Διεθνή
Σερβία: Ξεσηκωμός ενάντια στην εξόρυξη Rio Tinto-EE

4/12, Βελιγράδι. Φωτό: Marko Risovic

Δεκάδες χιλιάδες διαδηλωτές βγήκαν στους δρόμους του Βελιγραδίου και ακόμη 50 πόλεων της Σερβίας το περασμένο Σάββατο για να καταγγείλουν τα σχέδια και τις νομοθετικές πρωτοβουλίες της κυβέρνησης Βούκσιτς προκειμένου να παραχωρήσει στη δεύτερη μεγαλύτερη εξορυκτική πολυεθνική μεταλλευμάτων, αγγλικών και αυσταραλιανών συμφερόντων, Rio Tinto μια τεράστια περιοχή στα δυτικά της χώρας στην κοιλάδα του ποταμού Τζαντάρ, κοντά στην πόλη Λόζνικα. 

Η Rio Tinto θέλει να προχωρήσει σε εξόρυξη λιθίου που αποτελεί βασικό συστατικό για μπαταρίες ηλεκτρικών αυτοκινήτων και η περιοχή θεωρείται το μεγαλύτερο κοίτασμα λιθίου της Ευρώπης και ένα από τα μεγαλύτερα στον κόσμο. Aλλά δεν είναι μόνο η αγγλοαυστραλιανή πολυεθνική και η κυβέρνηση της Σερβίας που σπρώχνει τις εξορύξεις. Είναι και η Ευρωπαϊκή Ένωση που, έχοντας ειδική εμπορική συμφωνία με την Σερβία μέσα από τα κοιτάσματα της κοιλάδας Τζαντάρ προσβλέπει στην απεξάρτησή της από την Κίνα, την Αυστραλία και χώρες της Λατινικής Αμερικής και στην δική της αυτάρκεια όσον αφορά στην τεχνολογία των μπαταριών - με τις γερμανικές αυτοκινητοβιομηχανίες να έχουν ήδη εκδηλώσει και αυτές το ενδιαφέρον τους μετά τις βρετανικές.  

Οι απόπειρες των ακροδεξιών συμμοριών (που κινητοποίησε ως «υποστηρικτές» των εξορύξεων η κυβέρνηση Βούκσιτς τις προηγούμενες μέρες, στην τελική ευθεία για να δώσει το πράσινο φως στις εξορύξεις) να προκαλέσουν προβοκάτσιες στις κινητοποιήσεις, πήραν σαν απάντηση την μαζική κινητοποίηση του περασμένου Σαββάτου. Στο Βελιγράδι χιλιάδες άνθρωποι απέκλεισαν την μεγαλύτερη γέφυρα του ποταμού Σάβα κόβοντας την πόλη στα δύο, κρατώντας πανό «σταματήστε τους επενδυτές». Κάτω από την έκρηξη του κινήματος και ενόψει των επερχόμενων βουλευτικών εκλογών σε λίγους μήνες, ο Βούκσιτς αναγκάστηκε να πάει να βρει ο ίδιος τους κατοίκους στις περιοχές που πλήττονται από την εξόρυξη για να τους διαβεβαιώσει ότι δεν θα βγουν χαμένοι από τις απαλλοτριώσεις στο όνομα της «ανάπτυξης» που έρχεται. 

Όμως οι κινητοποιήσεις -παρά την στήριξη στις εξορύξεις και των κομμάτων της αντιπολίτευσης που έχουν προσανατολισμό στην Ευρωπαϊκή Ένωση- δυναμώνουν. Ένα μεγάλο μέρος της επιστημονικής κοινότητας παίρνει θέση ενάντια στην εξόρυξη ενώ ενάντια έχουν ήδη υπογράψει πάνω από 130.000 άνθρωποι, το 2% του πληθυσμού της Σερβίας. Υπάρχουν συνδικάτα, όπως η Ένωση Ιατρών και Φαρμακοποιών, που υποστηρίζουν ενεργά τις διαδηλώσεις, αλλά και συνδικαλιστές εργαζόμενοι από τον ιδιωτικό και δημόσιο τομέα.

Απειλή

Οι εξορύξεις που σχεδιάζονται στα πλαίσια της «πράσινης μετάβασης» και στο όνομα της κλιματικής αλλαγής, στην πραγματικότητα απειλούν το περιβάλλον, μεγάλες εκτάσεις καλλιεργήσιμης γης και τους ίδιους τους κατοίκους -που έχουν σχετικές εμπειρίες. Το 2014, οι μεγάλες πλημμύρες των ποταμών είχαν μολύνει το έδαφος με τοξικά υλικά από ένα κλειστό ανθρακωρυχείο της περιοχής, σε μια τεράστια περιοχή που παράγει το 1/5 της αγροτικής παραγωγής της Σερβίας. Η εξόρυξη θα γίνει κοντά σε έναν από τους ποταμούς. Άλλη μια απειλή που επισημαίνεται είναι αυτή της μόλυνσης των ποταμών από την οποία υδροδοτούνται 2,5 εκατομμύρια άνθρωποι.  

Η Ρίο Τίντο -που βρίσκεται εδώ και 17 χρόνια σε αυτήν την περιοχή της Σερβίας ξεκινώντας από την διεκδίκηση λίγων εκταρίων για να φτάσει σήμερα να διεκδικεί μια έκταση ίση με χίλια γήπεδα ποδοσφαίρου- έχει ξεκινήσει καμπάνια στην Σερβία με το σλόγκαν «μαζί θα σώσουμε τον πλανήτη». Αλλά πρόκειται για ανέκδοτο. Στην 150χρονη ιστορία της έχει συνδεθεί με μια πληθώρα κατηγοριών και καταδικών για καταπάτηση ανθρωπίνων δικαιωμάτων, καταστροφή του περιβάλλοντος και βέβαια διαφθορά. Η πολυεθνική βρίσκεται αυτήν τη στιγμή στο στόχαστρο αμερικάνικων οικονομικών υπηρεσιών για απάτη, ενώ το 2017 είχε τιμωρηθεί από τις αντίστοιχες βρετανικές με πρόστιμο 24,7 εκατομμυρίων λιρών. Στην Αυστραλία η εταιρία είχε πετάξει εκατοντάδες αρχαιολογικά ευρήματα σε μια χωματερή, ενώ πέρσι ανατίναξε μια σπηλιά μεγάλου αρχαιολογικού ενδιαφέροντος που κατοικούνταν αδιάκοπα για 46.000 χρόνια. 

Αυτό το καλοκαίρι μετά από δεκαετίες νομικού αγώνα η Rio Tinto αναγκάστηκε να χρηματοδοτήσει την αποκατάσταση μιας ολόκληρης περιοχής που λειτουργούσε ένα από τα χρυσορυχεία της στην Παπούα Γουινέα, αφού αποδείχτηκε ότι πέταξε 1 δις τόνους (!) απόβλητα στο δέλτα ενός ποταμού…