Την ώρα που οι συνομιλίες μεταξύ ΗΠΑ-ΕΕ και Πούτιν βρίσκονται σε αδιέξοδο, τα κυβερνητικά επιτελεία διεθνώς χειροκροτούν το “τέλος” της εξέγερσης στο Καζακστάν. Η πραγματικότητα όμως είναι πως οι διαδηλώσεις, οι απεργίες και τα οδοφράγματα μπορεί να κόπασαν -προς το παρόν- αλλά οι συνθήκες που οδήγησαν εκεί αλλά και η διάθεση του κόσμου που εξεγέρθηκε, παραμένουν και σιγοκαίνε.
Η εξέγερση καταρχάς δεν “σταμάτησε”. Πνίγηκε στο αίμα 164 νεκρών -σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία, που οι οργανώσεις των εξεγερμένων θεωρούν υπερβολικά χαμηλά. Και οι δυνάμεις ασφαλείας του Καζακστάν οδήγησαν 8.000 εξεγερμένους στη φυλακή. Η οργή όμως που οδήγησε στην εξέγερση συνεχίζει να κυκλοφορεί ελεύθερη.
Ο Νουρσουλτάν Ναζαρμπάγεφ που παραιτήθηκε από τα επίσημα αξιώματά του πριν λίγες μέρες, ήταν πρωθυπουργός της χώρας από το 1984. Με την κατάρρευση της ΕΣΣΔ έγινε γρήγορα μέγας θιασώτης των ιδιωτικοποιήσεων. Δεν περιορίστηκε βέβαια στην ιδεολογική υπεράσπισή τους αλλά μπήκε ο ίδιος μέχρι τα μπούνια στο παιχνίδι. Σύμφωνα με την συμβουλευτική εταιρεία KPMG, το 0,001% του πληθυσμού του Καζακστάν, μόλις 162 άτομα δηλαδή, κατέχουν το 55% του πλούτου. Οι περισσότεροι από αυτούς είναι είτε συγγενείς είτε συνεργάτες του Ναζαρμπάγεφ. Οι διαδηλωτές που από το Αλμάτι ως το Ουράλσκ φώναζαν “έξω ο Ναζαρμπάγεφ” συγκρούονταν μονομιάς με ολόκληρο το κατεστημένο της καζάκικης άρχουσας τάξης.
Η μεσαία κόρη του, Ντινάρα, και ο σύζυγός της Τιμούρ Κουλιμπάγεφ, κατέχουν σύμφωνα με το Forbes μια περιουσία ύψους 3 δισ. δολαρίων καθώς και τη μεγαλύτερη τράπεζα του Καζακστάν, την Halyk Bank. Ο Κουλιμπάγεφ είναι βασικός παίχτης της ενεργειακής βιομηχανίας της χώρας, ενώ από το 2011 είναι μέλος και του διοικητικού συμβουλίου της Gazprom, του ρωσικού κρατικού ομίλου φυσικού αερίου. Πρίν από δέκα χρόνια είχε μπεί στο στόχαστρο της οργής ενός κύματος διαδηλώσεων κατά του καθεστώτος όταν ενόσω διοικούσε το Κρατικό Επενδυτικό Ταμείο στον οποίο υπαγόταν η κρατική εταιρεία πετρελαίου, σκοτώθηκαν 12 εργαζόμενοι που διαμαρτύρονταν σιωπηλά στην πόλη Ζανιαοζέν. Δέκα χρόνια μετά, η Ζανιαοζέν ήταν και πάλι το πρώτο μέρος που ξεσηκώθηκε απεργιακά στις 2 Ιανουαρίου ενάντια στον διπλασιασμό των τιμών φυσικού αερίου.
Αιτήματα
Το κίνημα των εξεγερμένων διεκδικεί μια σειρά αιτημάτων όπως “Καμία δίωξη σε βάρος των κοινωνικών και πολιτικών αγωνιστών”, “Μείωση των τιμών στους λογαριασμούς των υπηρεσιών και στη στέγαση και τα τρόφιμα”, “Αυξήσεις μισθών, των συντάξεων και στο επίδομα ασθένειας και παιδιού” κ.ά. Όμως το κόκκινο νήμα που τα συνδέει όλα μεταξύ τους είναι η απαίτηση για απομάκρυνση από την εξουσία του Ναζαρμπάγεφ και όλων των υποτακτικών του, συμπεριλαμβανομένου του, διορισμένου από τον ίδιο, προέδρου της χώρας, Τοκάγεφ. Χαρακτηριστικά, στο Αλμάτι, τη μεγαλύτερη πόλη της χώρας, οι διαδηλωτές έβαλαν φωτιά στην προεδρική κατοικία ενώ αλλού γκρέμισαν αγάλματά του.
Ο Τοκάγεφ προσπαθεί απεγνωσμένα να δείξει ότι αποστασιοποιείται από τον Ναζαρμπάγεφ. Μετά τη σύλληψη του Καρίμ Μασίμοφ, πρώην επικεφαλής της επιτροπής εθνικής ασφάλειας της χώρας και στενού συνεργάτη του Ναζαρμπάγεφ, ο Τοκάγεφ έβαλε λουκέτο στην ιδιωτική εταιρεία εκτελωνισμού ευρωπαϊκών και αμερικάνικων αυτοκινήτων της μικρότερης κόρης του Ναζαρμπάγεφ, Αλίγια και προχώρησε στο κλείσιμο της οικογενειακής επιχείρησης εκτελωνισμού αυτοκινήτων η οποία προηγουμένως ελεγχόταν πρακτικά από τον μικρότερο αδελφό του Νουρσουλτάν, Μπολάτ Ναζαρμπάγεφ.
Απέναντι στα υπόλοιπα αιτήματα της εξέγερσης όμως ο Τοκάγεφ έχει περιοριστεί σε αόριστες υποσχέσεις για αυξήσεις σε μισθούς ενώ ανέστρεψε κάποιες από τις αυξήσεις τιμών. Για να καταστείλει την οργή πρότεινε επίσης την υιοθέτηση ενός Κοινωνικού Κώδικα που θα εγγυάται κάποια εργασιακά δικαιώματα για τους νέους φοιτητές και εργαζόμενους, καθώς και το άνοιγμα ενός είδους ιδρύματος "Για το λαό του Καζακστάν", από το οποίο θα μπορούσαν να χρηματοδοτούνται κάποιου είδους κοινωνική μέριμνα αλλά και η κατασκευή και η λειτουργία εκπαιδευτικών και πολιτιστικών εγκαταστάσεων.
Η εξέγερση ανέδειξε ξανά μια σειρά από κοινωνικές δυνάμεις όπως το Σοσιαλιστικό Κίνημα και το Κομμουνιστικό Κόμμα, αλλά και άλλες μικρότερες αριστερές και δημοκρατικές οργανώσεις οι οποίες κάτω από τη μπότα του Ναζαρμπάγεφ, ήταν περιθωριοποιημένες ή και απαγορευμένες. Κύρια όμως ανέδειξε τη δύναμη που έχει η εργατική τάξη να διεκδικήσει τα αιτήματα της για δημοκρατία, νομιμοποίηση των εκτός νόμου οργανώσεων της Αριστεράς, πραγματική κρατικοποίηση της ενεργειακής βιομηχανίας και για εργασιακά και συνδικαλιστικά δικαιώματα που εκφράζουν τις ανάγκες όλων των εργατών και των εργατριών της χώρας.
Όπως φτάνουν να τονίζουν και οι Φαϊνάνσιαλ Τάιμς “η αποτυχία αντιμετώπισης των υποκείμενων αιτιών της αναταραχής -των τεράστιων κοινωνικοοικονομικών ανισοτήτων- απλά τις κρύβουν κάτω από το έδαφος. Από εκεί μπορεί να αναδυθούν, ενδεχομένως με μεγαλύτερη δύναμη, στο μέλλον. Καθώς τα κυβερνητικά καθεστώτα γίνονται πιο σκληρά, γίνονται και πιο εύθραυστα”. Αυτή είναι η περίοδος αστάθειας και αβεβαιότητας που ανοίγει η είσοδος στο προσκήνιο του “νέου” παράγοντα -της εξεγερμένης εργατικής τάξης-, με το καλημέρα της νέας χρονιάς.