Συνεντεύξεις
Βασίλης Κουκαλάνι - “Το ΕΜΠΡΟΣ έδειξε ότι ο κόσμος της Τέχνης θέλει να παλέψει”

Ο Β. Κουκαλάνι στην αντιπολεμική - αντιρατσιστική διαδήλωση στις 19 Μάρτη.

O ηθοποιός και σκηνοθέτης Βασίλης Κουκαλάνι μίλησε στον Στέλιο Μιχαηλίδη για το Αντιφασιστικό Φεστιβάλ Παραστατικών Τεχνών, την επίθεση στο Θέατρο ΕΜΠΡΟΣ και το κίνημα των εργατών/ριών της Τέχνης.

Την περασμένη Κυριακή, την επόμενη της αντιπολεμικής-αντιρατσιστικής διαδήλωσης, ολοκληρώθηκε ένα ακόμα Αντιφασιστικό Φεστιβάλ Παραστατικών Τεχνών, στο Θέατρο ΕΜΠΡΟΣ. Τι έγινε σε αυτό το Φεστιβάλ;

Από την Τετάρτη 16/3 μέχρι την Κυριακή 20/3 πραγματοποιήθηκε ένα μεγάλο πρόγραμμα από θεατρικές παραστάσεις, performances, θεματικές συζητήσεις, συναυλίες και φυσικά τη συμμετοχή στη διαδήλωση της 19 Μάρτη. Σκοπός ήταν να θιγούν μια σειρά ζητήματα: ο ρατσισμός εναντίον των προσφύγων, των μεταναστών και των Ρομά, ο μισαναπηρισμός, ο σεξισμός και η ομοφοβία, ο πόλεμος, η μάχη ενάντια στους νεοναζί, οι επιπτώσεις της πανδημίας και της κυβερνητικής της διαχείρισης. Είχε επιτυχία καθώς περισσότεροι από 5 χιλιάδες κόσμος συμμετείχαν κατά τη διάρκεια του πενθήμερου, δίνοντας συνειδητά το παρών σε ένα φεστιβάλ που θέλει να ανοίξει ή να προχωρήσει τη συζήτηση πάνω σε αυτά τα ζητήματα χρησιμοποιώντας τις παραστατικές τέχνες. 

Το Αντιφασιστικό Φεστιβάλ Παραστατικών Τεχνών δεν είναι η πρώτη φορά που οργανώνεται. Ποια είναι η συμβολή του όλα αυτά τα χρόνια;

Το Φεστιβάλ ξεκίνησε σαν ιδέα το φθινόπωρο του 2013 και πραγματοποιήθηκε για πρώτη φορά τον Μάρτιο της επόμενης χρονιάς, πάλι γύρω από την ημέρα δράσης ενάντια στο ρατσισμό και τους φασίστες. Επαναλήφθηκε άλλες τρεις φορές πάντα στο Θέατρο ΕΜΠΡΟΣ, με εξαίρεση μια φορά, που κάναμε την επιλογή να το οργανώσουμε στα Προσφυγικά της Αλεξάνδρας και ήταν επίσης μια φοβερή εμπειρία. Το φεστιβάλ μέσα σε αυτή την πορεία έγινε πόλος έλξης από τη μια για δεκάδες καλλιτέχνες, θεατρικές ομάδες, μουσικά συγκροτήματα κλπ κι από την άλλη για χιλιάδες κόσμο του αντιφασιστικού κι αντιρατσιστικού κινήματος. 

Νομίζω ότι η εμπειρία του φεστιβάλ είναι σημαντική και στις δυο μεριές - τον κόσμο της τέχνης και τον κόσμο του κινήματος. Άλλωστε ένα σκεπτικό που γέννησε το ίδιο το φεστιβάλ ήταν ακριβώς αυτό. Πως μπορούν οι καλλιτέχνες που ψάχνουν να αποκτήσουν μια κοινωνική φωνή ή να εκφραστούν πολιτικά μέσα από το πολιτιστικό τους προϊόν, να συμμετέχουν κάπου όπου θα συναντηθούν με τα κοινωνικά κινήματα. Να μάθουν, αν θες κιόλας, από τα κινήματα. Πώς οργανώνεσαι πολιτικά; Πως συμμετέχεις στον πολιτικό λόγο ενός κινήματος; Αντίστοιχα από την άλλη μεριά ήταν σημαντικό και για το κίνημα να αποκτήσει ένα ακόμα σημαντικό εργαλείο. Δεν είναι η πρώτη φορά που γίνεται κάτι τέτοιο. Υπάρχει αυτή η παράδοση στο κίνημα. Από μικρός θυμάμαι, στο Ιράν τον ένα χρόνο μετά την επανάσταση που είχε δημοκρατία, που άνοιγε όλο αυτό. Ότι χρειάζονται όχι μόνο συνθήματα αλλά και τραγούδια. Να πουν τα τραγούδια τους και τους χορούς τους οι Κούρδοι, οι Τουρκμένοι κλπ, όλοι οι καταπιεσμένοι. Κι εδώ, θυμόμαστε τι ρόλο έπαιξε η μουσική και το θέατρο σαν φωνές αντίστασης στη Χούντα, ακόμα και στον εμφύλιο. Ο πολιτισμός είναι ένα από τα κυρίαρχα όπλα μας. 

Ένα αποτέλεσμα που μπορεί να δει κανείς ότι συνέβη μέσα σε αυτά τα χρόνια, μέσα από το Αντιφασιστικό Φεστιβάλ, είναι ότι μέσα από τη μεγάλη ανταπόκριση που είχε από τον κόσμο, μπήκαμε στο μάτι των από πάνω. Συμβάλαμε ώστε να γίνει η τέχνη αυτό που λέμε ότι θέλουμε να είναι. Επικίνδυνη.

Ο χώρος που γίνεται το Φεστιβάλ τόσα χρόνια δεν είναι τυχαίος. Το Ελεύθερο Αυτοδιαχειριζόμενο Θέατρο ΕΜΠΡΟΣ δέχεται άλλη μια επίθεση αυτές τις μέρες από τον Μπακογιάννη. Ποια είναι αυτή;

Είναι φανερή η διάθεση του Μπακογιάννη και της κυβέρνησης να καταλύσει κάθε φωνή ελεύθερης έκφρασης κι ό,τι δεν εμπορευματοποιείται με τους δικούς τους όρους. Παρότι το ΕΜΠΡΟΣ είναι πιο γνωστό από τον Ρουβά σε όλη την Ευρώπη. Ξέρουν τι είναι το ΕΜΠΡΟΣ στην Ιταλία, στο Βέλγιο, στη Γερμανία, στην Ολλανδία, στη Δανία. Τον Ρουβά δεν τον ξέρουν. Η κυβέρνηση ζει σε έναν δικό της κόσμο όπου η τέχνη κι ο πολιτισμός δεν έχει καμία ουσία, μετριέται σε φραγκοδίφραγκα. Κι ο,τι δεν εντάσσεται σε αυτό το πλαίσιο προσπαθεί να το καταστείλει ή να το ενσωματώσει. Το προσπάθησε τον περασμένο Μάιο και δεν τα κατάφερε. Ήθελε τότε μετά το στραπάτσο του Χρυσοχοΐδη στη Νέα Σμύρνη, να τρίξει ξανά τα δόντια της. Και τους ρεζιλέψαμε με χιλιάδες κόσμο που ρίξανε τους τσιμεντόλιθους που σφράγισαν το κτίριο. 

Το ίδιο θέλουμε και τώρα. Ο Μπακογιάννης πάει να υπογράψει μια σύμβαση παραχώρησης του ΕΜΠΡΟΣ από την ΕΤΑΔ στο Δήμο Αθηναίων και να του κάνει ανάπλαση. Ανάπλαση σημαίνει κλείσιμο του Θεάτρου για τρία χρόνια προκειμένου να γίνει ένα «σαλονάτο» θέατρο. Το τι σήμαινε το ΕΜΠΡΟΣ ως εστία εναλλακτικής τέχνης, ανοιχτή, ελεύθερη, αυτοδιαχειριζόμενη και πρωτοπόρα θα ξεχαστεί.  

Δεν θα το επιτρέψουμε αυτό. Χρειάζεται όλοι και όλες να σταθούμε ξανά απέναντι από τον Μπακογιάννη και να τον αναγκάσουμε να τα μαζέψει. Φαίνεται ότι η περίοδος ευνοεί την αντίσταση. Η κυβέρνηση έχει όλο τον κόσμο απέναντί της. Ακόμα και η συναυλία της Τρίτης, από αντιπολεμική μετατρέπεται τελικά σε αντικυβερνητική. Χρειάζεται όλο αυτό το κλίμα να το συνδέσουμε και με την υπεράσπιση του ΕΜΠΡΟΣ. 

Ο κόσμος της Τέχνης είδαμε την τελευταία διετία να βγαίνει στο δρόμο ως εργαζόμενοι με αιτήματα απέναντι στις συνέπειες που έφερε η κυβερνητική διαχείριση της πανδημίας. Ποια είναι η θέση αυτού του κόσμου εν όψει και της πανεργατικής απεργίας στις 6 Απρίλη;

Το κίνημα του 2020 που έβγαλε τους καλλιτέχνες στο δρόμο, έκανε πολύ κόσμο να συνειδητοποιήσει και την ταξική του ταυτότητα. Άνοιξε μια μεγάλη και μαζική συζήτηση που έλεγε ότι οι καλλιτέχνες με τις κινητοποιήσεις τους μπορούν να γίνουν αντιληπτοί ως κομμάτι μιας τάξης που έχει διεκδικήσεις. Από ένα μεγάλο κομμάτι άνοιξε η συζήτηση και για το ότι χρειάζεται να διεκδικήσουμε πολιτικά τα αιτήματά μας, όχι μόνο κλαδικοτεχνικά όπως το λέω. Επίσης το ότι τώρα που αντιληφθήκαμε την ταξική μας ταυτότητα, πως μπορούμε και το ίδιο το καλλιτεχνικό προϊόν που παράγουμε να αποκτήσει ένα τέτοιο χαρακτήρα και περιεχόμενο. Μέσα από αυτό το κίνημα, τα σωματεία, όπως το δικό μας το ΣΕΗ, δυνάμωσαν. Ωστόσο από ένα σημείο και μετά η ηγεσία του αναλώνεται σε μικροπρεπείς κλαδικοτεχνικές λεπτομέρειες γεμάτες αντιφάσεις. 

Είμαστε σε μια περίοδο που γίνεται πόλεμος, η ακρίβεια έχει φτάσει στα ύψη, η κυβέρνηση κάνει όλες τις επιθέσεις το σωματείο έχει μπροστά του εκλογές κι ακόμα συζητάνε τα ίδια με ένα χρόνο πριν. Χρειάζεται να πάμε σε συνέλευση εκλογοαπολογιστική να ξανακινητοποιήσουμε τον κόσμο μας. Να κατέβουν ξανά οι συνάδελφοι/ισσες στο δρόμο. Η διάθεση υπάρχει. Το ίδιο το ΕΜΠΡΟΣ έδειξε ότι ο κόσμος της Τέχνης θέλει να παλέψει. Ναι, στην πανεργατική απεργία στις 6 Απρίλη χρειάζεται να είναι και οι εργαζόμενοι/ες της Τέχνης. Να συνδεθούμε στον αγώνα με τους άλλους κλάδους. Τους νοσοκομειακούς, τους εκπαιδευτικούς, τους φοιτητές. Άλλωστε Υγεία, Παιδεία και Πολιτισμό είναι τρία βασικά αγαθά που ξεπουλάνε.