Πολιτισμός
Ντοκιμαντέρ «5 1/2 χρόνια» - H δίκη της ΧΑ

«9 1/2», «8 1/2», «5 1/2»… Για να οδηγηθούμε με μια «αντίστροφη μέτρηση» με κινηματογραφικές αναφορές, σ’ εκείνο το εκρηκτικά απελευθερωτικό επινίκιο ξέσπασμα του μέγα πλήθους, που είχε καταλάβει από το πρωί, στις 7 Οκτωβρίου του 2020, τη Λεωφόρο Αλεξάνδρας μπροστά από το Εφετείο. Όταν η «μαζικότερη δίκη ναζιστών μετά από εκείνη της Νυρεμβέργης», μετά από 465 δικασίμους έφτανε στο τέλος της, με την ανακοίνωση της απόφασης: Το κόμμα της Χρυσής Αυγής καταδικάζεται ως αυτό που πραγματικά ήταν: Εγκληματική οργάνωση.

Το πως φτάσαμε σ’ εκείνο το -από πολλές απόψεις- «Big-Bang» λοιπόν, είναι που θέλουν να περιγράψουν οι Μυρτώ Συμεωνίδου και Ιωάννα Παπαϊωάννου, δημιουργοί του ντοκιμαντέρ «51/2 χρόνια» που προβάλλεται online στο πλαίσιο του 24ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης (10-20 Μαρτίου 2022), προσπαθώντας να απαντήσουν στο ερώτημα: «Πώς είναι να καλύπτεις δημοσιογραφικά μία τέτοια δίκη για πεντέμισι χρόνια»;

Καταγράφοντας με συνέπεια τα χρόνια που αυτή διήρκησε, δημοσιογράφοι, φωτορεπόρτερ και σκιτσογράφοι, επέλεξαν να βρίσκονται συστηματικά και οργανωμένα στις Γυναικείες Φυλακές Κορυδαλλού και στην Αίθουσα Τελετών Εφετείου Αθηνών, όλο αυτό το μεγάλο διάστημα, με στόχο να μεταφέρουν στο κοινό τα όσα διαδραματίζονταν εκεί. Κάτι που δεν ήταν αυτονόητα εύκολο… Ο ρόλος τους όμως ήταν καθοριστικός, καθώς η πλειονότητα των ΜΜΕ δεν κάλυψε συστηματικά τη δίκη. Γι’ αυτό και χωρίς τη συνεχή παρουσία των συγκεκριμένων ανθρώπων, τα περισσότερα απ’ όσα έγιναν μέσα στο δικαστήριο, θα παρέμεναν εμπειρίες αποκλειστικά των άμεσα εμπλεκομένων με αυτήν.

Μαρτυρίες

Με τη σειρά του, το ντοκιμαντέρ «51/2 χρόνια», μέσα από τις μαρτυρίες κάποιων από τους ανθρώπους αυτούς που ήταν παρόντες -δυστυχώς όχι όλους- προσπαθεί να δώσει μια απάντηση, ενώνοντας τις ψηφίδες των προσωπικών τους εξομολογήσεων και αφηγήσεων, προκειμένου στο τέλος να σχηματιστεί μια αντιπροσωπευτική εικόνα στους θεατές. Μέσα στη μία ώρα που αυτό διαρκεί, φιλοδοξεί ν’ ανακεφαλαιώσει τα όσα σημαντικά γίνανε κατά τη διάρκεια της δίκης, για τους εκατοντάδες χιλιάδες του κόσμου που όλα τα χρόνια της δράσης της ΧΑ, σήκωναν στις πλάτες τους τον αντιφασιστικό αγώνα σε πολιτικό και κινηματικό επίπεδο. Αλλά και να αποτελέσει μια μαρτυρία για τις επόμενες γενιές. 

Αυτό έγινε μέσα από την επιλογή έξι πρωταγωνιστών: Της Αφροδίτης Φράγκου, δημοσιογράφου στην «Εργατική Αλληλεγγύη» και μέλος της «Κίνησης Ενωμένοι Ενάντια στο Ρατσισμό και τη Φασιστική Απειλή» («ΚΕΕΡΦΑ»), της Ελευθερίας Κουμάντου, δημοσιογράφου στον δημοτικό ραδιοφωνικό σταθμό της Αθήνας «9,84», της Angelique Κουρούνη, δημιουργού των δύο κομβικών ντοκιμαντέρ για τη δράση και τη δίκη του νεοναζιστικού μορφώματος, «Χρυσή Αυγή: Προσωπική Υπόθεση» (2016) και «Χρυσή Αυγή: Υπόθεση όλων μας» (2021), του Κωνσταντίνου Πουλή, δημοσιογράφου του «The Press Project», του Γιάννη Μπασκάκη, πολιτικού συντάκτη της «Εφ.Συν.» και του Αντώνη Μπούγια (aka «Ύποπτο Μούσι») αρθρογράφου και ακτιβιστή.

Κινηματογραφικά, η απουσία εμβόλιμων πλάνων από τα ίδια τα γεγονότα, τις δηλώσεις και δράσεις της ΧΑ και των πρωταγωνιστών της όλα αυτά τα χρόνια (έστω και μόνο των πεντέμισι χρόνων) και φυσικά του αντιφασιστικού κινήματος και των μαχών που αυτό έδωσε (και συνεχίζει να δίνει), εκτός από κάποιες λήψεις από drone την ημέρα της απόφασης χωρίς φυσικό ήχο, αφαιρεί τη «ζωντάνια» του «ζωντανού», καθιστώντας το ντοκιμαντέρ να μοιάζει περισσότερο με επεισόδιο τηλεοπτικής εκπομπής ερευνητικής δημοσιογραφίας. Σε συνδυασμό δε, με την άποψη που ακούγεται ότι «η συστηματική ανοχή και υποστήριξη της κοινωνίας μας», ήταν αυτή που έδωσε τον απαραίτητο αέρα για να φουντώσει η φωτιά της ΧΑ και όχι εκείνοι, τα πολιτικά και οικονομικά συμφέροντα των οποίων εξυπηρετούσε, αποπροσανατολίζει -αν μη τι άλλο- την όλη συζήτηση. Ενώ σωστά υπογραμμίζεται στο τέλος, ότι «όλη αυτή την πληροφορία που κερδίσαμε μέσα από την προσπάθεια για την καταδίκη των Νεοναζί, πρέπει να την αξιοποιήσουμε για να κατανοήσουμε αυτό που συμβαίνει τώρα. Και το πως αυτό που συμβαίνει τώρα, θα εξελιχθεί σε αυτό που θα συμβεί αύριο».

Πάνος Κατσαχνιάς

Μέχρι τις 20/3 μπορείτε να δείτε την ταινία εδώ