Γράμματα και σχόλια
Πανανθρώπινη πολιτιστική κληρονομιά και όχι ιμπεριαλιστική λεηλασία

9/11/22, Πανεργατική απεργία στην Αθήνα

Με αφορμή τη συζήτηση που έχει ανοίξει για την επιστροφή των μαρμάρων του Παρθενώνα, ο Θωμάς Κατσαρός, εργαζόμενος στο Βυζαντινό Μουσείο, γράφει για τον ρόλο των μεγάλων μουσείων ως κομμάτι της ιμπεριαλιστικής λεηλασίας και της τουριστικής βιομηχανίας και όχι στην υπηρεσία ενός πανανθρώπινου Πολιτισμού. 

¨Ματωμένα διαμάντια¨σε μουσεία στην Ευρώπη του ρατσισμού και της αποικιοκρατίας

Το Μουσείο Ασμόλεαν της Οξφόρδης τη χρονιά που πέρασε (2022) επέστρεψε στη Νιγηρία 213 αρχαία μπρούτζινα γλυπτά από το Μπενίν. Η αποικιοκρατική βρετανική αυτοκρατορία είχε κάψει και κατασφάξει αθώους άμαχους στο Μπενίν στη Νιγηρία και στη συνέχεια λεηλάτησε έργα τέχνης και θησαυρούς που κατέληξαν στα μουσεία των Πανεπιστημίων του Κέιμπριτζ και της Οξφόρδης.

Στην Ινδία οι Βρετανοί αποικιοκράτες είχαν αρπάξει το μεγαλύτερο μέχρι εκείνην την εποχή (1850) διαμάντι το Κοχ-ι-Νούρ, το οποίο βρίσκεται σήμερα μεταξύ των «κοσμημάτων του στέμματος» στον πύργο του Λονδίνου. Μάλιστα ο Τζέιμς Κάμερον επί των ημερών του, είχε αποκλείσει την πιθανότητα επιστροφής του διάσημου πετραδιού στην Ινδία. Το διαμάντι όμως αυτό είναι κλεμμένο! Αυτό ισχυρίζεται χρόνια τώρα η κυβέρνηση της Ινδίας, που από το 1947 όταν κέρδισε την ανεξαρτησία της από τη Μ. Βρετανία έχει ζητήσει να της επιστραφεί. Ένα άλλο αιματοβαμμένο διαμάντι είναι το Κούλιναν, που αρχικά ζύγιζε 3.106,75 καράτια (πάνω από μισό κιλό!) το οποίο οι Άγγλοι το πήραν το 1908 από την Νότια Αφρική, από το ομώνυμο αδαμαντωρυχείο. Στο ορυχείο αυτό τα εργατικά πολύνεκρα δυστυχήματα ήταν ένα καθημερινό φαινόμενο και οι συνθήκες εργασίας λίγο διέφεραν από τους σκλάβους της Ρώμης. Η αξία του λίθου αυτού σήμερα εκτιμάται πάνω από δύο δις δολάρια! Το τι πλούτος έχει συσσωρευτεί στις μητροπόλεις των αποικιοκρατών δεν μπορούμε να το παραθέσουμε εδώ τώρα, μέσα σε λίγες γραμμές.

Το 1860 στη δεύτερη φάση του «πολέμου του οπίου» οι Αγγλο-Γάλλοι λεηλάτησαν και κατέκαψαν τα αυτοκρατορικά παλάτια στην Απαγορευμένη Πόλη στην Κίνα. Τα λάφυρα που πήραν, εκτός από βαρύτιμα μεταξωτά, σκεύη από χρυσό και ασήμι, ήταν και ένα είδος λίθου άγνωστου μέχρι τότε στη Ευρώπη, του Τζέιντ (Νεφρίτη). Φτιάχτηκαν δύο μουσεία αποκλειστικά με τα κλεμμένα εκείνου του αποικιοκρατικού πολέμου, ένα στο Παρίσι το Μουσείο Γκυμέ και ένα στο Λονδίνο το Μουσείο Βικτώρια και Άλμπερτ, όπου στέγασαν τις περίφημες αυτές συλλογές, τις οποίες η Κίνα διεκδικεί από το 1948, ως κλεμμένους πολιτιστικούς θησαυρούς. Μάλιστα πρωταγωνιστής αυτής της κλοπής ήταν ο σερ Τέιμς Μπρους ο 8ος λόρδος του Έλγιν, γιος του διαβόητου άρπαγα των γλυπτών του Παρθενώνα του Τόμας Μπρους.

Σύμβολα γοήτρου

Το Μεξικό επίσης διεκδικεί από το Βελτμουζέουμ στη Βιέννη στην Αυστρία, το περίφημο στέμμα του τελευταίου αυτοκράτορα των Αζτέκων του Μοντεζούμα, το οποίο είχαν αρπάξει οι Ισπανοί κονκισταδόρες του Χερνάν Κορτέζ το 1510. Σε αυτόν τον ανταγωνισμό κλοπών και αρπαγών η Γερμανία δεν έμεινε αμέτοχη. Στο Βερολίνο στο Μουσείο της Περγάμου, βρίσκεται ένα γιγαντιαίο μνημείο της ελληνιστικής εποχής ο Βωμός του Διός της μικρασιατικής πόλης της Περγάμου, τον οποίο οι Γερμανοί φόρτωσαν σε τρένα και τον μετέφεραν από την σημερινή Τουρκία στη Γερμανία. Από το Ιράκ σήκωσαν δύο ολόκληρους πύργους και μια αψιδωτή μνημειακή πύλη της Ιστάρ, από τα αρχαία τείχη της Βαβυλώνας και τα πήγαν και αυτά στο Μουσείο της Περγάμου. Όλα αυτά ήταν σύμβολα γοήτρου και κύρους των ιμπεριαλιστικών κρατών της Ευρώπης, θέλοντας να δείξουν στους κατοίκους της Μέσης Ανατολής, την παντοδυναμία των λευκών Ευρωπαίων επικυρίαρχων.

Τους τελευταίους μήνες γίνεται πολύς λόγος για την επιστροφή των μαρμάρων του Παρθενώνα στην Αθήνα και την διεκδίκηση της επανένωσης των γλυπτών του Φειδία, με έναν εθνικιστικό τόνο μέσα σε ένα προεκλογικό κλίμα. Εκείνο όμως που δεν είναι τόσο γνωστό, είναι ότι και η Ελλάδα είναι κάτοχος διαρπαχθέντων αρχαιοτήτων. Η ελληνική άρχουσα τάξη του 19ου και των αρχών του 20ου έχει κι αυτή να επιδείξει εγκλήματα αφαίρεσης αρχαιολογικών θησαυρών, εφάμιλλα των Ευρωπαίων αποικιοκρατών. Οι συλλογές αιγυπτιακών αρχαιοτήτων των Ιωάννη Δημητρίου και Αλέξανδρου Ρόστοβιτς, που βρίσκονται στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο της Αθήνας, είναι σαν σύνολο η τέταρτη μεγαλύτερη συλλογή στον κόσμο, μετά του Καΐρου, του Βρετανικού Μουσείου και του Λούβρου. Μάλιστα κατέχουμε το μοναδικό άγαλμα της πριγκίπισσας Τακουσίτ, το οποίο η Αίγυπτος διεκδικεί. Όλα αυτά τα έργα ήρθαν λαθραία μέσα σε διπλωματι

Όταν λοιπόν ακούμε τον πρόεδρο της Γαλλίας Μακρόν και τον Έλληνα επίτροπο Σχοινά να διατυμπανίζουν με αλαζονεία για «ευρωπαϊκές αξίες» για «δυτικό τρόπο ζωής» και για «Ευρωπαϊκό Πολιτισμό», καλό θα ήταν να θυμόμαστε αυτές λεηλασίες, τις αρπαγές και την ωμή βία που οδήγησαν στη συσσώρευση στα μουσεία “Γηραιάς Ηπείρου”, όλων αυτών των πολιτιστικών θησαυρών από τα πέρατα της οικουμένης.