Ιστορία
Το κίνημα που νίκησε τον πόλεμο στο Βιετνάμ

O Πόλεμος του Βιετνάμ -όπως τον αποκαλούν οι αμερικάνοι- ή Αμερικάνικος Πόλεμος -για του Βιετναμέζους- ξεκινάει το 1965 όταν οι ΗΠΑ ξεκινάνε σκληρούς βομβαρδισμούς στο βορρά αλλά και στο νότο ενάντια στο αντάρτικο των Βιετ Κογκ.

Το Βιετνάμ ήταν γαλλική αποικία από το 19ο αιώνα. Το 1945 οι βιετναμέζοι ξεσηκώνονται ενάντια στους γάλλους αποικιοκράτες μέχρι το 1954 όπου οι Βιετναμέζοι αναγκάζουν σε ήττα το γαλλικό στρατό. Το Βιετνάμ χωρίζεται στο Βόρειο, όπου επικρατεί το εθνικοαπελευθερωτικό κίνημα υπό την ηγεσία του ΚΚ και το Νότιο που βρίσκεται κάτω από τον έλεγχο ενός καθεστώτος-μαριονέτα των ΗΠΑ. Ακολουθεί αντικομμουνιστικό πογκρόμ στο Νότο με το καθεστώς να συλλαμβάνει και να εκτελεί τα μέλη του Κομμουνιστικού Κόμματος. Το 1959 η ηγεσία του ΚΚ στο Βορρά αναγκάζεται από τους νότιους συντρόφους τους να στηρίξει εξέγερση στο νότο. Το 1965 οι Βιετ Κόγκ – το Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο, με το ΚΚ στην ηγεσία του - κερδίζουν τον ανταρτοπόλεμο στα χωριά του Νότου. Είναι η χρονιά που ξεκινάει η δεκαετής αιματοχυσία στις ζούγκλες, τα χωριά και τις πόλεις της Ινδοκίνας. Οι ΗΠΑ έχουν ήδη από το 1960 – επί προεδρίας Κένεντι - χιλιάδες στρατιώτες στο Βιετνάμ. Το 1975 οι τελευταίοι αμερικανοί φαντάροι φεύγουν με ελικόπτερο από την ταράτσα της αμερικάνικης πρεσβείας στη Σαϊγκόν.

Η μεγαλύτερη στρατιωτική και οικονομική δύναμη στον κόσμο είχε αναγκαστεί σε μια ταπεινωτική ήττα από ένα στρατό χωρικών. Η γενναιότητα, η επιμονή και το θάρρος των βιετναμέζων είναι αδιαμφισβήτητη. Αλλά οι ΗΠΑ είχαν να αντιμετωπίσουν κι ένα τεράστιο αντιπολεμικό κίνημα στο εσωτερικό τους (και διεθνώς) που έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην έκβαση του πολέμου.

Πανεπιστήμια

Το αντιπολεμικό αίσθημα στην αμερικάνικη κοινωνία δεν ήταν διαδεδομένο στην αρχή του πολέμου. Η αρχή έγινε στα πανεπιστήμια. Τον Μάρτη του 1965, 30 καθηγητές του Πανεπιστημίου του Μίσιγκαν πήραν την πρωτοβουλία να κάνουν «αντιπολεμικά αντιμαθήματα». Συζητήσεις δηλαδή μαζί με τους φοιτητές -όχι μόνο τους αντιπολεμικούς, αλλά κι αυτούς που στήριζαν την επέμβαση- για να κερδίσουν τον κόσμο του πανεπιστημίου στις αντιπολεμικές ιδέες. Στο πρώτο αντιμάθημα εμφανίστηκαν 3.000 φοιτητές και η συζήτηση κράτησε μέχρι τις 8 το πρωί της άλλης μέρας. Στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια στο Μπέρκλεϊ το αντιμάθημα κράτησε 36 ώρες και το παρακολούθησαν 30.000 φοιτητές. Σε περισσότερα από 100 πανεπιστήμια έγιναν αντίστοιχα αντιμαθήματα την άνοιξη του ’65.

Γρήγορα από τα αντιμαθήματα το κίνημα περνάει στις αντιπολεμικές διαδηλώσεις. Aρχικά, το 1965, διαδηλώνουν μερικές δεκάδες χιλιάδες. Η πολεμική μηχανή όμως πεινούσε και δυο χρόνια μετά η κυβέρνηση επέλεξε να προχωρήσει σε μαζική επιστράτευση εφέδρων. Οι διαδηλώσεις που ήρθαν ως απάντηση τρομάζουν την άρχουσα τάξη των ΗΠΑ. Χαρακτηριστική η περιγραφή μιας διαδήλωσης στο Πεντάγωνο στις 20/10/67: «Στην οροφή του Πενταγώνου οι στρατηγοί παρακολουθούσαν κι επίλεκτοι σκοπευτές ήταν διπλωμένοι κι ανήσυχοι με τα όπλα στο χέρι. Η άρχουσα τάξη παρακολουθούσε από τα παράθυρα… Ο Πολ Νιτζ ήταν ο υπεύθυνος για την οργάνωση της άμυνας του Πενταγώνου εκείνη την ημέρα. Τρία από τα τέσσερα παιδιά του ήταν στο πλήθος. Πολλοί αν όχι οι περισσότεροι πολέμαρχοι είχαν ένα τουλάχιστον παιδί που στράφηκε ενάντια στον πόλεμο. Τους πείραξε». Τον Νοέμβρη του 1969 «500.000 άνθρωποι διαδήλωσαν στην Ουάσιγκτον… Ο υπουργός Δικαιοσύνης Τζον Μίτσελ παρακολουθούσε από το παράθυρο και είχε την αίσθηση ότι έβλεπε τη Ρώσικη Επανάσταση. Φυσικά δεν ήταν. Αλλά ήταν ό,τι μεγαλύτερο είχαμε δει ποτέ».

Μέσα σε αυτό το κλίμα μαζικής ριζοσπαστικοποίησης αναπτύσσεται και μια νέα επαναστατική αριστερά, χωρίς το βάρος της συντριβής που έφερε το αντικομμουνιστικό κυνήγι της μακαρθικής περιόδου. Στα Πανεπιστήμια την πρωτοβουλία έχουν οι SDS (Φοιτητές για μια δημοκρατική κοινωνία), μια οργάνωση που ιδρύθηκε το 1960. Πέντε χρόνια αργότερα ξεπερνούν τα 100 χιλιάδες μέλη με ένα τεράστιο κομμάτι τους να αυτοπροσδιορίζεται ως επαναστάτες και δεν είναι καν η μοναδική από τις οργανώσεις της νέας αριστεράς που ξεπηδούν και κερδίζουν χιλιάδες νέους και νέες στις γραμμές τους.

Μαύρο Κίνημα

Κι αν αυτή ήταν η εικόνα στα πανεπιστήμια στις μαύρες φτωχογειτονιές των πόλεων δεν ήταν πιο ήρεμα τα πράγματα. Μάλλον το αντίθετο. Ο ρατσισμός του αμερικάνικου κράτους μεταφραζόταν σε αστυνομικές δολοφονίες κι αυτές με τη σειρά τους πυροδοτούσαν εξεγέρσεις. Μια τέτοια το 1965 στο Γουατς του Λος Άντζελες θα κατασταλεί από 14.000 Εθνοφρουρούς αφήνοντας πίσω 34 νεκρούς. Το “Μακρύ καυτό καλοκαίρι” όπως ονομάστηκε αυτό του 1967, ξέσπασαν 159 εξεγέρσεις σε πόλεις και γειτονιές.  Ο πόλεμος για τους Μαύρους ήταν μέσα στο ίδιο τους το σπίτι και ήταν μάχη επιβίωσης ενάντια στο ρατσισμό και τη φτώχεια.

Γρήγορα το αντιρατσιστικό κίνημα μπολιάζεται με το αντιπολεμικό κίνημα. Ο Μαύρος πρωταθλητής πυγμάχος Μοχάμεντ Αλί αρνείται να καταταγεί κι απειλείται με φυλάκιση. «Κανένας Βιετκογκ δεν με αποκάλεσε ποτέ αράπη» είναι η απάντησή του και γίνεται σύμβολο. Ο Μαύρος ηγέτης Στόουκλι Κάρμαικλ/Κουάμε Τουρέ χαρακτήριζε την επιστράτευση ως τη διαδικασία που «λευκοί στέλνουν μαύρους να κάνουν πόλεμο σε κίτρινους για να υπερασπίσουν τη γη που έκλεψαν από τους ερυθρούς». Ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ παρατηρούσε με ειρωνία ότι «οι μαύροι σκοτώνονται… για να εγγυηθούν στη νοτιοανατολική Ασία τις ελευθερίες που οι ίδιοι δεν απολάμβαναν στο ανατολικό Χάρλεμ». Oι Μαύροι Πάνθηρες που φτιάχτηκαν μέσα στον πόλεμο βάζουν μέσα στο ιδρυτικό τους Πρόγραμμα των 10 σημείων, το αίτημα να μην πηγαίνει κανείς μαύρος στο στρατό. O πρόεδρός τους Μπόμπι Σιλ, καταδικάζεται, βασανίζεται και φυλακίζεται για τις αντιπολεμικές διαδηλώσεις έξω από το Συνέδριο του Δημοκρατικού Κόμματος στο Σικάγο.

Τετ και Κεντ

Οι εικόνες (και τα φέρετρα) που έρχονταν από το Βιετνάμ διαρκώς ανέβαζαν το αντιπολεμικό αίσθημα όσο έφτανε το τέλος της δεκαετίας του ’60. Δυο γεγονότα όμως έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στη μαζική μεταστροφή του κλίματος ενάντια στον πόλεμο.

Η Επίθεση της Τετ, ήταν το πρώτο. Τον Γενάρη του 1968 οι δυνάμεις του Βορείου Βιετνάμ εξαπολύουν μια γενικευμένη αντεπίθεση προς το νότο με την ελπίδα ότι θα εμπνεύσουν την εξέγερση των νοτίων ενάντια στο καθεστώς και τους αμερικάνους. Η εξέγερση δεν έρχεται καθώς οι συνδέσεις των Βιετ Κογκ με την εργατική τάξη του Νοτίου Βιετνάμ ήταν αδύναμες. Η καταστολή είναι λυσσαλέα. Ο αμερικάνικος στρατός ισοπεδώνει μια ολόκληρη πόλη την Μπεν Τρε με τον υπεύθυνο αξιωματικό να δηλώνει «ήταν απαραίτητο να καταστρέψουμε την πόλη για να τη σώσουμε». Οι εικόνες από τα αμερικάνικα αντίποινα κάνουν το γύρο του κόσμου. Οι φωτογραφίες, τα πλάνα και οι ανταποκρίσεις που στέλνουν οι αμερικάνοι φωτογράφοι, καμεραμάν και ρεπόρτερ (στη συντριπτική τους πλειοψηφία ενάντια στον πόλεμο) δείχνουν από τη μια τη γενναιότητα των ανταρτών κι από την άλλη τη βαρβαρότητα των ΗΠΑ. Η Επίθεση της Τετ μπορεί να απέτυχε στη Σαϊγκόν αλλά κέρδισε στις αμερικάνικες μεγαλουπόλεις.

Το δεύτερο γεγονός ήταν τα γεγονότα στο Πανεπιστήμιο του Κεντ στο Οχάιο, στις 4 Μάη του 1970. Η Εθνοφρουρά κατεβαίνει να καταστείλει μια ειρηνική αντιπολεμική διαδήλωση φοιτητών/ριων. Ανοίγει πυρ, δολοφονεί 4 φοιτητές και τραυματίζει άλλους 9. Ήταν η πρώτη φορά που γινόταν κάτι τέτοιο σε ένα «λευκό» πανεπιστήμιο των ΗΠΑ. Μια εβδομάδα αργότερα η Εθνοφρουρά άνοιξε ξανά πυρ στο «μαύρο» κολλέγιο του Τζάκσον δολοφονώντας άλλους δυο νέους. Το ξέσπασμα οργής που ακολούθησε δεν είχε προηγούμενο. 4μιση εκατομμύρια φοιτητές/ριες κατεβαίνουν σε αποχή, καταλήψεις και διαδηλώσεις σε περισσότερα από 1500 πανεπιστήμια και κολλέγια σε όλες τις ΗΠΑ. Η Αμερικάνικη Ομοσπονδία Δημοτικών, Κομητειακών, Πολιτειακών και Δημόσιων Υπαλλήλων κατέβηκε σε απεργία κατά του πολέμου.

Ο επικεφαλής της εξωτερικής πολιτικής και παροιμιώδες κάθαρμα Χένρι Κίσινγκερ έγραφε για εκείνες τις μέρες: «Ήταν μια περίοδος εξαιρετικού άγχους. Η Ουάσιγκτον έμοιαζε με πολιορκημένη πόλη… Η ίδια η δομή της κυβέρνησης διαλυόταν… Η εξάντληση μας είχε καταβάλει. Έπρεπε να μετακομίσω από το περικυκλωμένο από διαδηλωτές διαμέρισμά μου στο υπόγειο του Λευκού Οίκου για να μπορέσω να κοιμηθώ… Ο Νίξον φαινόταν στα πρόθυρα νευρικής κατάρρευσης».

Κίνημα στο στρατό

Οι πρώτοι που έρχονταν αντιμέτωποι με τη σφαγή ήταν οι αμερικάνοι φαντάροι στο Βιετνάμ. Στη συντριπτική τους πλειοψηφία λευκοί, μαύροι και αμερικάνοι αυτόχθονες εργάτες που τους έστελναν να συντρίψουν μια εξέγερση φτωχών αγροτών σε μια χώρα που ελάχιστοι γνώριζαν την ύπαρξή της πιο πριν. Ξαφνικά βρίσκονταν στην άλλη άκρη του πλανήτη, σε αφιλόξενες ζούγκλες, με τους αξιωματικούς να τους στέλνουν σε παράλογες αποστολές απ’ όπου γύρναγαν σακατεμένοι ή νεκροί. Στα μετόπισθεν είχαν να κάνουν με καψώνια, ρατσιστές καραβανάδες κι εξευτελιστικές εκπαιδεύσεις. Δεν είναι παράλογο λοιπόν που το αντιπολεμικό κίνημα στο στρατό απλώθηκε σαν τη φωτιά που έσπερναν οι ναπάλμ στα βιετναμέζικα χωριά. Κάθε στρατόπεδο στις ΗΠΑ είχε μια ομάδα που εξέδιδε αντιπολεμική εφημερίδα με ονόματα όπως «Γαμήστε το Στρατό» και «Καψόνια στα Γαλόνια». Τουλάχιστον 245 τίτλοι τέτοιων εφημερίδων έχουν καταγραφεί στα στρατόπεδα των πεζοναύτών κι άλλοι 84 στην Πολεμική Αεροπορία και το Ναυτικό. Δίπλα από τα στρατόπεδα ξεφύτρωναν καφενεία που πρόσφεραν στους φαντάρους ένα ασφαλές περιβάλλον για αντιπολεμικές ιδέες και συζητήσεις. Το ποσοστό των λιποταξιών τριπλασιάστηκε σε σχέση με τον πόλεμο της Κορέας. Στις 4 Ιούλη ‘71 – ημέρα ανεξαρτησίας των ΗΠΑ – πάνω από 1.000 αμερικανοί φαντάροι πήγαν στην παραλία του Τσου Λάι για να διαδηλώσουν ενάντια στον πόλεμο.

Το αντιπολεμικό κίνημα στο στρατό δεν έμεινε στην προπαγάνδα και τη διαμαρτυρία. Πολλοί καραβανάδες έπεσαν από τα πυρά των φαντάρων τους ή από «φράγκινγκ». Φράγκινγκ σήμαινε να πάρεις μια βόμβα και να την πετάξεις μέσα στη σκηνή ενός πολεμοχαρή αξιωματικού ή λοχία που επέμενε να σε στέλνει σε επικίνδυνες περιπολίες. «Ήταν ένας τρόπος να πειθαρχήσεις τους αξιωματικούς… Ο σκοπός δεν ήταν να σκοτώσουν αλλά να σταματήσουν τους σκοτωμούς» γράφει ο Τζόναθαν Νιλ στο βιβλίο του «Βιετνάμ – Ο Αμερικάνικος Πόλεμος» (εκδ.Μαρξιστικό Βιβλιοπωλείο). Ο ίδιος ανακεφαλαιώνει προς το τέλος του βιβλίου: «Αυτό που οδήγησε την αμερικάνικη άρχουσα τάξη στην ήττα ήταν τρία κινήματα – το αντιπολεμικό κίνημα στις ΗΠΑ, η ανταρσία των αμερικάνων φαντάρων και το αγροτικό αντάρτικο στο Βιετνάμ».

Η άρχουσα τάξη των ΗΠΑ δεν ξεπέρασε ποτέ αυτή την ήττα. Αντεπιτέθηκε στο εσωτερικό της, ξαναέκανε ιμπεριαλιστικές επεμβάσεις σε δεκάδες χώρες αλλά ποτέ δεν ξέφυγε από τον εφιάλτη του Βιετνάμ. Και κάθε εφιάλτης για τις άρχουσες τάξεις είναι έμπνευση και μάθημα για εμάς.