοι μπροστά σε μία κοινωνική έκρηξη ανάγκασε το κράτος να βάλει κανόνες στις κατασκευαστικές εταιρίες. Οι “τρείς κόκκινες γραμμές” που έθεσε περιορίζουν το ποσό που μπορεί να δανειστεί μία εταιρία ανάλογα με το κεφάλαιο και ανάλογα με τα πάγια στοιχεία της και αυξάνουν το όριο στα ταμειακά διαθέσιμα που οφείλει να διαθέτει μία εταιρία για να αποπληρώνει τα χρέη της. Με αυτόν τον τρόπο όμως το κράτος προκάλεσε μία πιστωτική ασφυξία στις εταιρίες του κλάδου.
Μία ενδεχόμενη κατάρρευση της Evergrande αποτελεί μία μεγάλη απειλή για τον τομέα του Real Estate. Εάν μία από αυτές τις εταιρίες αδυνατεί να αποπληρώσει τα χρέη της το γεγονός αυτό θα έχει απρόβλεπτες συνέπειες για τις υπόλοιπες κατασκευαστικές εταιρίες και το χρηματοπιστωτικό σύστημα.
Την περασμένη δεκαετία η επέκταση της αστικοποίησης συνέπεσε με μία περίοδο φθηνού δανεισμού διεθνώς. Αμέσως μετά την παγκόσμια χρηματοοικονομική κρίση η Κίνα αναβάθμισε σημαντικά τις επενδύσεις στις υποδομές και τον κατασκευαστικό κλάδο. Ένα μεγάλο μέρος της χρηματοδότησης προήλθε από το κρατικό τραπεζικό σύστημα αλλά και από την αγορά ομολόγων στο οποίο συμμετέχουν επενδυτές από την Ασία και τον υπόλοιπο πλανήτη.
Δίλημμα
Η πρόεδρος της ΕΚΤ Κριστίν Λανγκάρντ δήλωσε ότι η «άμεση έκθεση της Ευρώπης συνολικά και της Ευρωζώνης ειδικότερα στις τελευταίες εξελίξεις στην Κίνα είναι περιορισμένη» προσπαθώντας να εμφανιστεί καθησυχαστική. Οι τράπεζες και τα hedge funds των ΗΠΑ και της Ευρωπαϊκής Ένωσης όμως είναι μεγάλοι παίκτες σε αυτήν την αγορά που θεωρείται για το κεφάλαιο της Δύσης ένας τρόπος διείσδυσης στο χρηματοοικονομικό σύστημα της Κίνας που βρίσκεται κάτω από σφιχτό κρατικό έλεγχο.
Ο οίκος αξιολογήσεων Fitch αναθεώρησε προς τα κάτω την πρόβλεψή του για την ανάπτυξη τους ΑΕΠ της Κίνας το 2021 από το 8,4% στο 8,1% υπογραμμίζοντας ότι ο κυριότερος παράγοντας γι’ αυτήν την υποβάθμιση είναι η επιβράδυνση της αγοράς ακινήτων.
Τώρα οι κινέζικες αρχές βρίσκονται μπροστά σε ένα μεγάλο δίλημμα. Να αφήσουν την Evergrande να αθετήσει την πληρωμή του χρέους της και να πυροδοτήσουν έτσι μία βόμβα 300 δις. Ή να τρέξουν και να λειτουργήσουν πυροσβεστικά καλύπτοντας τις μαύρες τρύπες της Evergrande, υιοθετώντας το “too big to fail” αλλά ταυτόχρονα να δημιουργήσουν ένα προηγούμενο και για τις υπόλοιπες τέσσερις γιγαντιαίες κατασκευαστικές εταιρίες που πιθανόν να βρεθούν σύντομα στην ίδια δυσχερή θέση.
Αν το κινέζικο κράτος χρηματοδοτήσει τις ζημιές των κατασκευαστικών όπως έκαναν 13 χρόνια πρίν οι ΗΠΑ με την Lehman Brothers και οι χώρες της ΕΕ με τις δικές τους τράπεζες το 2008 κινδυνεύει να εκτροχιάσει συνολικά την πορεία της οικονομίας της. Η Κεντρική Τράπεζα της Κίνας διέθεσε 71 δισ. δολάρια επιδιώκοντας να μη μεταδοθεί ο «ιός» της Evergrande στις εγχώριες κεφαλαιαγορές. Η υπερχρέωση θα έχει ως αποτέλεσμα την περαιτέρω επιβράδυνση της ανάπτυξης του ΑΕΠ. Σύμφωνα δε με επίσημα στοιχεία, το συνολικό χρέος της Κίνας έχει αυξηθεί σε λιγότερο από δύο χρόνια από το 250% στο 290%. To σπουδαιότερο είναι ότι η κινεζική οικονομία έδειχνε μέχρι στιγμής άτρωτη. Τώρα ένα ενδεχόμενο φρενάρισμα θα αποτελέσει πλήγμα για την παγκόσμια οικονομία και την εργατική τάξη διεθνώς.
Κώστας Πολύδωρος