Διεθνή
Σρι Λάνκα: Μαζικός ξεσηκωμός

Φωτό: Dinuka Liyanwatte/REUTERS

Στάση πληρωμών στο εξωτερικό χρέος κήρυξε η κυβέρνηση της Σρι Λάνκα την περασμένη βδομάδα. Αδυνατεί να πληρώσει τα εφτα δισεκατομμύρια δολάρια για τις δόσεις του χρέους της φέτος, ενώ ορισμένοι υπολογίζουν πως τα αποθεματικά σε ξένο νόμισμα μπορεί να έχουν πέσει στο μισό δισεκατομμύριο συνολικά. Την ίδια στιγμή όμως εξελίσσεται ένας ξεσηκωμός με τον κόσμο να ζητάει μαζικά την παραίτηση της κυβέρνησης. Οι διαδηλωτές έχουν καταλάβει την παραλία μπροστά στην έδρα της κυβέρνησης εδώ και βδομάδες, έχουν στήσει αντίσκηνα και εξέδρες και λένε πως δεν θα φύγουν μέχρι να παραιτηθεί ο πρόεδρος.

Η Σρι Λάνκα είναι μια νησιωτική χώρα 22 εκατομμυρίων ανθρώπων στα νότια της Ινδίας. Όμως, τα γεγονότα που οδήγησαν σε αυτή την ξαφνική κλιμάκωση της κρίσης τους τελευταίους μήνες δεν αφορούν μόνο τη Σρι Λάνκα. Η μεγάλη πλειονότητα των λεγόμενων “αναδυόμενων αγορών” βρίσκεται μπροστά σε ένα τρομακτικό τοπίο. Από την πανδημία και μετά, στάση πληρωμών έχουν κηρύξει χώρες όπως το Σουρινάμ, το Μπελίζ, η Ζάμπια και ο Ισημερινός. Αλλά πλέον ζορίζονται χώρες πολύ μεγαλύτερες, από την Τυνησία ως το Πακιστάν (του οποίου ανατράπηκε η κυβέρνηση την περασμένη βδομάδα), φτάνοντας ως την Αίγυπτο.

Η κυβέρνηση της Σρι Λάνκα δήλωνε περήφανη για τις φοροαπαλλαγές που έκανε ακόμη και λίγο πριν από την πανδημία. Εξέδιδε ομόλογα για όλο και περισσότερα χρέη, ελπίζοντας ότι μπορεί να τα ανακυκλώνει με βάση τον τουρισμό και την προσέλκυση ξένων επενδύσεων. Με την πανδημία κατέρρευσε ο τουρισμός και το τέλος των λοκντάουν δεν επανέφεραν την κατάσταση εκεί που ήταν. Αντίθετα η χώρα βγήκε βουτηγμένη στα χρέη, αναγκασμένη να δίνει το 72% των εσόδων της για να ξεπληρώνει δόσεις. 

Από την αρχή της χρονιάς δεν μπορούσαν να γίνουν εισαγωγές. Η κυβέρνηση έκανε κήρυγμα στους αγρότες να μάθουν ξαφνικά να χρησιμοποιούν βιολογικά λιπάσματα, γιατί δεν μπορούσε να αγοράσει χημικά. Δίπλα σε όλα, αυτή η επιλογή χτύπησε και τις σοδειές. Τώρα έχουν μείνει χωρίς καύσιμα, χωρίς φάρμακα και ιατρικό υλικό στα νοσοκομεία. "Επαιρνα το λεωφορείο κάθε 15 λεπτά και τώρα πρέπει να περιμένω 2 ώρες. Και εξάλλου, το λεωφορείο μπορεί και να μείνει στο δρόμο από καύσιμα", δηλώνει μια γυναίκα στο BBC. Στα νοσοκομεία, το νοσηλευτικό προσωπικό κόβει παλιά ρούχα για να παίξουν το ρόλο της γάζας.

Οι ξένοι δημοσιογράφοι δηλώνουν όμως εντυπωσιασμένοι γιατί στο χώρο της διαρκούς διαδήλωσης δεν παίρνουν εύκολα δηλώσεις απόγνωσης. Το κλίμα είναι ενθουσιώδες. Το φόντο είναι τα υπερπολυτελή ξενοδοχεία - ουρανοξύστες που άλλοτε γέμιζαν οι πλούσιοι τουρίστες. Το πάρκο όμως τώρα είναι γεμάτο από πολύχρωμα αντίσκηνα, μεγάφωνα και μουσική. Μια μουσουλμάνα διαδηλώτρια γράφει στην πικέτα της “Μας δίχασες για να πάρεις την εξουσία. Τώρα μας ενώνεις για να σε στείλουμε σπίτι σου”. Απευθύνεται στον Γκοταμπάγια Ρατζαπάκσα, τον πρόεδρο της χώρας, που ανέλαβε την εξουσία το 2019 υποσχόμενος σιδερένια πυγμή. 

Ενότητα

Ο Ρατζαπάκσα, εκτός από στρατιωτικός, ήταν και Υπουργός Αμυνας στο τέλος του εμφύλιου πολέμου το 2009, και περηφανεύεται πως έφερε την ειρήνη. Στην πραγματικότητα κλιμάκωσε τους βάρβαρους βομβαρδισμούς δολοφονώντας μαζικά αμάχους μέχρι που διέλυσε το αντάρτικο των Τίγρεων Ταμίλ. Η ενότητα πάνω από διαχωρισμούς είναι κάτι που εντυπωσιάζει στη σύνθεση των διαδηλώσεων. Καθολικές μοναχές και βουδιστές μαζί με μουσουλμάνους που τρώνε το Ιφτάρ (το γεύμα του Ραμαζανιού) διαδηλώνοντας. “Στο παρελθόν, ήμασταν διχασμένοι με βάση εθνοτικές και θρησκευτικές γραμμές, και οι πολιτικοί εκμεταλλεύονταν αυτούς τους διαχωρισμούς για να κερδίζουν και να διατηρούν την εξουσία", δηλώνει στο Al Jazeera, μια 30χρονη διαδηλώτρια δημόσια υπάλληλος.

Το ενθουσιώδες κλίμα ενισχύθηκε από τα σημάδια αδυναμίας της κυβέρνησης. Στις αρχές Μάρτη, όταν ξεκίνησαν οι πρώτες τοπικές διαδηλώσεις σε γειτονιές όπου κοβόταν το ρεύμα ή ο κόσμος έμενε χωρίς καύσιμα, η κυβέρνηση απάντησε με καταστολή. Επέβαλε κατ’οίκον περιορισμό και καθεστώς έκτακτης ανάγκης. Όμως προκάλεσε κι άλλες διαδηλώσεις που έβαλαν στον στόχο τον πρόεδρο. Έτσι χαλάρωσε τα μέτρα ενώ ο πρόεδρος προσπαθεί να σώσει το τομάρι του και τον αδερφό του που είναι πρωθυπουργός. 

Τελικά παραιτήθηκε ολόκληρη η κυβέρνηση, και αντικαταστάθηκε ολόκληρη. Έφυγαν αρκετά μέλη της οικογένειας Ρατζαπάκσα εκτός του προέδρου και του πρωθυπουργού. Δεκάδες βουλευτές απέσυραν την εμπιστοσύνη τους, αν και η κυβέρνηση διατηρεί την πλειοψηφία. Τώρα ο πρωθυπουργός Μαχίντα Ρατζαπάκσα (που ήταν πρόεδρος από 2005 ως το 2015) λέει ότι “καθε λεπτό που διαδηλώνετε, χάνουμε ευκαιρίες να κερδίσουμε δολάρια για τη χώρα”. Αν και έλεγαν ότι δεν θα κηρύξουν στάση πληρωμών, το έκαναν και υπόσχονται πως θα χρησιμοποιήσουν τα αποθεματικά για να εξασφαλίσουν εισαγωγές ειδών ζωτικής ανάγκης. 

Όμως, ταυτόχρονα ξεκινάνε διαπραγματεύσεις με το ΔΝΤ, το οποίο για να χρηματοδοτήσει και να “συμβουλεύσει”, το πρώτο που ζητάει είναι να μειωθούν οι επιδοτήσεις προς τους φτωχότερους, ενώ και οι διεθνείς τραπεζίτες δηλώνουν πως αυτό που φοβούνται περισσότερο είναι η “πολιτική αστάθεια”, ζητάνε δηλαδή να επιβληθεί τάξη. Τα ίδια, και άλλα ανταλλάγματα, ζητάνε και οι κυβερνήσεις της Κίνας και της Ινδίας που υπόσχονται κι αυτές δάνεια. Καθώς η κυβέρνηση θα ξαναστραφεί στην καταστολή, τα συνδικάτα της Σρι Λάνκα και οι απεργίες πρέπει να συνεχίσουν το νήμα που ξεκίνησαν οι μαζικές διαδηλώσεις.