Το βιβλίο του Αλεξ Καλλίνικος “Οι επαναστατικές Ιδέες του Μαρξ” επανακυκλοφόρησε πολύ πρόσφατα από το Μαρξιστικό Βιβλιοπωλείο. Πολλά βιβλία για τον Μαρξ έχουν κυκλοφορήσει το τελευταίο διάστημα αλλά αυτό είναι το καλύτερο γιατί συνδυάζει δυο χαρακτηριστικά: ενώ είναι γραμμένο για να δώσει μια εκλαϊκευτική σύνοψη της ζωής και των ιδεών του μεγάλου επαναστάτη, ταυτόχρονα βάζει τον Μαρξ στο ιστορικό του πλαίσιο. Εξηγεί δηλαδή τη διαδρομή που τον έκανε “μαρξιστή”, από το πεδίο της φιλοσοφίας και την κληρονομιά φιλοσόφων, όπως ο Χέγκελ και ο Φόιερμπαχ μέχρι την πολιτική οικονομία με τις θεωρίες του Σμιθ και του Ρικάρντο μέχρι τις σοσιαλιστικές και κομμουνιστικές ομάδες και τα εργατικά κινήματα της εποχής του.
Σ' άλλα κεφάλαια του βιβλίου ο Καλλίνικος επιχειρηματολογεί για την επικαιρότητα του Μαρξ στην εποχή μας, δηλαδή την επικαιρότητα της σοσιαλιστικής επανάστασης και της εργατικής εξουσίας.
Όμως, τίποτα δεν συγκρίνεται με τη μελέτη των ίδιων των κλασσικών του μαρξισμού. Το μικρό βιβλίο που είχε γράψει ο Ένγκελς “Σοσιαλισμός, Επιστημονικός και Ουτοπικός” παραμένει αξεπέραστο και το ίδιο “φρέσκο” με την εποχή που γράφτηκε πριν έναν αιώνα και βάλε. Αξίζει η μελέτη του, γιατί τεκμηριώνει πόσο πολύ χρειαζόμαστε μια θεωρία που θα μπορεί να αναλύει επιστημονικά την κοινωνία και μ' αυτό τον τρόπο να βασίζει την επαναστατική προοπτική σε θεμέλια πολύ ισχυρότερα από την ηθική καταδίκη του καπιταλιστικού συστήματος. Οι σελίδες στις οποίες ασχολείται με το κράτος και την εργατική εξουσία είναι πραγματικά πολύτιμες για να ανακαλύψουμε την πραγματική μαρξιστική παράδοση σ' αυτό τον τομέα. Ο Λένιν στο “Κράτος και Επανάσταση” έχει κάνει την καλύτερη δουλειά σ' αυτό το ζήτημα. Στις μέρες μας, που η συζήτηση για την εναλλακτική λύση απέναντι στον γερασμένο καπιταλισμό μπαίνει ξανά επί τάπητος με τον πιο επείγοντα τρόπο αυτά τα δυο βιβλία είναι πηγή έμπνευσης και πυξίδα.
Έχουν οι κλασσικοί του μαρξισμού να μας πουν τίποτα περισσότερο από την ανάλυση της λειτουργίας του καπιταλισμού ή την μελλοντική σοσιαλιστική κοινωνία; Μεγάλα τμήματα της αριστεράς, αλλά και του αντικαπιταλιστικού κινήματος απαντάνε αρνητικά. Ο καπιταλισμός έχει αλλάξει ριζικά υποστηρίζουν ορμώμενοι από πολλές και διαφορετικές αφετηρίες, το ίδιο και το “υποκείμενο” της σύγκρουσης με τον καπιταλισμό, άρα η κληρονομιά επαναστατών όπως ο Λένιν ή η Λούξεμπουργκ έχει πλέον ιστορική ουσιαστικά σημασία. Είναι λάθος αυτή η άποψη. Τρία βιβλία για παράδειγμα, ένα από τον Λένιν και δυο από την Λούξεμπουργκ, έχουν πολλά να “πούνε” και σήμερα.
“Τί να κάνουμε;” είναι πάντα ένα ερώτημα που καλείται να απαντήσει κάθε αγωνιστής και συλλογικότητα στο κίνημα. Κι είναι επίσης ο τίτλος του πιο παρεξηγημένου βιβλίου του Λένιν. Στην πραγματικότητα, σ' αυτό το βιβλίο ο Λένιν εξηγεί ότι η οργανωμένη παρέμβαση των επαναστατών στο κίνημα, μέσα από ένα κόμμα και μια εφημερίδα, δεν είναι “καπέλωμα”, αλλά αναγκαιότητα. Τα τμήματα του βιβλίου όπου ο Λένιν επιμένει ότι οι πραγματικοί επαναστάτες μαρξιστές πρέπει να είναι “η φωνή του κάθε καταπιεσμένου” - όχι απλά τίμιοι συνδικαλιστές- ανήκουν στις πιο λαμπρές δημοκρατικές παραδόσεις του κινήματός μας. Όπως όλα τα βιβλία του ο Λένιν δεν γράφει αφηρημένα, αλλά για να απαντήσει σε διλήμματα και καταστάσεις που αντιμετώπιζε το κίνημα της εποχής του. Γι' αυτό υπομονή με τις πολεμικές του απέναντι σε ομάδες και ρεύματα που είναι από καιρό νεκρά, και επικέντρωση στην ουσία!
Η Ρόζα Λούξεμπουργκ επί δεκαετίες προβαλλόταν ως ο αντίποδας του “αυταρχικού” Λένιν -και ο σταλινισμός είχε βάλει το χέρι του για να διευρύνει αυτή την αντίθεση. Και όμως, η σύντομη μπροσούρα της “Μαζική Απεργία Κόμμα και Συνδικάτα” γκρεμίζει αυτή την εικόνα. Είναι καταρχήν η πρώτη μαρξιστική ανάλυση για τη συνδικαλιστική γραφειοκρατία. Οι απαντήσεις που δίνει στα “επιχειρήματα” των γραφειοκρατών περί “τυχοδιωκτισμού” των μαζικών απεργιών (διαρκείας θα λέγαμε σήμερα) θα μπορούσαν να είχαν γραφτεί και σήμερα απέναντι στις ίδιες φωνές του “ρεαλισμού” από τις συνδικαλιστικές ηγεσίες. Ταυτόχρονα, όμως, η μπροσούρα δείχνει πόσο η κίνηση της τάξης γκρεμίζει τα τείχη ανάμεσα στους οικονομικούς και πολιτικούς αγώνες και πόσο σημασία έχει η παρέμβαση του κόμματος σε αυτή τη διαδικασία. Διαβάστε τη, και συνεχίστε με το κλασσικό βιβλίο της “Κοινωνική Μεταρρύθμιση ή Επανάσταση;”.
Από τις προτάσεις για καλοκαιρινή μελέτη δεν μπορεί να απουσιάζει ο Τρότσκι. Στο προηγούμενο φύλλο της Εργατικής Αλληλεγγύης προτείναμε το κλασσικό του έργο “Διαρκής Επανάσταση”. Αν θέλετε να συνδυάσετε την ανάγνωση ενός γοητευτικού ιστορικού αφηγήματος με το ξεδίπλωμα της θεωρίας της διαρκούς, τότε προμηθευτείτε τη δίτομη “Ιστορία της Ρώσικης Επανάστασης” του Τρότσκι. Οι τέσσερις τόμοι της πολιτικής βιογραφίας του Λ. Τρότσκι από τον Τόνι Κλιφ, μια ακόμη έκδοση του Μαρξιστικού Βιβλιοπωλείου, καλύπτουν ένα μεγάλο κενό στην ελληνική βιβλιογραφία. Ιδιαίτερα ο τέταρτος τόμος που ασχολείται με την πάλη του Τρότσκι στη δεκαετία του '30, τη δεκαετία της κρίσης, της επανάστασης και της αντεπανάστασης, είναι θησαυρός για όσους ψάχνουν απαντήσεις για τον προσανατολισμό της αριστεράς στη σημερινή περίοδο που θυμίζει πολύ, χωρίς να ταυτίζεται, με εκείνη την περίοδο (σε επόμενο φύλλο της Εργατικής Αλληλεγγύης θα παρουσιάσουμε αναλυτικά αυτό το πολύτιμο έργο).
Στον Τρότσκι χρωστάμε επίσης την πρώτη -και αξεπέραστη μέχρι στιγμής- μαρξιστική ανάλυση για το φασισμό. Τα σχετικά κείμενα είναι συγκεντρωμένα από το Μαρξιστικό Βιβλιοπωλείο στο τόμο “Η πάλη ενάντια στο φασισμό στη Γερμανία”. Δεν χρειάζονται πολλά λόγια για να υπογραμμίσουμε την επικαιρότητα της πάλης ενάντια στο φασισμό αυτές τις μέρες. Το βιβλίο του Ρόμπερτ Πάξτον “Η Ανατομία του Φασισμού” επιφανειακά μπορεί να μοιάζει μακριά από τις αναλύσεις του Τρότσκι. Αλλά παρόλα αυτά, είναι πολύτιμο και για τα ιστορικά του στοιχεία αλλά και για την επιμονή του ότι τα φασιστικά κινήματα είναι κάτι πολύ περισσότερο από τα σύμβολα του Χίτλερ.
Διαβάστε επίσης τα άρθρα:
Λογοτεχνία