Περιβάλλον
Παγκόσμια Μέρα για το Περιβάλλον: Ενάντια στον πόλεμο, ενάντια στην κλιματική καταστροφή

3/3/22 Βερολίνο. Φωτό: Στέφαν Μύλερ

Η φετινή Παγκόσμια Μέρα για το Περιβάλλον, στις 5 Ιούνη, «γιορτάζεται» εν μέσω της κλιμάκωσης του πολέμου στην Ουκρανία. Ένας πόλεμος που επιδεινώνει και την περιβαλλοντική καταστροφή και την κλιματική κρίση. 

77 χρόνια από τη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι, η απειλή ενός πυρηνικού ολοκαυτώματος είναι ξανά ορατή. ΝΑΤΟ και Ρωσία διαθέτουν πυρηνικά οπλοστάσια. Ακόμα και αν δεν φτάσουν στο σημείο να τα χρησιμοποιήσουν, στο έδαφος της Ουκρανίας υπάρχουν σε λειτουργία 15 πυρηνικοί αντιδραστήρες όπου η πιθανότητα (έστω και από «λάθος») να χτυπηθεί κάποιος από αυτούς μεγαλώνει όσο συνεχίζεται ο πόλεμος. Και δεν είναι μόνο τα πυρηνικά. Μία σειρά από «συμβατικά όπλα» που χρησιμοποιούνται στην Ουκρανία είναι το ίδιο καταστροφικά για το περιβάλλον όπως το (τοξικό και ραδιενεργό) απεμπλουτισμένο ουράνιο που χρησιμοποιείται σε «διατρητικά πυρομαχικά» τα οποία «προορίζονται» για τανκς, τεθωρακισμένα και αεροσκάφη. 

Οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις του πολέμου δεν προέρχονται «μόνο» από τη χρήση των όπλων στο πεδίο της μάχης. Οι εκπομπές άνθρακα που εκλύονται, από τη λειτουργία των στρατιωτικών μηχανημάτων, είναι τεράστιες. Το αμερικάνικο Πεντάγωνο είναι ήδη ο μεγαλύτερος ρυπαντής «σε καιρό ειρήνης». Μπορούμε να φανταστούμε τι σημαίνει αυτό κατά τη διάρκεια ενός «θερμού πολέμου» όπως αυτή τη στιγμή στην Ουκρανία. 

Υπάρχει και άλλη διάσταση. Σύμφωνα με τη Greenpeace, οι φετινές πυρκαγιές που μαίνονται στα δάση της Σιβηρίας θα επεκταθούν σε υπερδιπλάσιο έδαφος από τις αντίστοιχες περσινές λόγω της έλλειψης «πυροσβεστικού» δυναμικού. Οι Ρώσοι στρατιώτες που καταπολεμούν αυτές τις πυρκαγιές έχουν μεταφερθεί στην Ουκρανία. Οι φωτιές στη Σιβηρία δεν καταστρέφουν «μόνο» τα δάση (και την δυνατότητα απορρόφησης του CO2 που εκλύεται στην ατμόσφαιρα) αλλά ταυτόχρονα λειώνουν και παγετώνες πλούσιους σε μεθάνιο που η έκλυσή του ρυπαίνει την ατμόσφαιρα περισσότερο από  το CO2.

Ο πόλεμος και ο τρόπος αντιμετώπισης των συνεπειών του από τις κυβερνήσεις, κύρια όσο αφορά την ένταση της ενεργειακής κρίσης, κάνει ακόμα και αυτές τις δειλές υποσχέσεις των κυβερνήσεων για μείωση των εκπομπών CO2, μόλις τον περασμένο Νοέμβριο στη Γλασκώβη, να μοιάζουν με μακρινά όνειρα. 

Η πρόσφατη κυνική δήλωση του Υπουργού Ενέργειας της Σαουδικής Αραβίας, Abdulaziz bin Salman: «Κοιτάξτε τι συμβαίνει γύρω μας αυτές τις μέρες. Ποιός μπορεί να ασχοληθεί με την κλιματική αλλαγή αυτή τη στιγμή;» εκφράζει το σύνολο των κυβερνήσεων, που αυξάνουν κατακόρυφα την χρήση ορυκτών καυσίμων για να αντιμετωπίσουν την ενεργειακή κρίση, ακόμα και αν δεν τολμάνε να το πούνε τόσο χυδαία. 

Αντίφαση

Οι φετινές δηλώσεις των ηγετών για την ημέρα του Περιβάλλοντος θα μοιάζουν πιο πολύ με αυτή του πρώην προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και νυν της Goldman Sachs International, Ζοζέ Μπαρόζο: «Εδώ είναι που έχουμε και μία αντίφαση. Αν και σε μεσοπρόθεσμο και μακροπρόθεσμο επίπεδο όλοι συμφωνούμε πως η εξάρτησή μας από τους υδρογονάνθρακες θα πρέπει να μειωθεί, το ερώτημα παραμένει για το πόσο θα κοστίσει μια τέτοια προσπάθεια. Εδώ -πιστεύω- πως θα αντιμετωπίσουμε αντίσταση. Φοβούμαι, επίσης, πως η ατζέντα της κλιματικής αλλαγής ενδέχεται να πληγεί ανεπανόρθωτα από την ενεργειακή κρίση που δημιουργεί ο πόλεμος στην Ουκρανία».

Το πόσο επείγον είναι να ασχοληθούμε με την κλιματική αλλαγή το απαντάει η τελευταία Έκθεση της Διακυβερνητικής Επιτροπής για την Κλιματική Αλλαγή (IPCC) που δημοσιεύτηκε τέσσερις ημέρες μετά την έναρξη του πολέμου. 

Συναγερμός

Χωρίς να λαμβάνει υπ' όψη τις καταστρεπτικές συνέπειες του πολέμου, η Έκθεση είναι ένας κόκκινος συναγερμός: τα οικοσυστήματα αλλοιώνονται παντού, η παραγωγικότητα της γεωργίας και των αλιευτικών πεδίων μειώνεται απειλώντας τη διατροφική ασφάλεια, ο μισός παγκόσμιος πληθυσμός γνωρίζει μια σοβαρή έλλειψη νερού τουλάχιστον για ένα μήνα το χρόνο, η τήξη των ορεινών παγετώνων προκαλεί πλημμύρες ή ελλείψεις και οι ασθένειες που προκαλούνται από το νερό πλήττουν εκατομμύρια ανθρώπους στην Ασία, στην Αφρική και στη Κεντρική Αμερική, η καταστροφή των φυσικών βιοτόπων και η μετανάστευση των ειδών ευνοούν τις ζωονόσους (όπως στη περίπτωση της covid-19). 

Με μία περιήγηση στο διαδίκτυο, μπορεί κανείς να βρει δεκάδες τέτοιες εκθέσεις, για τις ολέθριες συνέπειες της κλιματικής αλλαγής, είτε από επιτροπές του ΟΗΕ είτε από Πανεπιστήμια. Με την πρόσφατη πανδημία να μετρά, σύμφωνα με τον ΠΟΥ, 15 εκατ. νεκρούς, ομάδα επιστημόνων των Πανεπιστημίων Georgetown και Cape Town πραγματοποίησε έρευνα τα ευρήματα της οποίας δημοσιεύθηκαν στο περιοδικό «Nature» υπό τον τίτλο: «Η κλιματική αλλαγή αυξάνει τον κίνδυνο μετάδοσης ιών μεταξύ των ειδών» και αναφέρει: «τα επόμενα 50 χρόνια, η κλιματική αλλαγή πρόκειται να οδηγήσει χιλιάδες ιούς στο να μεταπηδήσουν από ένα είδος θηλαστικών σε άλλο. Το ανακάτεμα όμως αυτών των ιών μεταξύ των ζώων θα αυξήσει και τον κίνδυνο να περάσει κάποιος εξ αυτών σε ανθρώπους προκαλώντας μια νέα πανδημία».

Η τοποθέτηση ότι ο πόλεμος εκτροχίασε την «ατζέντα της κλιματικής αλλαγής» είναι ψέμα. Σύμφωνα με την Έκθεση για την «Κατάσταση του παγκόσμιου κλίματος το 2021», του Παγκόσμιου Μετεωρολογικού Οργανισμού (WMO), και οι τέσσερις βασικοί δείκτες της κλιματικής αλλαγής (συγκέντρωση αερίων θερμοκηπίου, άνοδος επιπέδου των ωκεανών, θερμοκρασία και οξίνιση των ωκεανών) έπιασαν νέα ρεκόρ πριν τον πόλεμο, το 2021. Ακόμα και αν δεν υπήρχε ο πόλεμος, οι εκτιμήσεις ήταν ότι το 2022 θα ήταν ακόμα χειρότερο από το 2021. 

Πριν από ένα χρόνο, ο Μπάιντεν αποκάλεσε την κλιματική αλλαγή «το υπ’ αριθμόν ένα ζήτημα που αντιμετωπίζει η ανθρωπότητα» και ανακοίνωσε μια σειρά φιλόδοξων δεσμεύσεων για τον περιορισμό της χρήσης ορυκτών καυσίμων (και το σταμάτημα της εξαγωγής τους από σχιστολιθικά πετρώματα με τη μέθοδο fracking) και τη μετάβαση σε Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ). Ένα χρόνο αργότερα, δήλωνε ότι είναι «κρίσιμο για τον ίδιο να περιορίσει τον πόνο που νιώθει ο αμερικανικός λαός στο βενζινάδικο» και ανακοίνωσε ότι για τους επόμενους έξι μήνες στις ΗΠΑ θα αντλούνται 1 εκατ. βαρέλια πετρελαίου την ημέρα από τα στρατηγικά αποθέματα και απαίτησε από τις εταιρείες ορυκτών καυσίμων να πραγματοποιήσουν περισσότερες γεωτρήσεις. 

Ψέμα

Ο Μπάιντεν δήλωσε ότι υπεύθυνος για αυτή την αλλαγή ήταν ο πόλεμος που προκάλεσε την αύξηση της τιμής των καυσίμων. Ψέμα. Τον Δεκέμβριο του 2021, ο πληθωρισμός και η αύξηση των τιμών στα καύσιμα οδήγησαν την υπουργό Ενέργειας των ΗΠΑ, Jennifer Granholm, να ζητήσει από τις εταιρίες να αυξήσουν την παραγωγή φυσικού αερίου (Φ.Α.) και τον αριθμό των πλατφορμών άντλησης πετρελαίου. Οι πετρελαϊκές εταιρίες ανταποκρίθηκαν πρόθυμα: το 2021, οι ΗΠΑ ήταν ο μεγαλύτερος παραγωγός Φ.Α. με 915 δις κυβικά μέτρα, με δεύτερη τη Ρωσία (639) και τρίτο το Ιράν (251). 

Το ίδιο και στην «περιβαλλοντικά ευαίσθητη» ΕΕ. Πριν τον πόλεμο είχε βαπτίσει το ρυπογόνο Φ.Α. ως «καύσιμο μετάβασης» και προμηθεύονταν το 40% αυτού από τη Ρωσία. Τώρα, εξαιτίας των κυρώσεων, δεν έχει πρόβλημα να βαπτίσει «πράσινη» την πυρηνική ενέργεια και να δώσει παράταση στη λειτουργία των ήδη γερασμένων (και άρα πολύ πιο επικίνδυνων) πυρηνικών σταθμών και άδεια για την κατασκευή καινούριων, να αγοράζει 50 δις κυβικά μέτρα το χρόνο υγροποιημένο φυσικό αέριο (LNG) από τις ΗΠΑ (που είχε απαγορέψει πριν 2 χρόνια ως «βρώμικο» καύσιμο) και από το «δημοκρατικό» Κατάρ, να δώσει το «πράσινο φως» σε εξορύξεις υδρογονανθράκων και στη καύση του λιγνίτη και ταυτόχρονα να χρηματοδοτεί ασύστολα τα αρπακτικά της ενέργειας για τη δημιουργία ΒΑΠΕ καταστρέφοντας το φυσικό περιβάλλον σε στεριά και θάλασσα.