Τα 100 χρόνια από την Μικρασιατική Καταστροφή, τα 20 χρόνια από την ένταξη στο ευρώ και τα 10 χρόνια από το PSI, το δεύτερο μνημόνιο και την λαϊκή έκρηξη που τα συνόδευσε, είναι οι επέτειοι της νέας χρονιάς που ήδη έχουν αρχίσει να γίνονται θέμα συζήτησης αλλά δεν είναι οι μοναδικές.
“Ψωμί και τριαντάφυλλα” είναι το γνωστό σύνθημα του γυναικείου κινήματος που συμβολίζει την πάλη για μισθούς, αλλά και για αξιοπρέπεια, μια καλύτερη ζωή. Η απεργία που έχει συνδεθεί με αυτό το σύνθημα ήταν η θρυλική απεργία στα κλωστήρια του Λόρενς της Μασαχουσέτης τον Ιανουάριο του 1912, στην οποία κομβικό ρόλο έπαιξαν οι γυναίκες εργάτριες. Στα κλωστήρια στο Λόρενς δούλευαν εργάτες και εργάτριες τουλάχιστον 25 διαφορετικών εθνικοτήτων που μιλούσαν 45 διαφορετικές γλώσσες. Την ίδια χρονιά, με την στήριξη της νέας αυτής εργατικής τάξης ο σοσιαλιστής Γιούτζιν Ντεμπς θα πάρει περίπου ένα εκατομμύριο ψήφους (6%) στις προεδρικές εκλογές των ΗΠΑ.
Τον Γενάρη του 1912 οι Μπολσεβίκοι, που από το 1903 λειτουργουν σαν επαναστατική τάση του ΣΔΕΚΡ (Σοσιαλδημοκρατικό Εργατικό Κόμμα Ρωσίας), μετασχηματίζονται σε ξεχωριστό κόμμα την ίδια περίοδο που το εργατικό κίνημα αρχίζει να ανακάμπτει από την ήττα της πρώτης επανάστασης του 1905. Με πρωτοβουλία του Λένιν στην Πετρούπολη, κυκλοφορεί η καθημερινή εφημερίδα, Πράβδα (Αλήθεια). Την ανάγκη για το χτίσιμο του ανεξάρτητου επαναστατικού κόμματος που έπαιξε καθοριστικό ρόλο στη νικηφόρα Οκτωβριανή Επανάσταση του 1917 στην Ρωσία, έχει αναδείξει ο Λένιν στο βιβλίο «Τι να κάνουμε» που κυκλοφόρησε τον Φλεβάρη του 1902.
Ο Λένιν και η Πράβδα
Το 1922, η απειλή της αντεπανάστασης και του φασισμού γίνεται πραγματικότητα τον Οκτώβρη με την «Πορεία προς τη Ρώμη» του Μουσολίνι και την απόκτηση της εξουσίας που θα εκαθιδρύσει τον φασισμό στην Ιταλία μέχρι το κρέμασμα του Ντούτσε 23 χρόνια αργότερα. Το αντιφασιστικό κίνημα θα ηττηθεί στην Ιταλία έχοντας παλέψει με αυτοθυσία (που χαράμισαν οι ηγεσίες του) και δίνοντας φοβερά παραδείγματα αντίστασης: Τον Αύγουστο του 1922 σημαδεύεται από την εξέγερση της Πάρμα, όταν η πόλη των 70.000 κάτοικων αντιστέκεται με επιτυχία στην επίθεση που δέχεται από 20.000 μελανοχίτωνες του Μουσολίνι με τους τελευταίους να φεύγουν ηττημένοι και εξευτελισμένοι.
Στην ίδια την ΕΣΣΔ, το 1932-33 ξέσπασε ένα τρομακτικός διετής λιμός. Οι υπολογισμοί διαφέρουν, αλλά ο αριθμός των πέντε εκατομμυρίων νεκρών είναι ο πιο διαδεδομένος. Ο λιμός ήταν αποτέλεσμα ενός κλασσικού συνδυασμού φυσικών φαινομένων και ανθρώπινης ευθύνης. Ξηρασία, ασθένειες, εξάντληση του εδάφους, αλλά ο σημαντικότερος παράγοντας ήταν η πολιτική γρήγορης εκβιομηχάνισης που έβαζε σαν στόχο με το πρώτο πεντάχρονο πλάνο του Στάλιν να μετατρέψει την ΕΣΣΔ σε ένα ανεπτυγμένο βιομηχανικό κρατικό καπιταλισμό πρώτου μεγέθους πετυχαίνοντας ότι κατάφερε ο βρετανικός καπιταλισμός σε ένα διάστημα ενάμισι αιώνα και αφήνοντας οριστικά πίσω την προοπτική της παγκόσμιας επανάστασης.
Χρεωκοπία
Στις αρχές του 1932, η κυβέρνηση των Φιλελεύθερων με επικεφαλής τον Ελευθέριο Βενιζέλο που τα δύο προηγούμενα χρόνια είχε χτυπήσει μισθούς, συντάξεις, θέσεις εργασίας οδηγώντας στη φτώχεια και την εξαθλίωση τη μεγάλη πλειοψηφία του πληθυσμού της χώρας, αναγκάστηκε να κηρύξει στάση πληρωμών του εξωτερικού χρέους. Η χρεοκοπία δεν ήταν μόνο οικονομική, ήταν και πολιτική. Στις εκλογές του ίδιου χρόνου αλλά και τα επόμενα χρόνια πλατιά κομμάτια της εργατικής τάξης στρέφονται προς τα αριστερά και κερδίζονται από το ΚΚΕ ενώ ταυτόχρονα ξεκινάει μια περίοδος ανόδου των εργατικών αγώνων που κορυφώνεται τον Μάη του 1936.
Στις 20 Γενάρη του 1942 σε μια ολιγομελή σύσκεψη που έγινε σε μια βίλα στο ειδυλλιακό προάστιο Βάνζεε του Βερολίνου η γραφειοκρατία του ναζιστικού κράτους και κόμματος συντονίζεται για την ολοκλήρωση της «Τελικής Λύσης του Εβραϊκού Ζητήματος» δηλαδή του Ολοκαύτωμα που έχει ξεκινήσει ήδη από το καλοκαίρι του 1941. Τον Απρίλη του 1942, μερικούς μήνες μετά την ίδρυση του εργατικού ΕΑΜ, ξεσπάει σε συνθήκες κατοχής η πρώτη απεργία στη σκλαβωμένη Ευρώπη, η απεργία των «ΤΤΤ», (Ταχυδρομεία-Τηλέγραφοι-Τηλέφωνα), όταν στις 14 Απρίλη ένας ταχυδρομικός λιποθυμάει από την πείνα στο Κεντρικό Ταχυδρομείο στην Αθήνα. Η απεργία απλώθηκε σε όλους τους δημόσιους υπάλληλους, συγκροτήθηκε Κεντρική Απεργιακή Επιτροπή και στο τέλος νίκησε για να ακολουθήσει ένα δεύτερο κύμα απεργιών τον Σεπτέμβρη του ίδιου έτους. Τον Ιούλιο του 1942 ξεκινάει η μάχη του Στάλινγκραντ που θα τελειώσει τον Φλεβάρη του 1943 αποτελώντας καμπή για την εξέλιξη του Β’ Παγκόσμιου πόλεμου.
Πινακίδα που θυμίζει την απεργία των Τριατατικών στην πλ. Εθνικής Αντιστάσεως
Το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου σημαδεύεται από την εκκίνηση της περιόδου του Ψυχρού Πολέμου ανάμεσα στις νικήτριες δυνάμεις. Στις 18 Φεβρουαρίου του 1952 η Ελλάδα και η Τουρκία υπογράφουν την συμμετοχή τους στο ΝΑΤΟ ενώ τον Ιούλιο του 1952 δημιουργείται η Ευρωπαϊκή Κοινότητα Άνθρακα και Χάλυβα που μετεξελίχθηκε στην ΕΟΚ και στην ΕΕ. Τον Οκτώβρη του 1962 ο Ψυχρός Πόλεμος φτάνει στην κορύφωσή του με την «Κρίση των Πυραύλων» στην Κούβα όπου για πρώτη φορά η ανθρωπότητα απειλείται με ένα πυρηνικό πόλεμο.
Αλλά το 1962 είναι και η χρονιά που μετά από χρόνια εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα, τον Μάρτιο, η Αλγερία καταφέρνει να κερδίσει την ανεξαρτησία της ενώ την ίδια χρονιά γίνονται ανεξάρτητα κράτη η Ρουάντα, η Ουγκάντα, το Μπουρούντι και άλλες πρώην αποικίες.
Τον Ιούνη του 1972 η επερχόμενη ήττα του αμερικάνικου ιμπεριαλισμού στον πόλεμο του Βιετνάμ μέσα από τον πόλεμο που διεξάγει το εθνικοαπελευθερωτικό κίνημα και το αντιπολεμικό κίνημα στις ΗΠΑ μετατρέπεται σε πολιτική κρίση με το ξέσπασμα του σκάνδαλου Γουότεργκεϊτ που οδήγησε σε παραίτηση τον πρόεδρο Νίξον.
Στο Ντέρι της Β. Ιρλανδίας στις 31 Ιανουαρίου της ίδιας χρονιάς ο βρετανικός στρατός ανοίγει πυρ εναντίον μιας πορείας διαμαρτυρίας αφήνοντας πίσω του 14 νεκρούς σε αυτό που καταγράφηκε στην ιστορία ως Ματωμένη Κυριακή.
Τον Απρίλη του 1982 η Βρετανία έρχεται σε πολεμική σύγκρουση με την Αργεντινή στον Πόλεμο των Φώκλαντ που κράτησε δέκα εβδομάδες αφήνοντας πίσω του σχεδόν 1.000 νεκρούς. Το Ισραήλ εισέβαλε στο Λίβανο για να καταστείλει την παλαιστινιακή αντίσταση που τον χρησιμοποιούσε σαν βάση και πολιόρκησε την Βηρυτό. Στη διάρκεια της πολιορκίας με ταυτόχρονο ανελέητο βομβαρδισμό, οι Λιβανέζοι φασίστες με τη συνεργασία των Ισραηλινών κατέσφαξαν στις 16 Σεπτέμβρη πάνω από 3.000 άμαχους στους καταυλισμούς Σάμπρα και Σατίλα σε ένα από τα μεγαλύτερα εγκλήματα πολέμου.
Απεργία διαρκείας
Στις 23 Ιούλη του 1992 σε μια συγκλονιστική γενική συνέλευση στο γήπεδο του Σπόρτινγκ οι εργαζόμενοι στην ΕΑΣ, στα λεωφορεία της Αθήνας ξεκινάνε την απεργία διαρκείας απαντώντας στις απολύσεις και την απειλή της ιδιωτικοποίησης από την κυβέρνηση μπαμπά Μητσοτάκη. Η απεργία και ο αγώνας των εργατών που συνεχίζεται και μετά την ιδιωτικοποίηση των λεωφορείων θα γίνει το κέντρο της αντίστασης που ξεδιπλώνεται σε ολόκληρη την εργατική τάξη και θα οδηγήσει στην πτώση της κυβέρνησης Μητσοτάκη την επόμενη χρονιά και την επανακρατικοποίηση των λεωφορείων.
Την ίδια χρονιά, τον Φεβρουάριο του 1992 υπογράφεται η συνθήκη του Μάαστριχτ που σηματοδοτεί το πέρασμα από την ΕΟΚ στην ΕΕ και συνοδεύεται από τα σχέδια έντασης των νεοφιλελεύθερων επιθέσεων.
Τον Μάρτιο του 1992 ξεκινάει ο πόλεμος της Βοσνίας που έμελε να εξελιχθεί σε έναν από τους φονικότερους πολέμους στην καρδιά της Ευρώπης από την λήξη του Β’ Παγκόσμιου Πόλεμου. Ο εθνικιστικός πυρετός, που καλλιεργείται συστηματικά τα προηγούμενα χρόνια από την διασπασμένη πλέον κυβερνητική γραφειοκρατία στις χώρες που απάρτιζαν την πρώην Γιουγκοσλαβία, αναθερμαίνεται μέσα από τις «ειρηνευτικές» παρεμβάσεις και τους ανταγωνισμούς των μεγάλων ιμπεριαλιστικών δυνάμεων. Η κυβέρνηση Μητσοτάκη μπαίνει στο «παιχνίδι» με τα εθνικιστικά συλλαλητήρια «για την Μακεδονία μας» και αφού ταλαντεύεται για λίγο αν θα διαμοιράσει την πρώην γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας με την Σερβία, τελικά συμμετέχει στέλνοντας στρατό αργότερα στην διεθνή εκστρατευτική δύναμη του ΝΑΤΟ στην Βοσνία. Αντιπολεμικά συλλαλητήρια απαιτούν «κάνενας φαντάρος στην Βοσνία. Πόλεμος όμως συμβαίνει και στην καρδιά των ΗΠΑ με την εξέγερση των μαύρων και των φτωχών στο Λος Άντζελες που αφήνει πίσω της πάνω από 60 νεκρούς την άνοιξη.
Τον Ιούνη του 1992 κυκλοφορεί το πρώτο τεύχος του περιοδικού Σοσιαλισμός από τα Κάτω που φέτος θα γιορτάσει τα 30 χρόνια ζωής! «Ο μαρξισμός είναι όπλο για την εργατική τάξη και τους αγώνες της. Και ένα περιοδικό που εκφράζει αυτές τις απόψεις είναι όπλο στα χέρια του κάθε αγωνιστή εργάτη και νεολαίου. Είναι ακόμη ένα λιθαράκι στην συσπείρωση για το κτισιμο ενός νέου Σοσιαλιστικού Εργατικού Κόμματος που σήμερα είναι τόσο πολή αναγκαίο», διαβάζουμε στο πρώτο εντιτόριαλ του περιοδικού.
Πριν από είκοσι χρόνια, τέτοιες μέρες Γενάρη το 2002 πιάναμε στα χέρια μας τα πρώτα ευρώ και η Ελλάδα εισερχόταν μαζί με άλλες χώρες της ΕΕ στο κοινό νόμισμα, που υποτίθεται θα μας έκανε πλουσιότερους καθώς μπαίναμε στη νέα χιλιετηρίδα της παγκοσμιοποίησης. Στην πραγματικότητα η ένταξη της Ελλάδας στην ΟΝΕ συνοδεύτηκε από τις πιο άγριες επιθέσεις στην εργατική τάξη και τους φτωχούς.
Απέναντι στα ψέματα του παγκοσμιοποιημένου καπιταλισμού και τον επικείμενο πόλεμο στο Ιράκ θα διαδηλώσουν τον Νοέμβριο του 2002 ένα περίπου εκατομμύριο άνθρωποι στην Φλωρεντία στα πλαίσια του 1ου Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Φόρουμ που θα συγκεντρώσει δεκάδες χιλιάδες κόσμο από όλη την Ευρώπη. Το τέλος των εργασιών του θα σφραγιστεί από την απόφαση για την παγκόσμια μέρα δράσης ενάντια στον πόλεμο στις 15 Φλεβάρη του 2003.
Η μεγαλοϊδεατική καταστροφή
Ένας αιώνας κλείνει φέτος από τη συντριπτική ήττα του ελληνικού στρατού στην Τουρκία τον Αύγουστο του 1922, την καταστροφή της Σμύρνης, τις σφαγές και το ξεκίνημα της προσφυγιάς, χωρίς ελπίδα επιστροφής για ενάμισι εκατομμύριο πρόσφυγες -χριστιανούς και έλληνες που ζούσαν στην Τουρκία αλλά και πεντακόσιες χιλιάδες Τούρκους και μουσουλμάνους που ζούσαν στην Ελλάδα και έφυγαν μετά τις ανταλλαγές πληθυσμών.
Το 1922, όπως συνέβη και με την περσινή επέτειο των 200 χρόνων από την Επανάσταση του 1821, θα βρεθεί στο κέντρο της προπαγάνδας της κυβέρνησης και των κυρίαρχων ΜΜΕ για να επιβεβαιώσει τα περί «προαιώνιων εχθρών». Και να δώσει ιδεολογικό περιτύλιγμα στα δελτία των ειδήσεων που θα συνεχίσουν να καταγράφουν και φέτος εικονικές αερομαχίες και επαπειλούμενα θερμά επεισόδια στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο για τον έλεγχο του αέρα, της θάλασσας και των ΑΟΖ. Αυτήν την φορά τις εθνικιστικές κραυγές στην Ελλάδα δεν θα συνοδεύουν οι τυμπανοκρουσίες της νίκης του 1821 αλλά οι περιγραφές της καταστροφής με στόχο να επιβεβαιώσουν για ακόμη μια φορά την «βαρβαρότητα» του αντιπάλου και να κρατήσουν ζεστό το μίσος εναντίον του. Φυσικά θα μας αραδιάσουν φούμαρα για τους «έλληνες που ενωμένοι ξεπέρασαν τότε τη καταστροφή» και έτσι ενωμένοι θα ξεπεράσουμε και τις σημερινές κακουχίες.
Από την δική του πλευρά ο Ερντογάν θα χρησιμοποιήσει ανάλογα τη νίκη του εθνικοαπελευθερωτικού κινήματος -που το 1922 οδήγησε στην ήττα του ελληνικού στρατου και όλων των ιμπεριαλιστικών δυνάμεων που μετά τη λήξη του Α’ Παγκόσμιου Πολέμου λυμαίνονταν τα ερείπια της οθωμανικής αυτοκρατορίας βάζοντας τις βάσεις για τη δημιουργία του τουρκικού κράτους- για να τονώσει το «εθνικό αίσθημα» σε μια περίοδο κρίσης στην Τουρκία.
Αν πριν δέκα χρόνια, σε μια περίοδο ηπιότερων ελληνοτουρκικών σχέσεων, κυριαρχούσε η εργαλειακή υποτίμηση και εξαφάνιση των αντιθέσεων (που συμπυκνώθηκαν στην φράση «συνωστισμός στην αποβάθρα της Σμύρνης»), σήμερα θα χρειαστεί να ψάξει κανείς πίσω από τα πιο σκληρά εθνικιστικά αλλά και τα φιλελεύθερα ανιστορικά αφηγήματα, για να δει τι πραγματικά συνέβη πριν από ένα αιώνα:
• Ότι το 1919-22 δεν ήταν η επαναστατική συνέχεια του 1821. Σε αντίθεση με τον προοδευτικό χαρακτήρα της αστικής επανάστασης του 1821, ο ελληνικός στρατός δεν πήγε το 1919 στην Τουρκία σαν απελευθερωτής των ελληνικών πληθυσμών (που ακόμη και στα παράλια της Μικράς Ασίας δεν ξεπερνούσαν το 40%) αλλά σαν κατακτητής, αντιπρόσωπος των Μεγάλων Δυνάμεων που νίκησαν στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο και τώρα ανταγωνίζονταν μεταξύ τους επιδιώκοντας νέες αποικίες από την μοιρασιά της πρώην Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Ότι σε αυτό το σχέδιο αντιτάχθηκε η πλειοψηφία των ντόπιων πληθυσμών που στήριξε τον εθνικοαπελευθερωτικό στρατό του Κεμάλ.
• Ότι πίσω από τον ρόλο του «αντιπροσώπου» των ιμπεριαλιστών, οι έλληνες καπιταλιστές είχαν τα δικά τους υλικά συμφέροντα να επεκτείνουν. Το παροικιακό κεφάλαιο έλεγχε, πριν το 1922, το 50% του επενδυμένου κεφαλαίου στη βιομηχανία στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, το 60% των θέσεων εργασίας στους μεταποιητικούς κλάδους, κυριαρχώντας στο εισαγωγικό και το εξαγωγικό εμπόριο. Το 1914, το 46% από τους εκεί τραπεζίτες ήταν Έλληνες. Την ίδια χρονιά από τις 6.507 βιομηχανίες και βιοτεχνίες της Αυτοκρατορίας το 49% ανήκε σε Έλληνες καπιταλιστές. Οι φιλοδοξίες τους έμοιασαν να υλοποιούνται όταν ο Βενιζέλος γύρισε θριαμβευτής από το Παρίσι ανεμίζοντας τη Συνθήκη των Σεβρών με την Ελλάδα των «δυο ηπείρων και των πέντε θαλασσών» να γίνεται πραγματικότητα.
• Ότι στον πόλεμο αυτό δεν πήγαμε «όλοι ενωμένοι». Ένα μεγάλο κομμάτι του πληθυσμού και της εργατικής τάξης που πλήρωνε τις συνέπειες του πολέμου στα μετόπισθεν αλλά και οι ίδιοι ο έλληνες φαντάροι στο μέτωπο οργάνωσαν ένα ισχυρό αντιπολεμικό κίνημα με την στήριξη του νεοφώτιστου τότε ΣΕΚΕ (μετέπειτα ΚΚΕ) που κρατούσε διεθνιστική στάση ενάντια στον πόλεμο.
Όταν υπογράφτηκε η Συνθήκη των Σεβρών το ΣΕΚΕ την «υποδέχτηκε» με αυτή την ανακοίνωση: «Η ώρα του πολέμου έφθασεν! Ο εχθρός ευρίσκεται εντός των συνόρων και όχι πέραν αυτών! Είναι αυτοί οι εκμεταλλευταί μας οι οποίοι κρύπτονται όπισθεν των διαφόρων αστικών κομμάτων και οι οποίοι εμφανίζονται ενώπιον του λαού με πατριωτικά και εθνικιστικά ενδύματα, ενώ οι ίδιοι ως εργοδόται, ως τραπεζίται, ως τοκισταί, ως γαιοκτήμονες, ως έμποροι, ως πολιτικοί, τυραννούν και καταπιέζουν τον τόπο. Αυτοί είναι οι πραγματικοί –οι φυσικοί- εχθροί μας».
Ήταν τέτοια η δυσαρέσκεια ενάντια στον πόλεμο ώστε στις εκλογές του Νοέμβρη του 1920, ο «νικητής» της Συνθήκης των Σεβρών, Βενιζέλος έχασε τις εκλογές από την Ηνωμένη Αντιπολίτευση που υποκριτικά υποσχόταν τερματισμό του πολέμου. Το ΣΕΚΕ βάζοντας σαν πρώτο ζήτημα στην εκλογική του διακήρυξη «να παύση ο πόλεμος και να καταπολεμηθή με κάθε μέσο κάθε προσπάθεια για νέο πόλεμο και νέα επιστράτευση...Να γίνη αμέσως γενική αποστράτευση και πραγματική ειρήνη με όλους τους λαούς» πέτυχε να συγκεντρώσει περίπου το 13% των ψήφων (100.000) αλλά λόγω του εκλογικού συστήματος δεν εξέλεξε κανένα βουλευτή.
• Ότι από τον πόλεμο αυτόν δεν βγήκαμε όλοι ενωμένοι. Μέσα σε λίγες εβδομάδες τα άλλοτε «αλύτρωτα αδέλφια» της Μικράς Ασίας μετατράπηκαν για το ελληνικό κράτος και τους έλληνες καπιταλιστές σε ανεπιθύμητους «τουρκόσπορους». Η κυβέρνηση της Αθήνας ένα μήνα πριν την κατάρρευση του μετώπου ψήφισε νομο που απαγόρευε κάθε «αποβίβασιν» στην Ελλάδα «προσώπων ομαδόν αφικνούμενων εκ της αλλοδαπής» με άλλα λόγια, οι «αδελφοί Έλληνες» της Μικρασίας ήταν πλέον για το ελληνικό κράτος «λαθρομετανάστες».
Χιλιάδες πρόσφυγες από την Τουρκία, αποβιβάζονταν για «περιποίηση-απολύμανση» στη Μακρόνησο -πολλοί από αυτούς βρίσκοντας τον θάνατο πριν τη νέα «πατρίδα». Αργότερα οδηγήθηκαν στα γκέτο-συνοικίες στις παρυφές των πόλεων της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης αλλά και στην Βόρεια Ελλάδα προκειμένου να αυξηθεί το ελληνικό ποσοστό του πληθυσμού που την κατοικούσε. Αποτέλεσαν το φθηνό εργατικό δυναμικό για την ελληνική άρχουσα τάξη, που αντιμετώπισε τους πρόσφυγες με τον χειρότερο ρατσισμό. Από τις στήλες της Καθημερινής ο Γεώργιος Βλάχος υποστήριζε το 1928 ότι οι πρόσφυγες ήταν τόσο κατώτεροι από τους ντόπιους που δεν πρέπει να έχουν δικαιώματα ούτε «ως εκλογείς» ούτε «ως εκλέξιμοι».
Μια δεκαετία πολέμων και επέκτασης του ελληνικού καπιταλισμού που ξεκίνησε 110 χρόνια πριν με τον Α’ Βαλκανικό Πόλεμο της Ελλάδας-Βουλγαρίας-Σερβίας-Μαυρουβουνίου εναντίον της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας τον Οκτώβριο του 1912 και συνεχίστηκε με τον Β’ Βαλκανικό Πόλεμο ανάμεσα στη Βουλγαρία και τη συμμαχία Ελλάδας-Σερβίας το 1913, οδηγώντας στον διπλασιασμό του ελληνικού κράτους, είχε πλέον φτάσει στο τέλος της.
