Οι πρώτες μόνιμες κατασκευές στον καταυλισμό της Κοκκινιάς. Φωτό από την έκδοση “1922 Η Ελλάδα υποδέχεται τους Αρμένιους πρόσφυγες” Περιοδικό “Αρμένικα”-Δημοτική Πινακοθήκη Νίκαιας-Αγ. Ι. Ρέντη «Ντίνος Κατσαφάνας»

Η μαντολινάτα του σχολείου «Αραραντιάν» της Αρμενικής Καθολικής Εκκλησίας στην Κοκκινιά. Πρώτη από δεξιά καθιστή, η Ευαγγελία Αταμιάν (Μαρίκα Νίνου), Ιούλιος 1935. Φωτό από την έκδοση “1922 Η Ελλάδα υποδέχεται τους Αρμένιους πρόσφυγες” Περιοδικό “Αρμένικα”-Δημοτική Πινακοθήκη Νίκαιας-Αγ. Ι. Ρέντη «Ντίνος Κατσαφάνας»

Μία εξαιρετική έκθεση ιστορικής φωτογραφίας, με έντονο αντιρατσιστικό μήνυμα, φιλοξενεί η Δημοτική Πινακοθήκη Νίκαιας-Αγ. Ιωάννη Ρέντη «Ντίνος Κατσαφάνας», στο πλαίσιο των εκδηλώσεων μνήμης για τα 100 χρόνια από τη Μικρασιατική Καταστροφή. Η έκθεση έχει τίτλο «1922. Η Ελλάδα υποδέχεται τους Αρμένιους πρόσφυγες» και συνδιοργανώνεται από τον Δήμο Νίκαιας-Αγ. Ιωάννη Ρέντη και το περιοδικό «Αρμενικά». 

Η Έκθεση καλύπτει μία περίοδο 20 περίπου ετών (1922-1940) και αφορά την εγκατάσταση των Αρμενίων προσφύγων στην Ελλάδα, την οργάνωση των τοπικών κοινοτήτων, τη δημιουργία υποδομών, όπως ορφανοτροφειών, εκκλησιών και σχολείων. Είναι από μόνη της ένα ιστορικό ντοκουμέντο που μαρτυρά τον πλούτο του πολιτισμού που έφεραν οι Αρμένιοι πρόσφυγες, τον οποίο ανέπτυξαν μέσα σε συνθήκες ακραίας φτώχειας και εξαθλίωσης. Χαρακτηριστική είναι η φωτογραφία που παρουσιάζεται για πρώτη φορά στο κοινό, της τραγουδίστριας Μαρίκας Νίνου σε ηλικία 10 ετών, στην μαντολινάτα του σχολείου της Αρμένικης Καθολικής Εκκλησίας της Κοκκινιάς.

Η ομάδα των απογόνων των Αρμενίων προσφύγων που λειτουργούν γύρω από το περιοδικό “Αρμενικά” συνέλεξαν αυτές τις φωτογραφίες σπίτι το σπίτι, όπως μας είπαν, μέσα από μια προσπάθεια χρόνων με στόχο να διατηρήσουν τη μνήμη των προσφύγων ζωντανή. Αυτές οι γνήσιες ιστορικές φωτογραφίες καταγράφουν την ιστορία των απλών ανθρώπων, που κατάφεραν να επιβιώσουν μέσα από δικές τους προσπάθειες και διάφορες κινήσεις αλληλεγγύης της εποχής, στέλνοντας το μήνυμα ότι αξίζει και σήμερα να παλέψουμε ενάντια στη ρατσιστική πολιτική των κυβερνήσεων και της ΕΕ, που με την πολιτική των κλειστών συνόρων καταδικάζει τους πρόσφυγες στον πνιγμό και στην εξαθλίωση.  

Ο  Τσιλιγκιριάν Μάικ, αρχισυντάκτης του περιοδικού “Αρμενικά”, ένας από τους βασικούς συντελεστές της Έκθεσης μας είπε: “Η έκθεση που κάνουμε εδώ στην Κοκκινιά είναι από το φωτογραφικό αρχείο του περιοδικού το οποίο το έχουμε συλλέξει εδώ και 20 χρόνια και έχουμε φτάσει περίπου στις 8.000 φωτογραφίες από τα προσφυγικά σε όλη την Ελλάδα. Κάναμε μια επιλογή περίπου 130 αντιπροσωπευτικών φωτογραφιών, περισσότερο από την Αττική αλλά και από τη Θεσσαλονίκη και την Κρήτη, και ειδικότερα από τις δυο μεγάλες προσφυγικές περιοχές, το Δουργούτη και την Κοκκινιά. Περιέχουν φωτογραφικό υλικό από την άφιξη, την εγκατάσταση, τα σχολεία, τις εκκλησίες, τον πολιτισμό, τον αθλητισμό και υπάρχει και ένα μικρό κομμάτι από την αρμενική περιοχή της Σμύρνης. 

Επίσης ένας όροφος της έκθεσης είναι αφιερωμένος στα παιδιά, δηλαδή στα σχολεία και τα ορφανοτροφεία, όπου έχουμε εικόνες από τα τρία μεγαλύτερα ορφανοτροφεία που λειτουργούσαν στην Ελλάδα, της Κορίνθου, της Κέρκυρας και το μεγαλύτερο της Σύρου. Παράλληλα στον ίδιο όροφο έχουμε φωτογραφίες από τα εκπαιδευτικά ιδρύματα που οι πρόσφυγες ξεκίνησαν να λειτουργούνε από την πρώτη κιόλας μέρα που ήρθαν εδώ και έχουμε φωτογραφίες από σχολεία και δραστηριότητες των μαθητών από την πρώτη δεκαετία που ήρθαν στην Ελλάδα. 

Καθημερινότητα

Επίσης υπάρχουν 3 προθήκες με τρία διαφορετικά θέματα. Η μια έχει εκκλησιαστικά κειμήλια από εκκλησίες που είχαν πρωτοδημιουργηθεί στην Ελλάδα. Η άλλη προθήκη περιέχει τον Αρμενικό Τύπο του Μεσοπολέμου, 20 διαφορετικές εβδομαδιαίες και ημερήσιες εφημερίδες στην αρμενική γλώσσα και η τρίτη προθήκη, που είναι στον όροφο με τα παιδιά, περιέχει βιβλία και τετράδια των μαθητών. Άρα δημιουργείται ένα πλαίσιο που παρουσιάζει γενικότερα όλη την δραστηριότητα και την καθημερινότητα των προσφύγων της εποχής εκείνης. 

 Θεωρώ πολύ σπουδαίο ότι μπορείς έτσι να ταξιδεύεις μέσα από την εικόνα και να καταλάβεις πράγματα. Μπορεί να φανταζόμαστε ή να έχουμε κάποιες εικόνες μέσα στη μνήμη μας από περιγραφές των παππούδων μας αλλά το να βλέπεις την εικόνα με όλες της τις λεπτομέρειες είναι κάτι διαφορετικό. Σου δίνει άλλες διαστάσεις τις οποίες δεν μπορείς να τις φανταστείς και αυτό είναι το ζητούμενο. Εμείς μέσα από τη συνεργασία με την Πινακοθήκη του Δήμου Νίκαιας-Ρέντη προσπαθήσαμε να δημιουργήσουμε έναν χώρο ο οποίος λειτουργεί και ως εκπαιδευτικός χώρος. Δηλαδή θέλουμε να έρθουν τα σχολεία και να δουν το πώς λειτούργησαν, πώς ενσωματώθηκαν, πώς εγκαταστάθηκαν και πως αλληλεπίδρασαν οι πρόσφυγες στον ελληνικό χώρο, κάτι το οποίο είναι λίγο ξεχασμένο. Αλλά για να μπορέσεις να καταλάβεις πράγματα στην καθημερινότητά σου και για να σχεδιάσεις και το μέλλον σου πρέπει να έχεις αρκετά καλή αντίληψη του παρελθόντος”.