Η αστική τάξη μέσα από τους θεσμούς της -το κράτος της, τα ΜΜΕ- μας καλούν κάθε τόσο να τιμήσουμε ή να θυμηθούμε μια σειρά επετείους. Εκείνες που προάγουν τη ψευδαίσθηση ότι όλες οι τάξεις έχουν κοινό συμφέρον, στους πολέμους και τις «εθνικές προσπάθειες» ή ότι η ιστορία είναι έργο των «μεγάλων ανδρών» -σπανιότατα γυναικών- των ιδεών και των κατορθωμάτων τους. Όμως, το εργατικό κίνημα και η Αριστερά έχουμε τις δικές μας επετείους. Εκείνες των μεγάλων καμπών της ταξικής πάλης και της επαναστατικής θεωρίας. Χρειαζόμαστε αυτή τη μνήμη κόντρα στη μνήμη που θέλει να επιβάλλει η άρχουσα τάξη, γιατί είναι δύναμη για τους αγώνες μας για ένα διαφορετικό μέλλον. Το 2023 θα είναι γεμάτο τέτοιες επετείους.
Το Γενάρη του 1933 το πιο ισχυρό εργατικό κίνημα στον κόσμο υπέστη μια τεράστια ήττα, όταν ο Χίτλερ ορκίστηκε καγκελάριος και οι ναζί άρπαξαν την εξουσία. Ο φασιστικός τρόμος σκέπασε την Γερμανία και μετά από μερικά χρόνια την Ευρώπη, με κορύφωση το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, το Άουσβιτς και το Ολοκαύτωμα. Σήμερα οι φασίστες προσπαθούν να σηκώσουν κεφάλι. Είναι οι νοσταλγοί του Νταχάου και του Άουσβιτς για όλους τους «ανεπιθύμητους».
Όμως, η φρίκη του φασισμού δεν είναι ο μοναδικός λόγος που αξίζει να θυμηθούμε εκείνο το μαύρο Γενάρη του 1933. Η ήττα δεν ήταν μοιραίο αποτέλεσμα της κρίσης και των «αρνητικών συσχετισμών». Το εργατικό κίνημα μπορούσε να τσακίσει τους ναζί, αν πάλευε ενωμένο στο δρόμο και το εργοστάσιο. Και ταυτόχρονα να συσπειρώσει γύρω του όλους τους καταπιεσμένους, όλα τα στρώματα που χτυπούσε η φτώχεια και η ανασφάλεια, να τα στρέψει στην επαναστατική ελπίδα κόντρα στην αντεπαναστατική απελπισία που εκφράζανε οι ναζί.
Εκατόν πέντε χρόνια πριν, το Νοέμβρη του 1918, είχε γίνει ακριβώς αυτό. Η εργατική επανάσταση στη Γερμανία, σε μία από τις πιο ισχυρές χώρες του κόσμου, σταμάτησε το σφαγείο του πολέμου που είχε φέρει αφάνταστα βάσανα. Οι εργάτες/τριες μαζί με τους φαντάρους άρχιζαν να χτίζουν τη δική τους δημοκρατία των συμβουλίων. Η στροφή στ’ αριστερά αγκάλιασε εκατομμύρια μέχρι τότε «απαθών» ή «καθώς πρέπει» ανθρώπων.
Τον Οκτώβρη του 1923, η επαναστατική κρίση κορυφώθηκε πάλι στην Γερμανία, με μια άρχουσα τάξη να τα έχει χαμένα από την έκρηξη του υπερπληθωρισμού και τη μαχητικότητα της εργατικής τάξης. Το επαναστατικό κόμμα, το ΚΚ Γερμανίας, αποδείχτηκε ανεπαρκές να την οδηγήσει στη νίκη, στο «γερμανικό Οκτώβρη». Αυτή η ήττα είχε επιπτώσεις στην ίδια τη Ρωσία. Δυνάμωσε τη γραφειοκρατία που ήθελε να εδραιώσει την εξουσία της χτίζοντας «το σοσιαλισμό σε μια μόνο χώρα» και έδωσε το έναυσμα για τη συγκρότηση της Αριστερής Αντιπολίτευσης του Τρότσκι. Πέντε χρόνια μετά, το Γενάρη του 1928, ο Τρότσκι θα εξοριζόταν στην Άλμα Ατα του σημερινού Καζακστάν. Ήταν ένα σημαδιακό βήμα στο δρόμο για τη σταλινική αντεπανάσταση που θα επικρατούσε τα επόμενα χρόνια.
«Φάντασμα»
Το έτος 1923 το «φάντασμα» της επανάστασης δεν πλανιόταν μόνο πάνω από τη Γερμανία. Την περσινή χρονιά συμπληρώθηκε ένας αιώνας από το τραγικό τέλος της Μεγάλης Ιδέας, της δεκαετούς πολεμικής εξόρμησης του ελληνικού καπιταλισμού. Αυτή τη χρονιά, τον Αύγουστο του 1923 συμπληρώνεται ένας αιώνας από τη Γενική Απεργία που είχαν οργανώσει η ΓΣΕΕ μαζί με το επαναστατικό ΣΕΚΕ (Κ) ενάντια στην αστική επίθεση που ήθελε να φορτώσει τα σπασμένα της Μικρασιατικής Καταστροφής στις πλάτες της εργατικής τάξης. Το ΣΕΚΕ (Κ) είχε μπει μπροστά στις απεργίες και στο αντιπολεμικό κίνημα στη διάρκεια της Μικρασιατικής Εκστρατείας, μπολιάζοντας αυτούς τους αγώνες με τις ιδέες και τη στρατηγική του διεθνισμού και της επανάστασης.
Ο Π. Πουλιόπουλος και ο Σ. Μάξιμος ήταν ηγετικές μορφές της Γενικής Απεργίας του Αυγούστου, που κατέληξε με τη δολοφονία 11 απεργών από το στρατό στο Πασαλιμάνι. Ένα μήνα μετά, τον Σεπτέμβρη του 1923 στη Βουλγαρία ο στρατός έβαφε στο αίμα την εξέγερση που είχε καλέσει το πολύ ισχυρό τότε Κομμουνιστικό Κόμμα της χώρας.
Η εργατική τάξη έχει τη δύναμη να παλεύει και να νικάει στις πιο αντίξοες συνθήκες. Αυτό είναι ένα μάθημα της ιστορίας που χρειάζεται να το θυμόμαστε κάθε φορά που οι «από πάνω» μας λένε ότι οι αγώνες δεν αλλάζουν τίποτα και οι ρεφορμιστικές ηγεσίες κηρύττουν την αυτοσυγκράτηση. Και δεν έχουν υπάρξει πιο αντίξοες συνθήκες από εκείνες του Δεύτερου Παγκόσμιου Πολέμου στην Ευρώπη.
1943
Όμως, τον Μάρτη του 1943 μια συγκλονιστική Γενική Απεργία ακύρωσε το σχέδιο της φασιστικής κατοχής και της δωσιλογικής κυβέρνησης να επιβάλλουν την επιστράτευση για την πολιτική μηχανή των ναζί στην Ελλάδα. Στις 5 Μάρτη, τεράστια πλήθη απεργών κατέβηκαν στο κέντρο της Αθήνας από τις εργατογειτονιές αψηφώντας τα τανκ και τις σφαίρες των καραμπινιέρων αλλά και της αστυνομίας. Τις επόμενες μέρες ο διοικητής του φασιστικού στρατού Κατοχής ανακοίνωσε την «αναστολή» της επιστράτευσης.
Ήταν μια πρωτοφανής νίκη για όλη την κατεχόμενη από τους ναζί Ευρώπη. Δεν έπεσε από τον ουρανό. Το εργατικό κίνημα είχε πάρει φόρα από την άνοιξη του ’42 με ένα κύμα απεργιών που ξεκίνησαν από τις σημερινές τηλεπικοινωνίες για αυξήσεις και συσσίτια τροφίμων, για να μη ζήσει η Αθήνα ένα ακόμα εφιαλτικό χειμώνα λιμού. Δεν ήταν «όλο το έθνος ενωμένο». Οι πρόγονοι της σημερινής Δεξιάς και η άρχουσα τάξη συνεργαζόταν με τους ναζί, θησαύριζαν από την κερδοσκοπία. Οι ρίζες της μεγάλης ταξικής σύγκρουσης που εξερράγη τον Δεκέμβρη του 1944 πήγαιναν πολύ πίσω στο χρόνο.
Η εργατική εξέγερση δεν περιορίστηκε μόνο στις κατεχόμενες από τον Άξονα χώρες. Την ίδια μέρα με την Γενική Απεργία στην Ελλάδα, οι εργάτες της FIAT στο Τορίνο κατέβαιναν σε απεργία ενάντια στην ακρίβεια, την έλλειψη αγαθών, τις θυσίες που τους φόρτωνε ο πόλεμος. Μέσα σε μια βδομάδα οι απεργοί είχαν φτάσει τις 100 χιλιάδες. Η απεργία συγκλόνισε το καθεστώς που είχε φιμώσει την εργατική τάξη και νόμιζε ότι είχε ξεριζώσει τις ιδέες της Αριστεράς και τις μνήμες της «κόκκινης διετίας» του 1919-20. Πέντε μήνες μετά, τον Ιούλη του 1943, ένα «παλατιανό» πραξικόπημα ανέτρεψε τον Μουσολίνι.
«Κόκκινη άνοιξη»
Ξεκίνησε έτσι η εποποιία της ιταλικής αντιφασιστικής Αντίστασης που θα κατέληγε με τον Μουσολίνι κρεμασμένο ανάποδα στην πλατεία Λορέτο στο Μιλάνο τον Απρίλη του 1945 και τις κόκκινες σημαίες να κυματίζουν στα εργοστάσια των απελευθερωμένων πόλεων της βόρειας Ιταλίας. Όμως, οι ελπίδες που γέννησε αυτή η μάχη για την «κόκκινη άνοιξη» που υποσχόταν το αντάρτικο τραγούδι, δέχτηκαν μια ψυχρολουσία από την ηγεσία του Ιταλικού ΚΚ.
Τον Φλεβάρη του 1848 κυκλοφόρησε, σε περίπου χίλια αντίτυπα, ένα από τα πιο πολυδιαβασμένα βιβλία στον κόσμο: το Μανιφέστο του Κομμουνιστικού Κόμματος γραμμένο από τον Μαρξ και τον Ένγκελς. Σήμερα, 125 χρόνια μετά, το γερμανικό περιοδικό der Spiegel βάζει τον Μαρξ στο εξώφυλλό του και αναρωτιέται αν είχε δίκιο, μιας και ο «κλασσικός καπιταλισμός έχει χρεοκοπήσει». Όμως, όπως λέει το Μανιφέστο, ο καπιταλισμός δεν παράγει μόνο τις κρίσεις του, δηλαδή τη χρεοκοπία του, αλλά και δημιουργεί τον «ιστορικό νεκροθάφτη» του, την εργατική τάξη. Αρκεί να θυμηθούμε ότι η χρονιά έκλεισε με τους εργάτες σε ένα βιομηχανικό σύμπλεγμα, με 200 χιλιάδες προσωπικό, της Foxconn στην Κίνα να απεργούν και να συγκρούονται με τους μπάτσους.
Οι θεωρίες για την εξαφάνιση ή ενσωμάτωση της εργατικής τάξης έρχονται και επανέρχονται από την αστική τάξη -και επηρεάζουν την Αριστερά- από την εποχή του Μαρξ μέχρι σήμερα. Και πάντα τις διαψεύδει η ίδια τάξη που στις πλάτες της στηρίζεται η κοινωνία του κέρδους και της εκμετάλλευσης.
Μια τέτοια διάψευση ήρθε πριν 55 χρόνια τον Μάη του ’68 στην Γαλλία. Τη σπίθα την έβαλαν οι φοιτητές και οι φοιτήτριες που αψήφησαν την αστυνομική βαρβαρότητα τη «νύχτα των οδοφραγμάτων» στο κέντρο του Παρισιού. Όμως, αν έμενε εκεί, ο Μάης θα ήταν μια υποσημείωση στην ιστορία. Έγινε το γεγονός που ο απόηχός του φτάνει και σήμερα όταν λίγες μέρες μετά, μια μεγαλειώδης 24ωρη Γενική Απεργία πυροδοτούσε ένα τεράστιο κύμα απεργιών και καταλήψεων χώρων δουλειάς, από τις αυτοκινητοβιομηχανίες μέχρι τα αεροδρόμια και από τα πολυκαταστήματα μέχρι την κρατική ραδιοτηλεόραση και τα θέατρα.
Ο Μάης του ‘68 ήταν μια παγκόσμια έκρηξη, που το φυτίλι της καιγόταν καθ’ όλη τη δεκαετία του ’60. Στην άλλη όχθη του Ατλαντικού, στις ΗΠΑ, καταλύτης του ήταν το κίνημα ενάντια στον πόλεμο στο Βιετνάμ και το κίνημα για τα πολιτικά δικαιώματα των Μαύρων που έδινε συγκλονιστικές μάχες από τα μέσα της δεκαετίας του ’50. Τον Αύγουστο του 1963 αυτό το κίνημα γνώρισε μια από τις πιο γνωστές κορυφώσεις του. Τη Μεγάλη Πορεία στην Ουάσιγκτον την οποία οργάνωσαν κινήσεις Μαύρων αγωνιστών και συνδικάτα. Σ’ αυτή την πορεία ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ εκφώνησε τη συγκλονιστική ομιλία που έχει μείνει γνωστή από τη φράση «Έχω ένα όνειρο» (I have a dream).
«Μάης»
Στην Ελλάδα του μετεμφυλιακού κράτους της Δεξιάς, των μπάτσων, των ΚΥΠατζήδων, το κίνημα είχε αρχίσει να παίρνει φόρα για το δικό του «Μάη» από τα μέσα της δεκαετίας του ’50. Τον Μάη του 1958 οι αγώνες αυτού του κινήματος έφεραν την Αριστερά, την ΕΔΑ, στο 25% στις εκλογές και στη θέση της αξιωματικής αντιπολίτευσης στη βουλή. Ήταν ένα κυριολεκτικό σοκ για την άρχουσα τάξη, τον αμερικάνικο ιμπεριαλισμό, το Παλάτι, την κυβέρνηση της ΕΡΕ του Καραμανλή. Σε λιγότερο από δέκα χρόνια από την συντριβή στον Εμφύλιο ο εχθρός τους επανεμφανιζόταν απειλητικός και γεμάτος αυτοπεποίθηση.
1963
Η Δεξιά προσπάθησε να πισωγυρίσει αυτό το ποτάμι με την καταστολή. Εξήντα χρόνια πριν, τον Μάη του 1963 οι παρακρατικές της συμμορίες με την κάλυψη της Χωροφυλακής δολοφόνησαν τον Γρηγόρη Λαμπράκη, τον αγωνιστή του κινήματος για τον πυρηνικό αφοπλισμό και βουλευτή της Αριστεράς. Η κηδεία του Λαμπράκη έγινε η μεγαλύτερη διαδήλωση από την Απελευθέρωση της Αθήνας τον Οκτώβρη του 1944. Λίγους μήνες μετά η ΕΡΕ θα έχανε συντριπτικά τις εκλογές και ο «εθνάρχης» Καραμανλής θα έφευγε κρυφά για το Παρίσι με διαβατήριο στο όνομα Τριανταφυλλίδης. Και το καλοκαίρι του 1965 το παλατιανό πραξικόπημα θα πυροδοτούσε την έκρηξη των Ιουλιανών, τις «100 μέρες που συγκλόνισαν την Ελλάδα».
Το κίνημα έχασε τη μάχη των Ιουλιανών γιατί η ηγεσία της Αριστεράς δεν είχε εμπιστοσύνη στη δύναμή του και αναζητούσε «ρεαλιστικούς» συμβιβασμούς με την άρχουσα τάξη. Το κόστος αυτής της στρατηγικής ήταν η χούντα, με το πραξικόπημα της 21 Απρίλη 1967. Τα αδιέξοδα του κοινοβουλευτικού δρόμου, της Αριστεράς που πιστεύει ότι η δύναμη είναι στις έδρες της βουλής, φάνηκαν με τον πιο τραγικό τρόπο τον Σεπτέμβρη του 1973 στη Χιλή, όταν το πραξικόπημα του στρατού ανέτρεψε τον πρόεδρο Αλιέντε και δολοφόνησε δεκάδες χιλιάδες αγωνιστές και αγωνίστριες της Αριστεράς.
1973
Όμως, ο ελληνικός «Μάης» δεν είχε πει την τελευταία του λέξη. Το 2023 θα γιορτάσουμε τα 50 χρόνια από την εξέγερση του Πολυτεχνείου. Την εξέγερση της νεολαίας και των εργατών που θα οδηγούσε οχτώ μήνες μετά τη χούντα στην κατάρρευση. Η άρχουσα τάξη και η Δεξιά προσπαθεί εδώ και πενήντα χρόνια να σβήσει τη μνήμη αυτής της εξέγερσης, γιατί μισεί ό,τι εκπροσωπεί. Το κίνημα που μπήκε ορμητικά στους εργατικούς αγώνες της Μεταπολίτευσης, που έφερε την πάλη για τη δημοκρατία στα εργοστάσια και τους χώρους δουλειάς, που αναγέννησε τον συνδικαλισμό, την απεργία, έβαλε το σύνθημα «Νόμος είναι το δίκιο του εργάτη» στα στόματα εκατοντάδων χιλιάδων και μαζικοποίησε την Αριστερά.
Τον καταλυτικό ρόλο στην εξέγερση έπαιξαν οι δυνάμεις της επαναστατικής Αριστεράς. Των οργανώσεων και των αγωνιστών που είχαν έρθει σε ρήξεις με το ρεφορμισμό, απέρριπταν τη συμβιβαστική πολιτική των δυο ΚΚΕ και αναζητούσαν δρόμους για τη νικηφόρα σύγκρουση με το σύστημα. Κομμάτι αυτής της Αριστεράς ήταν η ΟΣΕ, η οργάνωση από την οποία προέρχεται το ΣΕΚ που πέρσι γιορτάσαμε τα πενήντα χρόνια από την ίδρυσή του.
Αυτή η Αριστερά είναι πιο δυνατή, πιο έμπειρη μισό αιώνα μετά. Τροφοδοτήθηκε και τροφοδοτείται από όλα τα κύματα αγώνων και ριζοσπαστικοποίησης που έχουν μεσολαβήσει. Και μπορεί να βάλει πλώρη ώστε αυτή τη χρονιά να γίνει το πολιτικό στήριγμα και ο οργανωτής των αγώνων και του εργατικού κινήματος που θα χτίσει τη δική του εναλλακτική κόντρα στο σύστημα της καταστροφής και της δυστυχίας.
